Сяргей Заранка: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дНяма апісаньня зьменаў |
дНяма апісаньня зьменаў |
||
Радок 1:
{{Накід}}
'''Заранка, Сяргей''' мастак,(06.10. [[1818]] года, [[Ляды]] - 01.01.[[1871]] года., [[Масква]]).
'''==Біяграфія=='''
Прозьвішча Заранка пайшло ад беларускага імя плянэты Венэры, якая з'яўляецца на небе, яшчэ да ўсходу сонца, на зары. Такую мянушку давалі чалавеку за яго стараннасьць, працавітасьць — уставаў зараньня, на зары.
Нарадзіўся Сяргей у маёнтку князя [[Ксаверы Любамірскі|Ксаверыя Любамірскага]] [[Ляды]] Магілёўскай губерні (цяпер [[Дубровенскі раён]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]). У сярэдзіне 1820 х гг. сям’я Заранкаў атрымала «вольную» і пераехала ў Пецярбург, дзе таленавіты хлопец ўладкаваўся на службу да князёў Галіцыных. Па адных зьвестках атрымаў папярэдняе мастацкае навучаньне у Аврорына, дыякана Траецкага падворка, а па іншых ў сяле Сафонаўка, Вышневалоцкага ўезда, у школе Венеціянава, які дапамог яму ўладкавацца ў акадэмічную майстэрню пейзажыста М. Вараб’ёва. Вучыўся ў 3-й С.-Пецярбургскай гімназіі і адначасова, як пабочны, ў Акадэміі Майстэрстваў, дзе аказваў значныя посьпехі. З раньняга дзяцінства Заранка адчуваў матэрыяльны прыгнёт і ўжо ў пятнаццаць гадоў павінен быў зарабляць грошы, каб падтрымліваць сям'ю. Тая жа матэрыяльная незабясьпечанасьць прымушала мастака прымаць месца настаўніка маляваньня перш у Дваранскім палку, а затым у Маскоўскай вучэльні жывапісу. Малодшыя браты: Мікалай – мастак, Васіль – мастак, Юзік – архітэктар; вучыліся і скончылі Акадэмію, але заўчасна памёрлі маладымі. Заранка пакутаваў хваробай вачэй і адзін час быў амаль сьляпы. Потым вярнуўся зрок на адно вока, а ў другім зрабілася «цёмная вада», так што ён працаваў заўсёды з адным вокам, чытаў, пісаў і не ўжываў ачкоў да самой сьмерці.
16 траўня 1836, 18 гадоў зроду, атрымаў срэбны медаль 3-й ступені за перспектыўную карціну "Фельдмаршальская зала ў Зімовым Палацы". У гэтым жа годзе яму было дадзена грашовая прэмія за партрэт з натуры.
Праз два годы, 30 верасня 1838 года, Заранка атрымоўвае званьне пазакласнага мастака.
14 студзеня 1842 года срэбны медаль 1-й ступені, а ў сакавіку таго жа года Акадэмія даручыла яму працу на званьне акадэміка: "Унутранасць Пецярбургскай Мікольскай царквы ў верхнім паверсе". Гэта вядомая карціна ў Рускім Музеі напісаная ў 1842-1843 гг. Падаўшы у Акадэмію сваю карціну, Заранка зьвярнуўся з прашэньнем, просячы выдаць яму гэтую карціну, каб ён мог яе прадаць. Акадэмія карціны не вярнула, але прызначыла мастаку прэмію ў памеры 300 рублёў з "сумы, прызначанай на ўхвалу мастакоў".
У 1843 г. Заранка ненадоўга пераязджае ў Маскву, дзе служыць настаўнікам маляваньня ў Аляксандраўскім сірочым інстытуце і ў Маскоўскай палацавай архітэктурнай вучэльні, малюе абразы для розных цэркваў.
