|
[[ВыяваФайл:2007-02-20 time zones white bck.svg|міні|300пкс|Мапа часавых паясоў]]
'''Унівэрсальны каардынаваны час''' ([[Ангельская {{мова-en|па-ангельску]]: ''Coordinated Universal Time''}}, ''UTC''), '''Сусьветны час''' — аснова цывільнага часу, які адрозьніваецца на цэлую колькасьць [[сэкунда|сэкундаў]]ў ад [[Міжнародны атамны час|атамнага часу]] і на дробавую колькасьць сэкундаў ад UT1.
UTC — спадчыньнік GMT ([[Час грынвіцкага мэрыдыяну|Грынвіцкі час]]). Новае імя было ўведзена, каб пазбавіцца ад назову вызначанага месца на Зямлі ў міжнародным стандарце. UTC грунтуецца на атамным адліку часу, а не на часе ў [[Грынвіч (Лёндан)|Грынвічы]]ы. Варта звярнуць увагу на тое, што UTC аднолькавы ўзімку і ўлетку. Таму для тых месцаў, дзе прыняты пераход на пэўны тэрмін да [[Летнілетні час|летняга часу]], зрушэньне адносна UTC на гэты тэрмін зьмяняецца.
== Мэтад выліку UTC ==
'''UT''' -— сярэдні сонечны час на мэрыдыяне Грынвіча. З-за нераўнамернасьці кручэньня [[Зямля|Зямлі]] грынвіцкі мэрыдыян круціцца таксама нераўнамерна. Акрамя таго, у выніку бязперапыннага перамяшчэньня восі кручэннякручэньня ў целе самой Зямлі геаграфічныя [[Полюсполюс|палюсы]] соваюцца па паверхні Зямлі, а разам ззь імі зьмяняюць сваё месцазнаходжаньне і плоскасціплоскасьці праўдзівых [[Мэрыдыян|мэрыдыянаўмэрыдыян]]аў. З-за гэтых фактараў адрозьніваюць наступныя сыстэмы вымярэньня часу:
'''UT0''' — час на імгненным грынвіцкім мэрыдыяне, вызначаны па імгненным месцазнаходжаньні палюсоў Зямлі. Гэты час, непасрэдна атрымоўваемы ў выніку [[астраномія|астранамічных]] назіраньняў сутачных рухаў [[зорка|зорак]];
дзе Δλ — папраўка, якая залежыць ад каардынат імгненнага полюсу, адлічваемых адносна агульнапрынятага сярэдняга полюсу;
'''UT2''' — час, выпраўлены з улікам [[сэзон|сэзоннай]]най нераўнамернасць кручэньня Зямлі ΔT<sub>s</sub>:
UT2 = UT1 + ΔT<sub>s</sub>.
Для ўзгадненьня наназіраемаганазіраемага сусьветнага часу UT1 і строга раўнамернага Міжнароднага атамнага часу ([[Міжнародны атамны час|TAI]]) з [[1964]] году ўвялі раўнамерна-пераменную шкалу часу UTC — унівэрсальны каардынаваны час. Маштабы UTC і TAI роўныя, а нульпункт змяняецца скокам. Паміж UTC і UT1 назапашваецца разыходжаньне, абумоўленае, па-першае, нераўнамернасьцю шкалы UT1, а, па-другое, няроўнасьцю маштабаў UT1 і TAI (1 сэкунда UT1 у дакладнасьці ня роўная 1 атамнай сэкундзе). Пры нарастаньні разыходжаньня паміж UTC і UT1 да 0,7 сэкунды робіцца карэктыроўка скокам на 1 сэкунду.
Дадатковая [[высакосная сэкунда]] дадаецца (або, тэарэтычна, адымаецца) [[30 чэрвеня]] або [[31 сьнежня]] пры неабходнасьці. Першая зьмена была ў [[1972]] годзе, дадана дадатная сэкунда ў 23:59:60. Даданьне сэкунды вызначаецца [[International Earth Rotation and Reference Systems Service]], паводле іх назіраньняў за кручэньнем Зямлі.
| 