Міхась Ткачоў: розьніца паміж вэрсіямі

'''Міхась Аляксандравіч Ткачоў''' ([[10 сакавіка]] [[1942]], [[МсьціслаўАмсьціслаў]]  — [[31 кастрычніка]] [[1992]], [[Менск]])  — беларускі гісторык, археоляг, грамадзка-палітычны дзеячдзяяч. Доктар гістарычных навук ([[1987]]), прафэсар ([[1989]])<ref>Ткачоў Міхаіл Аляксандравіч // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 666</ref>.

== Біяграфія ==

Міхась Ткачоў нарадзіўсяНарадзіўся ў настаўніцкай сям’і. Бацька ў тым жа годзе загінуў на фронце пад [[Санкт-Пецярбург|Ленінградам]], і пасьля вайны будучага гісторыка выхоўваў айчым. Пачатковую адукацыю атрымаў у родным [[МсьціслаўАмсьціслаў|МсьціславеАмсьціславе]] ў сямігодцы № 3. У [[1959]] годзе Міхась Ткачоў паступаепаступіў на гістарычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсітэт|БДУ]]. Першы курс, аднак, ён давучыўся завочна, бо паводле адмысловых савецкіх законаў мусіў вярнуцца ў МсьціслаўАмсьціслаў, у калгас імя Варашылава, працаваць паляводам. Студэнцкія гады ўмацавалі нацыянальнае пачуцьцё М. Ткачова. Цікава, што пад «кіраўніцтвам» вядомага [[Лаўрэн Абэцэдэрскі|Лаўрэна Абэцэдарскага]] ён на ўсё жыцьцё «захварэў беларускім сярэднявеччам». М. Ткачоў узгадваў: «''У душы маёй адбыўся карэнны пералом: я ўсьвядоміў, што жыву на гэтай зямлі ня нейкім там бязродным чалавекам, а беларусам, што ў мяне ёсьць культура, ёсьць гісторыя, якую, на жаль, мы вельмі дрэнна ведаем''»<ref>Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе.. — Мн.:266-267 Беларусь, 1991. С. 266—267</ref>.

Пасьля разьмеркаваньня па заканчэньні вучобы ў [[1964]] амаль пяць гадоў настаўнічаў у [[Жодзіна]], быў [[завуч]]ам. Тады ўступіў у [[КПСС]]. Пры падтрымцы [[Пятро Глебка|Пятра Глебкі]] паступаепаступіў ў [[1968]] годзе ў асьпірантуру Інстытуту гісторыі АН [[БССР]].

У [[1978]] годзе прыняў запрашэньне з [[Горадня|Горадні]], дзе адчыняўся ўнівэрсытэт. Спачатку працаваў выкладчыкам, у 1983—1985 [[1983]]—[[1985]] — загадчык катэдры. Падчас жыцьця ў Горадні М. Ткачоў меў некалькі сутыкненьняў зь мясцовым кіраўніцтвам, выкліканых перашкодамі, якія чыніў навуковец зьнішчэньню старажытнай гарадзкой забудовы. Справы даходзілі да Савету міністраў СССР, Ткачова спрабавалі выключыць з КПСС і прыцягнуць да крымінальнай адказнасьці «за клевету на органы Советской власти», «за ввод в заблуждение председателя Совета министров СССР». Аднак гісторык перамог.

==Палітычная Грамадзка-палітычная дзейнасьць ==

[[1 сакавіка]] [[1986]] году ў Горадні з асьветніцкімі мэтамі быў створаны [[гісторыка-культурны клюб «Паходня»]], адным з заснавальнікаў і кіраўніком якога быў М. Ткачоў. Тут зьбіраліся аматары гісторыі і культуры Беларусі, запрашаліся вядомыя навукоўцы.