У восень 1846 г. мастака пераводзяць у Пецярбург. Тут ён сур'ёзна прыняўся за партрэтны жывапіс,выкладае маляваньне ў Дваранскім палку (з 1851 г. Констанцінаўскі кадэцкі корпус). На акадэмічнай выставе 1849 г. з'явіліся два пышных партрэта яго працы: генерала Ламноўскага і сьпевака О. Пятрова (Рускі Музей ).
У 1850 годзе Заранка хадайнічае аб заданьні Акадэміяй праграмы на званьне прафесара гістарычнага жывапісу. Акадэмія Майстэрстваў задавальняе жаданьне свайго таленавітага вучня, прызначыць яму праграму. Але Заранка не выканаў гэтай карціны і атрымаў званьне прафесара ў тым жа 1850 годзе за партрэт віцэ-прэзідэнта Акадэміі графа Ф.П.Талстога. Такім чынам мастак атрымаў званьне мастака і акадэміка "па класе жывапісу перспектыўнай" і які жадаў стаць прафесарам "гістарычнага жывапісу", быў удастоены гэтага званьня за партрэт. З'яўленьне партрэтаў Заранкі на выставе 1850 года было выдатнай нечаканасьцю. Водгукі сучаснікаў аб партрэтах Заранкі дзівяць сваёю хвалою: "Дагэтуль мы не чулі аб Заранка, і раптам ён выставіў партрэты , засяродзіў на сабе ўвага ўсёй сталіцы і прымусіў гаварыць аб сабе", "Я гавару рашуча і сьцьвярджальна, што спадар Заранка геній, што лепшых партрэтаў не было са часу вынаходства партрэтнага жывапісу і быць не можа, таму што працы Заранкі дасканаласьць у поўным значэньні гэтага словы". Далей, партрэты Заранкі характарызаваліся, як "ажыўленьне натуры", сьцьвярджалася, што ён "даказаў паданьнем жывой натуры,што натура вышэй усяго", і што ён "стварыў цалкам новы род партрэтнага жывапісу,які можна назваць пластычнай рэчаіснасьцю. Партрэты Заранкі жывуць і дыхаюць. Ён паведамляе дзіўную жвавасьць вачам". Такое захопленае дачыненьне да партрэтаў зьмянілася да канца 60-х і пачатку 70-х прама процілеглым. Даказвалася, што " перспектыўны жывапісец заставаўся і ў партрэтах перспектыўным жывапісцам, і можа быць менавіта гэтаму боку, гэтаму перспектыўнаму малюнку твараў, гэтай мундзірнасьці і безтыповасьці іх абавязаны быў Заранка ў 50-х гадах сваёю вядомасьцю".
У Пецярбурзе мастак пражыў дзесяць гадоў і напісаў свае лепшыя партрэты: Танеева (1853), пецярбургскага "гарадскога галовы" І.П. Лесьнікова, С.М. Галіцына (1857), сям'і Турчанінавых,сям'і Латкіных (у інтэр'еры)і іншых.
У 1855 годзе ў Академіі адкрылася вакансія прафесара перспектыўнага жывапісу. У той жа час Заранка быў выкладчыкам маляваньня ў Дваранскім палку (Канстанцінаўская вучэльня) і ён пачаў хадайнічаць аб прызначэньні яго на гэту пасаду. Аднак, з'яўляючыся выдатным майстрам, прызнаным лідэрам цэлага кірунку ў жывапісе, Заранка так і не змог дамагчыся права выкладаць у Акадэміі. У студзені 1856 г. ён змушаны быў пагадзіцца прыняць пасаду старэйшага прафесара Маскоўскай вучэльні жывапісу і скульптуры, зрабіўшыся там з 1859 інсьпектарам вучэльні. Як педагог Заранка зрабіў значны ўклад ў фармаваньне расейскай школы жывапісу. Існавала "школа Заранкі" і яго методыка выкладаньня. Вядучыя маскоўскія мастакі 1860-1870-х гг. - жанрысты і партрэтысты - былі яго вучнямі: У. Е. Макоўскій, У. Г. Пяроў, У. У. Пукіраў, Л. І. Соламаткін і інш. У яго вучыліся і землякі — [[Міхал Эльвіра Андрыёлі]], Ф. Хадаровіч, В. Сляндзінскі.
