Фэдэрацыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Jauhienij (гутаркі | унёсак)
Скасаваньне праўкі 686716 удзельніка 71.174.244.50 (гутаркі) вандалізм
катэгорыя
Радок 1:
'''Фэдэра́цыя''' ({{langмова-la|foederatio}} — аб'яднаньнеаб’яднаньне, зьвяз) — [[форма дзяржаўнага ладу]], пры якой часткі фэдэратыўнае дзяржавы зьяўляюцца [[Дзяржавадзяржава|дзяржаўнымі ўтварэньнямі]], якія валодаюць [[Праваправа|юрыдычна]] вызначанай [[Палітыкапалітыка|палітычный]] самастойнасьцю.
 
==Асноўныя прыкметы фэдэратыўнае дзяржавы==
 
У фэдэратыўнае дзяржаве, ў адрозьненьні ад [[унітарная дзяржава|унітарнай]], маюцца дзьве сыстэмы вышэйшых ворганаў улады (фэдэральныя ды суб'ектаў фэдэрацыі); побач з фэдэральнай [[канстытуцыя|канстытуцыяй]] суб'еты фэдэрацыі маюць права прымаць свае нарматыўныя прававыя акты ўстаноўчага характару (на прыклад, канстытуцыі, [[статут]]ы, асноўныя законы); яны надзеленыя правам прымаць рэгіянальныя [[закон]]ы; суб'екты фэдэрацыі, як правіла, маюць уласнае [[грамадзянства]], [[сталіца|сталіцу]], [[герб]] ды іншыя элемэнты канстытуцыйна-прававога статусу дзяржавы, за выключэньнем [[суверэнітэт|дзяржаўнага суверэнітэту]].
 
Пры гэтым суб'ект фэдэрацыі ня мае права выхаду са складу фэдэрацыі ([[сэцэсія]]) ды, як правіла, ня можа быць суб'ектам міжнародных адносінаў. Суб'екты фэдэрацыі могуць мець розныя найменьні, якія, часьцей, вызначаюцца гістарычнымі ці прававымі чыньнікамі: [[Штат (тэрыторыя)|штаты]], [[правінцыя|правінцыі]], рэспублікі, землі або фэдэральныя землі (як [[Нямеччына|у Нямеччыне]] ды [[Аўстрыя|Аўстрыі]]) ды іншае. Фэдэрацыю варта адрозьніваць ад [[канфэдэрацыя|канфэдэрацыі]], якая зьяўляецца міжнародна-прававым зьвязам суверэнных дзяржаваў. Аднак на практыцы адрозьніць прававую прыроду тых ці іншых утварэньняў бывае вельмі цяжка. Да прыкладу, да гэтых часоў няма адзінага падыходу да таго, што ўяўляе сабой [[Эўрапейскі Зьвяз]].
[[Файл:Map of federal states.svg|thumbміні|centerцэнтар|450px450пкс|Сучасныя фэдэратыўныя дзяржавы на мапе сьвету]]
 
===Рысы фэдэрацыі===
Можна вылучыць найбольш агульныя рысы, якія характэрныя для большасьці фэдэратыўных дзяржаваў:
Радок 19:
Тэарэтычна магчымая сытуацыя, калі каляніяльная імпэрыя можа "замаскаваць" сябе пад фэдэрацыю шляхам перадачы некаторых адміністрацыйных функцыяў ды сімбаляў самастойнасьці гвалтоўна далучаным правінцыям і абвяшчэньне іх складнікамі фэдэрацыі.
 
== Віды фэдэрацыйфэдэрацыяў ==
Згодна з асаблівасьцямі канстытуцыйна-прававога статусу суб'ектаў фэдэратыўнае дзяржавы вылучаюць сімэтрычныя ды асімэтрычныя фэдэрацыі. У першых суб'екты валодаюць аднолькавым канстытуцыйна-прававым статусам (да прыкладу, [[Этыёпія|Фэдэратыўная Дэмакратычная Рэспубліка Этыёпія]], [[ЗШАЗлучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаныя Штаты Амэрыкі]]), у другіх — [[Канстытуцыя|канстытуцыйна-прававы]] статус суб'ектаўсуб’ектаў розны (да прыкладу, [[Індыя|Рэспубліка Індыя]], [[Бразылія|Фэдэратыўная Рэспубліка Бразылія]]). Сучасныя навукоўцы спрачаюцца, да якого з прапанаваных тыпаў можна аднесьці [[Расейская Фэдэрацыя|Расейскую Фэдэрацыю]]. Справа ў тым, што абсалютна сімэтрычных фэдэрацыйфэдэрацыяў на сёньняшні дзень не існуе: ўсе яны валодаюць тымі ці іншымі прыкметамі асімэтрычнасьці.
 
== «Мяккая фэдэрацыя» ==
«Мяккая фэдэрацыя» — фэдэрацыя, суб'ектысуб’екты якой маюць права [[сэцэсія|сэцэсіі]]. Мяркуецца, што такім (то бок, з правам выхаду) стане ў будучыні [[канфэдэрацыя|канфэдэратыўны]] Зьвяз Расеі ды Беларусі{{Няма крыніцы}}. Суб'ектыСуб’екты фэдэрацый могуць быць фэдэрацыямі, як тое было з СССР, ці цяпер можна назіраць на прыкладзе [[Босьнія і Герцэгавіна|Босьніі і Герцэгавіны]]. Права на выхад з фэдэрацыі маюць суб'ектысуб’екты такіх фэдэратыўных дзяржаваў, як [[Канада]] і [[Сьвяты Кітс і Нэвіс]]. Перад [[распад СССР|распадам СССР]] меркавалася, што «абноўлены» Зьвяз СуверэнныхСувэрэнных Дзяржаваў будзе таксама «мяккоймяккай фэдэрацыяй».
 
[[Катэгорыя:ФэдэралізмФормы дзяржавы]]
 
[[af:Federasie]]