Кашталян: розьніца паміж вэрсіямі

'''Кашталян''' ({{мова-la|castellum}} — замак), — пасада ў [[ВКЛВялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

Пасада кашталяна зьявілася ў [[13 стагодзьдзе|XIII стагодзьдзі]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Пачаткова загадваў [[замак|замкам]], войскам у ім ды меў пэўныя судовыя функцыі (на Мазоўшчыне спрабавалі зьмяніць назву на «''грададзержца''», але беспасьпяхова). На пачатку [[14 стагодзьдзе|XIV стагодзьдзя]] страціў практычную ўладу на карысьць новаўведзеных гарадзкіх [[стараста]]ў. На нейкі час захавалізахаваў судзейства., Алеале разглядаліразглядаў толькі забойствы, калі ня быў знойдзены забойца. У [[1454]] годзе страцілістраціў йі гэтагэтае права.

НаУ [[Русь|Русі]]Вялікае кашталянаўКняства неЛітоўскае|Вялікім былоКнястве наогул. У [[ВКЛЛітоўскім]] пасада была ўведзеная ў [[1413]] годзе ў [[Вільня|Вільні]] і [[Трокі|Троках]], а з [[1506]] году — у іншых літоўскіх ваяводзкіх гарадах. У [[Інфлянты|Інфлянтах]] на працягу [[1598]]—[[1677]] былі: [[кашталян вендэнскі]], [[кашталян дорпацкі]], [[кашталян парнаўскі]]. У [[1677]] замест іх застаўся адзін — [[кашталян інфлянцкі]].

Уваходзіў у [[Рада ВКЛ|Раду ВКЛ]], з [[1569]] году — у [[Сэнат Рэчы Паспалітай]]. ПаПаводле рангу галоўным у Сэнаце лічыўся [[кашталян кракаўскі]], пасьля яго ішлі ваяводы ды роўня ім [[кашталян віленскі]] ды [[кашталян троцкі]]. Далей падзяляліся на большых — ''крэславых'' (правінцыяльных) і меншых — ''дражковых'' (павятовых). Першыя праводзілі паседжаньні ў Сэнаце вышэй, на крэслах, другія — ніжэй і на простых лавах. Гэты падзел быў ліквідаваны ў [[1775]] годзе, калі ўсіх кашталянаў прыраўнялі.

У адсутнасьць ваяводы на [[Літва|Літве]] кашталян склікаў соймік галаўнога павету ваяводзтва і старшынаваў на ім. Пры скліканьні [[Паспалітае рушэньне|паспалітага рушэньня]] зьбіраў шляхту з галоўнага павету (у Польшчы — з павету, ці ваколіц гораду) і перадаваў яе пад кіраўніцтва [[ваявода|ваяводы]].<ref>[[Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта]]. Кашталян // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 79</ref>