У 1865 годзе Заранка быў выкліканы ў С.-Пецярбург, каб выконваць партрэты імператарскай сям'і для Эрмітажа. Над гэтаю замоваю ён працаваў пяць гадоў.
У 1870 годзе зноў вярнуўся у Маскву, дзе раптоўна памёр ад разрыва сэрца, пакінуўшы сваю сям'ю ў вялікай патрэбе. Пахаваны на могілках найстаражытнага ў Маскве Аляксеяўскага жаночага манастыра, заснаванага ў 14 стагоддзі ў Красным Сяле.
==Творчасьць==
''РУКАПІСНАЯ СПАДЧЫНА:''
Арыгінальны мысляр, Заранка пакінуў занатоўкі пад назовам "Кіраўніцтва да жывапісу" і шэраг артыкулаў, нататак і "меркаваньняў" па тэорыі мастацтва і мастацкай педагогіцы.
* «Ответ г. Погодину» - «Современная летопись», 1864, №20, май, с. 14-15.
''ІНТЭР'ЕРЫ:''
''ПАРТРЭТЫ:''
Заранка напісаў каля 100 партрэтаў якія захоўваюцца ў музеях Расеі і Беларусі. Сіла лепкі, падабенства, дбайная распрацоўка драбнюткіх падрабязнасьцяў, цудоўная перадача асвятленьня дзівяць у партрэтах Заранкі .
* «М. Ю. Лермонтов в сюртуке Тенгинского пехотного полка.» Масло. 1842(?),музей ИРЛИ; // Лермонтовская энциклопедия / АН СССР. Ин-т рус. лит. (Пушкин. Дом); Науч.-ред. совет изд-ва "Сов. Энцикл." — М.: Сов. Энцикл., 1981. — Между с. 592—593.
''АБРАЗЫ:''
* С.- Пецярбургскі 2-гі кадэцкі корпус (былы Артылерыйскі і Інжынерны шляхецкі кадэцкі корпус), "Іканастас".
* Царскасельскі Сафійскі Сабор.
* Царква ў будынку вучэльні Лісінского лясьніцтва ў Лісіна-Корпус Тосьненскага раёна , 1846 г..
'''==Літаратура:=='''
* В.Г.Перов. М., 1934. Наши учителя. с.176,181.
* Смирнов Г. Сергей Константинович Зарянко 1818-1870. М . Искусство. 1951.
* Марціновіч А. Акадэмік жывапісу з мястэчка Ляды / А. Марціновіч // Бел. мінуўшчына. – 1997. - №6. – с. 47.
* Марціновіч А. Позірк праз смугу гадоў: Сяргей Заранка (1818 - 1871), мастак. / А. Марціновіч // 63.3(4Беи) Марціновіч А. У часе прасветленыя твары. – Мн., 1999. – с. 366–380.
* Муратов А. М. Сергей Константинович Зарянко (1818—1870): Художник, педагог, теоретик искусства. СПб.: Дмитрий Буланин, 2003.
* Муратов А. М. С. К. Зарянко (1818-1870). Жизненный путь. СПб., 1995
* Муратов А. М. Теория искусства и педагогическая деятельность С. К. Зарянко. СПб., 1995
* Муратов А. М. Сергей Зарянко. М., 2004. Художники русского салона. СПб., 2004 (с соавт.)
==Спасылкі==
* [http://museum.bsu.by/main.asp?uid=74 Нацыянальны Мастацкі музей Рэспублікі Беларусь]
* [http://www.tretyakovgallery.ru/russian/exposit/index.php Третьяковская галерея в Лаврушинском переулке]
* [http://hermitagemuseum.org/html_Ru/05/hm5_1_17.html The State Hermitage Museum Hermitage History]
* [http://next.feb-web.ru/feb/lermenc/lre-vkl/Lre592-1.htm (ФЭБ)]
[[Катэгорыя:Беларускія мастакі і мастачкі|Заранка, Сяргей]]
| |||