Фэадалізм: розьніца паміж вэрсіямі

форма ўлады
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
U73 (гутаркі | унёсак)
крыніца — http://be.wikipedia.org/wiki/Феадалізм?oldid=503063
(Розьніцы няма)

Вэрсія ад 16:27, 8 жніўня 2010

Феэдалізм (ад анг. feudum) — эканамічная і грамадзкая мадэль, пры якой асноўныя сацыяльныя клясы людзей — фэадалы (землеўладальнікі) і эканамічна залежнае ад іх сялянства; фэадалы пры гэтым зьвязаныя друг з другам спэцыфічным тыпам прававых абавязаньняў, вядомых як фэадальныя усходы.

Слова «фэадалізм» выкарыстоўвалася англійскімі юрыстамі XVII ст. як пазначэньне тыпу уласнасьці; як грамадзк-палітычны тэрмін яно ужываецца ў Мантэск’е. Паданьне аб фэадалізьме як аб этапе сацыяльна-эканамічнай гісторыі чалавецтва, які адпавядаў у Эўропе Сярэднявеччу, разьвіваецца ў францускай гістарыяграфіі пачатку XIX ст., першым чынам у Гізо. У афіцыйным савецкім марксізме фэадалізм разглядаўся ў якасьці адной з пяці грамадзк-гістарычных фармацый, больш высокай у параўнаньні з рабаўладаньнем. У XX ст. розныя гістарычныя школы высоўвалі розныя канцэпцыі фэадалізму; некаторыя наогул не выкарыстоўвалі гэты тэрмін. У сучаснай навуцы часта выкарыстоўваюцца тэрміны традыцыйнае грамадзтв, аграрнае грамадзтв. Панавальны тып эканомікі пры фэадальным ладзе — натуральная гаспадарка, уклад — традыцыйны.

Пры фэадальных адносінах уладальнікі земляў (фэадалы) выбудаваныя ў фэадальныя усходы: асоба ніжэйшага рангу (васал) атрымлівае за службу зямельны надзел (фэод або ф'еф) і прыгонных у вышэйстаячага (сэньёра). На чале фэадальных усходаў стаяў манарх, але яго улада звычайна значна саслабленая ў параўнаньні з паўнамоцтвамі буйных сэньёраў, якія, у сваю чаргу, не маюць абсалютнай улады над усімі землеўладальнікамі, стаялымі ніжэй іх у фэадальных усходах (прынцып «васал майго васала — не мой васал», які дзеінічаў у шматлікіх дзяржавах кантынэнтальнай Эўропы). Сяляне працуюць на землях, прыналежных фэадалам усіх узроўняў, плацячы ім паншчынай або чыншам.

Фэадалізм у заходняй Эўропе, па шэрагу канцэпцый, стаў усталёўвацца яшчэ ў V ст. нашай эры ў позьняй Рымскай імпэрыі. Адметнымі рысамі фэадалізму ў Заходняй Эўропе былі высокая ступень палітычнай дэцэнтралізацыі, дуалізм сьвецкай і духоўнай улад, спэцыфіка эўрапейскага горада як цэнтра рамяства і гандлю, раньняе разьвіцьцё гарызантальных грамадзкіх структур, публічнага прыватнага права. Затым, у сярэднія стагодзьдзі, ён стаў панаваць у Эўропе аж да буржуазных рэвалюцый. На зьмену фэадальнаму ладу прыйшоў капіталістычны.


У антычным міры найболей падобную з фэадалізмам сыстэм мела Пэрсыдзкая імпэрыя, у якой цяжкаму вершніку даваўся надзел падобны з фэадальным фэодам.

Глядзіце таксама