Напрыканцы 1980-х М. Ткачоў уключаеццауключыўся ў актыўную грамадзкую і палітычную дзейнасьць. У [[1989]] годзе вылучаўся кандыдатам у народныя дэпутаты СССР. «''Для мяне тыя выбары'',  — узгадваў М. Ткачоў,  — ''сталіся сапраўднай школай жыцьця. Я ўпершыню ўбачыў, што палітыка і бруд, амаральнасьць ідуць побач. Дагэтуль шчыра верыў у ідэалы партыі, стараўся ўзьняць яе аўтарытэт, думаючы, што найлепшы для гэтага шлях  — нармальная старанная праца, асабісты прыклад у грамадзкім жыцьці. І вось прыйшло крушэньне маральных устояў, пэўных палітычных прынцыпаў. Зразумеў нарэшце, што ў партапарата сьвятога няма, дзеля захаваньня ўлады ён гатовы на ўсё''»<ref>Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе. — Мн.: Беларусь, 1991. С. 280</ref>.

Ткачоў выходзіцьвыйшаў з КПСС і дзейнічаедзейнічаў ўжоужо толькі ў рэчышчы нацыянальна-адраджэнцкага руху. Пасьля пераезду ў Менск ў [[1989]] годзе ён удзельнічаў ва ўтварэньні «[[Мартыралёг Беларусі|Мартыралёгу Беларусі]]», уваходзіцьуваходзіў у Аргкамітэт [[Беларускі народны фронт Адраджэньне|БНФ]], становіццазрабіўся намесьнікам старшыні Сойму БНФ.

Ткачоў стаўбыў ініцыятарам аднаўленьня ў Беларусі сацыял-дэмакратыі  — з сакавіка [[1991]] году ён старшыня Цэнтральнай рады адноўленае [[Беларуская сацыял-дэмакратычная грамада|БСДГ]].

== Навуковая дзейнасьць ==

Пасьля паступленьня ў асьпірантуру АН БССР М. Ткачоў узяўся за распрацоўку тэмы «Ваеннае дойлідзтва Беларусі XII—XVII ст. Паводле помнікаў паўночна-заходняй і паўднёва-заходняй Беларусі». [[Міхась Чарняўскі]] так ахарактарызаваў свайго сябра М. Ткачова: «''Быў малады, дужы. Здавалася, ня будзе зносу. Таму шмат дзе пасьпяваў. З [[1969]] па [[1972]] гады ім раскопваліся замкі [[Наваградак|НаваградкаНаваградку]], [[Горадня|Горадні]], [[Ліда|Ліды]], [[Крэва]], [[Мір]]у, [[Геранёны|Геранён]], [[Мядзел]]у, [[Лепель|Лепеля]], [[Іказьнь (вёска)|Іказьні]], [[Камянец|Камянцу]], умацаваньні шэрагу іншых мясьцін''». Менавіта ў 1976—1978[[1976]]—[[1978]] гадах экспэдыцыя Інстытуту гісторыі АН БССР на чале з М. А.  Ткачовым распачала на [[Верхні Замак (Віцебск)|Верхнім Замку ў Віцебску]] археалягічныя даследаваньнідасьледаваньні XVIII ст. і да мацярыка. Сёньня «гістарычная археалёгія» ўжо агульнапрызнаная галіна навукі, якая паспяховапасьпяхова разьвіваецца на Беларусі, [[Польшча|Польшчы]], [[Летува|Летуве]], [[Украіна|Украіне]]. З другой палове 70-х гадоў ХХ ст. яго ўвага была скіравана на Ўсходнюю Беларусь. І зноў раскопкі ў [[Віцебск]]у, [[Магілёў|Магілеве]], [[МсьціслаўАмсьціслаў|МсьціслаўліАмсьціславе]], [[Крычаў|Крычаве]], [[Гомель|Гомелі]], [[Чачэрск]]у, [[Прапойск]]у і іншых месцах.

Вынікам гэтае працы была абароненая ўжо ў [[1972]] годзе кандыдацкая дысэртацыя, на аснове якой былі выдадзеныя кнігі «Абарончыя збудаваньні зямель Беларусі» (1978), а таксама «Замкі Беларусі» (1977). У [[1987]] годзе абараніў доктарскую дысэртацыю па тэме «Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі XIV—XVIII ст.»

