Вікіпэдыя

Ашмяны: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д →‎Вонкавыя спасылкі: {{Вялейская вобласьць}}
дапаўненьне, стыль
Радок 19:
| Плошча =
| Вышыня =
| Колькасьць насельніцтва = 14  160
| Год падліку насельніцтва = 2009
| Шчыльнасьць насельніцтва =
Радок 44:
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Ашмя́ны''', '''''Ашмяна́''''' — горад у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Ашмянка]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Ашмянскі раён|Ашмянскага раёну]]. Насельніцтва 14  160 чал. ([[2009]]).
 
Знаходзяцца за 220 км на паўночны ўсход ад [[Горадня|Горадні]], 130 км на паўночны захад ад [[Менск]]у, 55 км на поўдзень ад [[Вільня|Вільні]], 17 км ад чыгуначнай станцыі Ашмяны на лініі [[Маладэчна]] — [[Вільня]], на аўтамабільнай дарозе [[Маладэчна]] — [[Вільня]] (праз Ашмяны праходзіць 9-ы транспартны эўрапейскі калідор). У памежнай зоне Беларусі і [[Летува|Летувы]].
 
У памежнай зоне Беларусі і [[Летува|Летувы]].
 
== Этымалёгія назвы ==
Радок 58 ⟶ 56:
[[Файл:Coat_of_Arms_Ashmiany_1792.png|міні|150пкс|Герб Ашмянаў з прывілея [[1792]] году]]
 
* [[1341]]: першыяпершы згадкіўспамін ўу [[Хроніка Літоўская і Жамойцкая|«Хроніцы Літоўскай і Жамойцкай»]], замак у Віленскім княстве [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]].
* [[1384]]—[[1385]]: [[Тэўтонскі Ордэн]] спрабаваў захапіць Ашмяны, што павінна было стаць пачаткам зьнішчэньня княства [[Ягайла|Ягайлы]], але змушаны быў адступіць.
* канец [[14 стагодзьдзе|XIV ст.]]: імаверна, атрымалі статус [[места]] ад [[Вітаўт]]а.
* [[1398]]: віленскі біскуп Андрэй зрабіў фундушавы запіс ашмянскаму парафіяльнаму касьцёлу Сьв. Духа.
* [[1402]]: [[крыжакі]] зноў напалі на Ашмяны, але напад быў рашуча адбіты, і крыжакі мусілі сыйсьці ў бок [[Меднікі|Меднікаў]].
* [[1413]]: у складзе Віленскага ваяводзтва [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]], да сярэдзіны [[15 стагодзьдзе|XV ст.]]: зьяўляліся рэзыдэнцыяй вялікіх князёў літоўскіх.
* [[8 сьнежня]] [[1432]]: пад Ашмянамі адбылася бітва паміж войскамі вялікіх князёў [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлы]] і [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта]], у якой Сьвідрыгайла быў разьбіты.
* пач. [[16 стагодзьдзе|XVІ ст.]]: места атрымала [[Магдэбурскае права]].
* [[1505]]: у Ашмянах пачалі праводзіць місіянэрскую дзейнасьць манахі-францішканы.
* [[1519]]: [[Масковія|маскоўскае войска]] спаліла і ўшчэнт разбурыла места.
* [[16 стагодзьдзе|XVІ ст.]]: [[Мікалай Радзівіл Руды]] ([[1512]]—[[1588]]) заснаваў у Ашмянах кальвінскі збор, места зрабілася адным з найвядомейшых цэнтраў кальвінізму Вялікалітвы.
* [[1551]]: паводле інвэнтару ў Ашмянах налічвала 46 радзінаў мяшчанаў.<ref name="evkl">[[Герман Брэгер]]. Ашмяны // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 269</ref>
* [[1565|1565/66]]: цэнтар [[Ашмянскі павет|павету]] Віленскага ваяводзтва.
* [[1569]]: цэнтар староства, у склад якога ўваходзілі места (з ратушай, рынкам і вуліцамі Гальшанскай, Папярэчнай, Сьвятадухаўскай, Віленскай, Жупранскай) і вёскі Аляны, Гінеўцы, Павяжы, Сьвяты Дух.
* [[1655]], [[1661]], [[1677]]: ашмянскія месьцічы вызваляліся ад падаткаў праз разбурэньні, учыненыя маскоўскімі заваёўнікамі.
* [[1667]]: земскі пісар А. Пачобут-Адляніцкі фундаваў у Ашмянах кляштар дамініканаў (зь ліквідаванага расейскімі ўладамі касьцёла Найсьв. Тройцы ў [[1873]] року збудавалі капліцу на мескіх могілках).
* [[1740]]: паводле інвэнтараінвэнтарe Ашмянскага староства месту належалі 50 валокаў зямлі, існаваў Рынкавы пляц (10 мяшчанскіх будынкаў, шляхецкая карчма і двор, касьцёл і кляштар дамініканаў, парафіяльны касьцёл з плябаніяй і шпіталем), вуліцы Гальшанская (13 будынкаў), Папярэчная (4 будынкі ішляхецкі двор), Віленская (10 будынкаў), Сьв. Духа (4 будынкі), Жупранская (25 будынкаў), млын на рацэ Ашмянка.
* [[1772]]: у месьце былі старосьцінскі двор («замак»), млын, драўляная ратуша з крамамі на Рынку, 89 мяшчанскіх двароў, шляхецкі двор.<ref>Герман Брэгер. Ашмяны // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 269<name="evkl"/ref>
* [[1791]]: у Ашмянах налічвалася 142 будынкі, каля 1000 жыхароў.<ref name="evkl"/>
* [[22 траўня]] [[1792]]: атрымалі прывілей на вольнасьць мяшчанаў ад [[гродзкі суд|гродзкага]], [[земскі суд|земскага]] і дворнага прысуду з правам мець свой [[магістрат]] і суд пад кіраўніцтвам бурмістраў і лаўнікаў, а таксама герб «срэбнае поле шчыта падзелена на тры часткі: у правай - рука з залатымі шалямі, у левай — тарк, паміж імі ў дольнай частцы чырвонае цялё».<ref>[http://knihi.com/hierb/asmia.html Ашмяны] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}</ref>
* [[1794]]: у месьце знаходзіўся штаб паўстанцкага войска [[Якуб Ясінскі|Я. Ясінскага]], друкавалася адозва да расейскіх войскаў.
Радок 133:
* [[2002]] — 15,1 тыс. чал.
* [[2004]] — 14,9 тыс. чал.
* [[2006]] — 14,6 тыс. чал.<ref>[http://www.oshmiany.grodno.by Историко-географическая справка] на [http://www.oshmiany.grodno.by Ошмянский районный исполнительный комитет]</ref>
* [[2009]] — 1416014&nbsp;160 чал.<ref>[http://www.gazetteer.de/wg.php?x=&men=gpro&lng=fr&dat=32&srt=npan&col=aohdq&geo=519968593 Ašmjany] на [http://www.gazetteer.de World Gazetteer]</ref>
|}
 
