Міхась Ткачоў: розьніца паміж вэрсіямі

▲'''Міхась Ткачоў''' (Міхась Аляксандравіч) ([[10 сакавіка]] [[1942]], [[Мсьціслаў]] - [[31 кастрычніка]] [[1992]], [[Менск]]) - беларускі гісторык, археоляг, палітычны дзеяч.

▲Міхась Ткачоў нарадзіўся ў настаўніцкай сям'і. Бацька ў тым жа годзе загінуў на фронце пад [[Санкт-Пецярбург|Ленінградам]], і пасьля вайны будучага гісторыка выхоўваў айчым. Пачатковую адукацыю атрымаў у родным [[Мсьціслаў|Мсьціславе]] ў сямігодцы № 3. У 1959 г. Міхась Ткачоў паступае на гістарычны факультэт [[Беларускі Дзяржаўны Унівэрсітэт|БДУ]]. Першы курс, аднак, ён давучыўся завочна, бо паводле адмысловых савецкіх законаў мусіў вярнуцца ў Мсціслаў, у калгас імя Варашылава, працаваць паляводам. Студэнцкія гады ўмацавалі нацыянальнае пачуцьцё Ткачова. Цікава, што пад «кіраўніцтвам» вядомага [[Лаўрэн Абэцэдэрскі|Лаўрэна Абэцэдарскага]] ён на ўсё жыцьцё «захварэў беларускім сярэднявеччам». Ткачоў узгадваў: «У душы маёй адбыўся карэнны пералом: я ўсьвядоміў, што жыву на гэтай зямлі ня нейкім там бязродным чалавекам, а беларусам, што ў мяне ёсьць культура, ёсьць гісторыя, якую, на жаль, мы вельмі дрэнна ведаем» [Уліцёнак А... :266-267].

▲Пасьля разьмеркаваньня па заканчэньні вучобы ў 1964 амаль пяць год настаўнічаў у [[Жодзіна]], быў [[завуч]]ам. Тады ўступіў у [[КПСС]]. Пры падтрымцы Пятра Глебкі паступае Ткачоў у [[1968]] паступіў у асьпірантуру Інстытуту гісторыі АН [[БССР]].

▲У [[1978]] прыняў запрашэньне з [[Горадня|Горадні]], дзе адчыняўся ўнівэрсытэт. Спачатку працаваў выкладчыкам, у 1983-1985 - загадчык катэдры. Падчас жыцьця ў Горадні Ткачоў меў некалькі сутыкненьняў зь мясцовым кіраўніцтвам, выкліканых перашкодамі, якія чыніў навуковец зьнішчэньню старажытнай гарадзкой забудовы. Справы даходзілі да Савету міністраў СССР, Т. спрабавалі выключыць з КПСС і прыцягнуць да крымінальнай адказнасьці «за клевету на органы Советской власти», «за ввод в заблуждение председателя Совета министров СССР». Аднак гісторык перамог.

▲1-ага сакавіка [[1986]] года ў Горадні з асьветніцкімі мэтамі быў створаны [[гісторыка-культурны клюб «Паходня»]], адным з заснавальнікаў і кіраўніком якога быў Ткачоў. Тут зьбіраліся аматары гісторыі і культуры Беларусі, запрашаліся вядомыя навукоўцы.

▲[[Выява:Michas Tkaczou02.jpg|зьлева|міні|270пкс|Міхась Ткачоў. Выступ на мітынгу. Менск, пачатак 90-ых]]

▲Напрыканцы 1980-х Ткачоў уключаецца ў актыўную грамадзкую і палітычную дзейнасьць. У [[1989]] вылучаўся кандыдатам у народныя дэпутаты СССР. «''Для мяне тыя выбары, - узгадваў Т., - сталіся сапраўднай школай жыцьця. Я ўпершыню ўбачыў, што палітыка і бруд, амаральнасьць ідуць побач. Дагэтуль шчыра верыў у ідэалы партыі, стараўся ўзьняць яе аўтарытэт, думаючы, што найлепшы для гэтага шлях - нармальная старанная праца, асабісты прыклад у грамадзкім жыцьці. І вось прыйшло крушэньне маральных устояў, пэўных палітычных прынцыпаў. Зразумеў нарэшце, што ў партапарата сьвятога няма, дзеля захаваньня ўлады ён гатовы на ўсё''» [Уліцёнак А...:280].

▲Ткачоў выходзіць з КПСС і дзейнічае ўжо толькі ў рэчышчы нацыянальна-адраджэнцкага руху. Пасьля пераезду ў Менск ў [[1989]] ён удзельнічаў ва ўтварэньні «[[Мартыралёг Беларусі|Мартыралёгу Беларусі]]», уваходзіць у Аргкамітэт [[Беларускі народны фронт Адраджэньне|БНФ]], становіцца намесьнікам старшыні Сойму БНФ.

