|
[[Выява:Knight into museum.JPG|thumbміні|rightсправа|200px200пкс|Экспанат рыцара у Нац. музэі гісторыі Беларусі]]
'''Рыцар''' ({{langмова-de|Ritter}}, {{langмова-la|miles, caballarius}}, {{langмова-fr|chevalier}}, {{langмова-en|knight}}, {{langмова-it|cavaliere}}, першапачаткова — вершнік) — сярэднявечны дваранскі ганаровы тытул у [[Эўропа|Эўропе]].
Рыцарства, як ваеннае і землеўладальніцкае [[саслоўе]], паўстала ў франкаў у сувязі з пераходам у VIIIст[[8 стагодзьдзе|VIII ст.]] ад народнага пешага войска да коннага войска васалаў.
Пад уплывам царквы і паэзіі, яно выпрацавала маральны і эстэтычны ідэал ваяра, а ў эпоху [[Крыжовыя паходы|Крыжовых паходаў]], пад уплывам узніклых тады духоўна-рыцарскіх ордэнаў, замкнулася ў спадчынную арыстакратыю, лічыўшую сябе міжнародным ваенным ордэнам. Узмацненьне дзяржаўнай улады, перавага пяхоты над конніцай, вынаходства агнястрэльнай зброі, стварэнне сталага войска ператварылі феадальнае рыцарства, да канца сярэдніх стагоддзяў, у палітычнае саслоўе нетытулованага дваранства. ▼
▲Пад уплывам царквы і паэзіі , яно выпрацавала маральны і эстэтычны ідэал ваяра, а ў эпоху [[Крыжовыя паходы|Крыжовых паходаў]], пад уплывам узніклых тады духоўна-рыцарскіх ордэнаў, замкнулася ў спадчынную арыстакратыю, лічыўшую сябе міжнародным ваенным ордэнам. Узмацненьне дзяржаўнай улады, перавага пяхоты над конніцайконьніцай, вынаходства агнястрэльнай зброі, стварэннестварэньне сталага войска ператварылі феадальнаефэадальнае рыцарства , да канца сярэдніх[[сярэднявечча]] стагоддзяў, уў палітычнае саслоўе нетытулованаганетытуляванага дваранства.
== Рыцарскія доблесьці == ▼
[[Выява:Knight crop.JPG|thumb|170пкс|Статуэтка рыцара.]] ▼=== Рыцарскія доблесьцігоднасьці ===
▲[[Выява:Knight crop.JPG| thumbміні|170пкс|Статуэтка рыцара.]]
▲=== Рыцарскія доблесьцігоднасьці ===
* мужнасьць (''pronesse'')
* пэўнасьцьадданасьць (''loyaute'')
* шчодрасьць (''largesse'')
* разважлівасьць (''le sens'', у сэнсе ўмеранасьці)
=== Рыцарскія запаведзі ===
* быць верным хрысьціянінам,[[хрысьціянін]]ам
* ахоўваць [[царква|царкву]] і [[Дабравесьце|Эвангельле]],
* абараняць слабых,
* любіць Радзіму,
* быць мужным у бітве,
* падпарадкоўвацца і быць дакладным сеньёру,адданым сэньёру
* казаць праўду і трымаць сваё слова,
* ахоўвацьаберагаць чысцінючысьціню нораваў,
* быць шчодрым,
* дужацца супрацьса злазлом і абараняць дабро, ііі г. д.
