|
'''Тымф, тынф''' ({{мова-pl|Tymf, tynf}}) — народная назва польскага (літоўскогалітоўскага) сярэбранага [[злоты|злотага]], які білі ў [[1663]]-[[1666]], спачатку на [[быдгашчскай мынца|быдгашчскай]] і [[кракаўская мынца|кракаўскай мынцы]], а пасьля і на [[львоўская мынца|львоўскай]].
АфіцыныАфіцыйны намінал гэтай манэты быў варты 30 [[грош]]ам, але вага [[срэбра]] мела вартасьць толькі 10-15 грошай. Біцьцё такой манэты было выклікана фінансавымі цяжкасьцямі ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] з-за [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]], «[[швэдзкі патоп|швэдзкага патопу]]» і казацкіх войнаў. (гл. таксама [[барацінка]]).
На [[авэрс|авэрсе]] манэты зьмешчаны трохлітаравая [[манаграма]] [[Ян Казімер|Яна Казімера]] «ICR» — ''Ioannes Casimirus Rex'' (Ян Казімер кароль, лац.), які зласьліўцы чыталі як ''Initium Calamitatis Regni'' (пачатак няшчасьця каралеўства).
Надпісам «DAT PRETIVM SERVATA SALVS POTIORQ METALLO EST» («Жаданьне выратаваць Айчыну пераўзыходзіць кошт мэталу») ўлады спрабавалі патлумачыць, чаму выбівалася непаўнавартасная манэта.
На [[Рэвэрс (нумізматыка)|рэвэрсе]] была выява гербу РП і намінал — ХХХ (30 грошай). Вядомыя і тымфы [[ВКЛ]] —: на рэвэрсе замест гербу РП — [[Пагоня]]. Але такая манэта сустракаецца надзвычай рэдка.
Выбіваць манэту прапанаваў арэндатар каралеўскіх [[мынца|мынц]] [[Андрэй Тымф]], ад прозьвішча якога і пайшла назва манэты.
Было выбіта каля 9 мільёна[[мільён]]аў манэт. Шмат манэт выбівалася нядбала, з памылкамі ў надпісах. Бляха, зь якой быбіваўсявыбіваўся тымф, часта была дрэнадрэнна развальцаванаразвальцаваная, таму якасна выбітыя і добра чытальныя манэты сустракаюцца рэдка.
Сярод народанароду манэта ня мела папулярнасьці і прымалася не як 30 [[грош]]ай, але па кошту [[орт]]а — 18 грошай. А потым і наогул сустракаецца асобная назва — тымфавы орт.
Стаўшыся, як і [[барацінка]], сымбалямсымбалем заняпаду Рэчы Паспалітай, манэта адзначылася і ў тагачасных прыказках «Добры жарт тымфа варт».
У сьнежні [[1666]] [[Варшаўскі Сейм]] забараніў біцьцё тымфаў, і пастанавіў прыцягнуць да суду арэндатараарандатара Андрэя Тымфа. Апошні, не даплаціўшы 4 млн злотых, і ўцёкуцёк у [[Нямеччына|Нямеччыну]]. (Дарэчыдарэчы, [[Тытус Лівіюш Баратыні|Бараціні]], здоляўздолеў апраўдацца на судзе і атрымаць нават грошы за ўласны ўкладўнёсак у біцьцё барацінак).
У [[1752]]-[[1755]] тымфу выбіваў Аўгуст ІІІ на ліпскай мынцы.
| 