▲Пасьля паступленьня ў асьпірантуру АН БССР Ткачоў узяўся за распрацоўку тэмы «Ваеннае дойлідзтва Беларусі XII-XVII ст. Паводле помнікаў паўночна-заходняй і паўднёва-заходняй Беларусі». [[Міхась Чарняўскі]] так ахарактарызаваў свайго сябра Ткачова: «''Быў малады, дужы. Здавалася, ня будзе зносу. Таму шмат дзе пасьпяваў. З 1969 па 1972 гады ім раскопваліся замкі [[Наваградак|Наваградка]], [[Горадня|Горадні]], [[Ліда|Ліды]], [[Крэва]], [[Мір]]а, [[Геранёны|Геранён]], [[Мядзел]]а, [[Лепель|Лепеля]], [[Іказьнь|Іказьні]], [[Камянец|Камянца]], умацаваньні шэрагу іншых мясьцін''». Менавіта ў 1976-1978 гг. экспедыцыя Інстытута гісторыі АН БССР на чале з М.А.Ткачовым распачала на [[Верхні Замак (Віцебск)|Верхнім Замку ў Віцебску]] археалягічныя даследаваньні XVIII ст. і да мацярыка. Сёньня «гістарычная археалёгія» ўжо агульнапрызнаная галіна навукі, якая паспяхова развіваецца на Беларусі, [[Польшча|Польшчы]], [[Летува|Летуве]], [[Украіна|Украіне]]. З другой палове 70-х гадоў ХХ ст. яго ўвага была скіравана на Усходнюю Беларусь. І зноў раскопкі ў [[Віцебск]]у, [[Магілёў|Магілеве]], [[Мсьціслаў|Мсьціслаўлі]], [[Крычаў|Крычаве]], [[Гомель|Гомелі]], [[Чачэрск]]у, [[Прапойск]]у і інш. месцах.

▲Вынікам гэтае працы была абароненая ўжо ў 1972 кандыдацкая дысэртацыя, на аснове якой былі выдадзеныя кнігі «Абарончыя збудаваньні зямель Беларусі» (1978), а таксама «Замкі Беларусі» (1977). У 1987 абараніў доктарскую дысэртацыю па тэме «Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі XIV-XVIII ст.»

▲Па вяртаньні ў [[Менск]] у 1989 годзе Ткачоў працуе ў рэдакцыі «[[Беларускай Савецкай Энцыкляпэдыі]]»: спачатку з 1989 - загадчыкам рэдакцыі гісторыі Беларусі, з 1992 - галоўным рэдактарам «Беларускай Энцыкляпэдыі». Т. быў адным зь ініцыятараў выданьня «[[Энцыкляпэдыі Археалёгіі і Нумізматыкі Беларусі]]» ды «Энцыкляпэдыі Гісторыі Беларусі». Ужо хворым, у апошнія гады жыцьця ён выдаў «Замкі і людзі», «Вялікае мастацтва артылерыі», «Старажытны Мсьціслаў» (апошнія дзьве ў сааўтарстве).

▲Галоўная ўвага Міхася Ткачова была накіравана на даследаваньне багатай і разнастайнай вайсковай гісторыі Беларусі. На падставе глыбокага аналізу гістарычных, археалягічных і іканаграфічных крыніцаў першым у беларускай гістарыяграфіі прасачыў генэзіс, эвалюцыю і этапы развіцьця замкаў і абарончых сістэмаў населяных пунктаў, а таксама арганізацыю абароны беларускіх гарадоў. Вынікам навуковай працы стала каля 200 навуковых прац, зь іх 10 кніг (уключаючы разьдзелы ў калектыўных манаграфіях).

▲Сярод найбольш вядомых паплечнікаў і вучняў Міхася Ткачова, насамрэч, шмат асобаў, якія вызначаюць разьвіцьцё гістарычнай і археалягічнай навукі Ў Беларусі: [[Алег Трусаў]], [[Лявон Калядзінскі]], [[Тацяна Бубенька]], [[Алесь Краўцэвіч]], [[Ігар Чарняўскі]], [[Генадзь Сагановіч]], [[Андрэй Мяцельскі]], [[Генадзь Семянчук]], [[Уладзімер Канановіч]] і інш.

▲Прыкладна за год да сьмерці ў адным інтэрвію ён сказаў: «Нягледзячы на ніякія адкаты, працягваю верыць у наш народ. Што б зь ім не вытваралі, ён застанецца самім сабой: добрым, працавітым, незлабівым і вельмі адважным, рашучым у крытычныя моманты гісторыі, калі на карту ставіцца лёс яго жыцьця...» [Уліцёнак А...:287].

▲*Ткачёв М.А. Замки Белоруссии. Мн., 1987

▲*Ткачёв М.А. Организация обороны городов Белоруссии в XIV-XVIII вв. Автореферат дис. д.и.н. Мн., 1987

▲*Ткачоў М.А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі XIII—XVIII стст. Мн., 1978

▲*Ткачоў М.А. Беларуская кафля. - Менск, 1989

▲*Ткачоў М.А. Замкі і людзі. Мн., 1991

▲*Ткачоў М.А. Вялікае мастацтва артылерыі. Мн., 1992

▲*Ткачоў М.А. Старажытны Мсціслаў. Мн., 1992

▲*Ткачоў М.А. Паходня. Мн., 1994

▲* Castrum, urbis et bellum. Баранавічы, 2002. - Навуковы зборнік, прысьвечаны Ткачову. Апублікаваны поўны сьпіс працаў.

▲*Уліцёнак А. Іншадумцы = Мыслящие иначе. Мн., 1991

▲*Чарняўскі М. Міхась Ткачоў - гісторык беларускі // Гісторыка-археалягічны зборнік. Ч. 1. Мн., 1994.