Па вяртаньні ў [[Менск]] у [[1989]] годзе М. Ткачоў працуепрацаваў ўу рэдакцыі «[[Беларуская Савецкая Энцыкляпэдыя|Беларускай Савецкай Энцыкляпэдыі]]»: спачатку з [[1989 ]] — загадчыкам рэдакцыі гісторыі Беларусі, з [[1992 ]] — галоўным рэдактарам «Беларускай Энцыкляпэдыі». М. Ткачоў быў адным зь ініцыятараў выданьня «[[Энцыкляпэдыя Археалёгіі і Нумізматыкі Беларусі|Энцыкляпэдыі Археалёгіі і Нумізматыкі Беларусі]]» ды «Энцыкляпэдыі Гісторыі Беларусі». Ужо хворым, у апошнія гады жыцьця ён выдаў «Замкі і людзі», «Вялікае мастацтва артылерыі», «Старажытны Мсьціслаў» (апошнія дзьве ў сааўтарстве).

Галоўная ўвага Міхася Ткачова была накіравана на дасьледаваньне багатай і разнастайнай вайсковай гісторыі Беларусі. На падставе глыбокага аналізу гістарычных, археалягічных і іканаграфічных крыніцаў першым у беларускай гістарыяграфіі прасачыў генэзіс, эвалюцыю і этапы развіцьцяразьвіцьця замкаў і абарончых сыстэмаў населеных пунктаў, а таксама арганізацыю абароны беларускіх гарадоў. Вынікам навуковайдасьледаваньня працы сталабыло каля 200 навуковых прац, зь іх 10 кніг (уключаючы разьдзелы ў калектыўных манаграфіях).

Сярод найбольш вядомых паплечнікаў і вучняў Міхася Ткачова, насамрэч, шмат асобаў, якія вызначаюць разьвіцьцё гістарычнай і археалягічнай навукі ў Беларусі: [[Алег Трусаў]], [[Лявон Калядзінскі]], [[Тацяна Бубенька]], [[Алесь Краўцэвіч]], [[Ігар Чарняўскі]], [[Генадзь Сагановіч]], [[Андрэй Мяцельскі]], [[Генадзь Семянчук]], [[Уладзімер Канановіч]] і іншыя.

Прыкладна за год да сьмерці ў адным інтэрвію ён сказаў: «''Нягледзячы на ніякія адкаты, працягваю верыць у наш народ. Што б зь ім не вытваралі, ён застанецца самім сабой: добрым, працавітым, незлабівым і вельмі адважным, рашучым у крытычныя моманты гісторыі, калі на карту ставіцца лёс яго жыцьця…''»<ref>Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе. — Мн.: Беларусь, 1991. С. 287</ref>.

== Працы ==

* Ткачёв М. А.  Замки Белоруссии. Мн., 1987

* Ткачёв М. А.  Организация обороны городов Белоруссии в XIV-XVIIIXIV—XVIII вв. Автореферат дис. д.и.н. Мн., 1987

* Ткачоў М. А.  Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі XIII—XVIII  стст. Мн., 1978

* Ткачоў М. А.  Беларуская кафля. - Менск Мн., 1989

* Ткачоў М. А.  Замкі і людзі. Мн., 1991

* Ткачоў М. А.  Вялікае мастацтва артылерыі. Мн., 1992

* Ткачоў М. А.  Старажытны Мсціслаў. Мн., 1992

* Ткачоў М. А.  Паходня. Мн., 1994

* Castrum, urbis et bellum. Баранавічы, 2002. - — Навуковы зборнік, прысьвечаны Ткачову. Апублікаваны поўны сьпіс працаў.

== Літаратура ==

* Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе. — Мн.: Беларусь, 1991. — 311 с.: іл. — ISBN 5-338-00851-3.

* Чарняўскі М. Міхась Ткачоў - — гісторык беларускі // Гісторыка-археалягічны зборнік. Ч. 1. Мн., 1994.

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.nnsvaboda.byorg/content/Transcript/index768809.php?c=ar&i=7083html НашаРадыё НіваСвабода]

* [http://www.kozylinslounik.comorg/node/6030153714.html БСДП (Грамада)Slounik.org]