== СымвалізмСымбалізм рыцарства у геральдыцы ==
[[Выява:Codex Manesse 081 Walther von Klingen.jpg|thumbміні|190px190пкс|Выява турніру. Вальтар фон Клінген (Codex Manesse)]]
Высакародны рыцар, лiчыў за ганьбу для сябе ваяваць пешым, немагчымы без каня, уяўляў сябе альбо вершнiкам у баявых дасьпехах (як, напр.напрыклад, на гербе [[Пагоня]] ), альбо, замест гэтага, змяшчаўзьмяшчаў на свой герб [[Падкова|падкову]] – самую паважаную i любiмую славянiнам эмблему. Крыж -— тактаксама сама сiмвалсымбаль высакароднага рыцарства, але калi падкова указваеўказвае на баявое значэннезначэньне, то крыж – на рэлiгiйнае значэннезначэньне рыцара. Крыж – перамога крыжа над луноймесяцам (сiмваламсымбалем [[паганства]], татараў), перамога, атрыманая мячом, i узнагародаўзнагарода, якая чакала на нябёсах кожнага, хто выканаў на зямлі волю Бога[[Бог]]а. Такiм прыкладам можа служыць герб [[Любіч (герб)|Любіч]], альбо герб старажытнага [[Шляхта|шляхецкага]] рыцарскага роду [[Грушэцкія гербу Любiч|Грушэцкіх]].
== Замкі ==
Помнікамі сярэднявечнага рыцарства застаюцца [[Замак|замкі]] XII—XIV[[12 стагодзьдзе|XII]]—[[14 стагодзьдзе|XIV стст..]] З паміраньнемадміраньнем рыцарства такія замкі ператвараліся часам у разбойніцкіязлачыньніцкія гнёзды, апорныя пункты для сістэматычнага рабаваньня прыезджыхпрыежджых суседзяў. Рудольфу ГабсбургскамуГабсбурскаму прыналежыць гонар знішчэньнязьнішчэньня ў [[Нямеччына|Нямеччыне]] вялікага ліку разбойніцкіх гнёздаў такіх рыцараў-рабаўнікоў.
== Узбраеньне і тактыка ==
[[Выява:MET Armures.jpg|thumbміні|230px230пкс|leftзьлева|Узбраеньне рыцара. Metropolitan Museum of Art, [[Нью-Ёрк]]]]
У XI—XII[[11 стагодзьдзе|XI]]—[[12 стагодзьдзе|XII стст.]] рыцараў абараняла толькі [[кальчуга]]. У [[13 стагодзьдзе|XIII ст.]] зьяўляюцца нагруднікі[[нагруднік]]і і карсет[[карсэт]]. Кожны цяжкаўзброены рыцар браў з сабою трох коняў, адногаі аднаго, дзьвух, альбо трох зброяносцаўпарабкаў (збраяносцаў).
Звычайным пастраеньнем для атрадаатраду рыцараў [[сярэднявечча ]] быў «клін», які мог налічваць ад некалькі сотняў да некалькі тысяч. Перад бітвай войскавойскі выстраівалісьвыстройваліся уў тры баявыхбаявыя лініі, адна за другой, а кожная баявая лінія распадалася на « кліньякліны», і мела цэнтар і два крыла. ▼
У сувязі з ваенымваенным бытам рыцараў у [[Францыя|Францыі ]] узьніклізьявіліся рыцарскія турніры, якія хутка зьявілісяраспаўсюдзіліся затым у [[Нямеччына|Нямеччыне ]], [[Ангельшчына|Англіі ,]] і іншых краінах [[Эўропа|Эўропы ]]. ▼▲Звычайным пастраеньнем для атрада рыцараў сярэднявечча быў «клін», які мог налічваць ад некалькі сотняў да некалькі тысяч. Перад бітвай войска выстраівалісь у тры баявых лініі, адна за другой, а кожная баявая лінія распадалася на «клінья», і мела цэнтар і два крыла.
== Крыніцы і заўвагі ==
▲У сувязі з ваеным бытам рыцараў у Францыі узьніклі рыцарскія турніры, якія хутка зьявіліся затым у Нямеччыне, Англіі, і іншых краінах Эўропы.
{{зноскі}}
== КрыніцыЛітаратура ==
* ''Gautier.'' La Chevalerie. — P., 1884.
* Schreckenstein R. von. Die Ritterwurde und der Ritterstand. — Freiburg im Br., 1886.
| 