Радок 141:
 
=== [[Мэдыі]] ===
З [[21 кастрычніка]] [[1939]] году выдаецца раённая ґазэта «''Ашмянскі Весьнік''». Асьвятляе грамадзка-палітычнае, сацыльна-эканамічнае і культурнае жыцьцё раёну. Наклад 4960 асобнікаў. Выходзіць два разы на тыдзень (серада і субота) на расейскай і беларускай мовах.
 
=== Спорт ===
Радок 159:
Чыгуначнае злучэньне праз станцыю Ашмяны, што знаходзіцца за 17 км ад гораду.
 
== Турыстычная інфармацыя ==
== Інфармацыя для турыстаў ==
У месьце дзейнічае Ашмянскі краязнаўчы музэй імя [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвіча]]. Спыніцца можна ў гасьцініцы «Ашмяны».
 
Радок 190:
</gallery>
 
== ВыбітныяВядомыя асобы ==
* [[Аляксандар Батурын]] ([[1904]]—[[1983]]) — расейскі сьпявак і пэдагог, выдатны майстар смыкавых iнструмэнтаў.
* [[Люцыян Жалігоўскі]] ([[1865]]—[[1947]]) — польскі вайсковы і палітычны дзяяч, генэрал.
* [[Юльян Карчэўскі]] ([[1806]]—[[1833]]) — беларускі мастак.
* [[Вітальд Урбановіч]] ([[1904]]—[[1983]]) — польскі мастак.
 
== Глядзіце таксама ==
* [[Ашмянскі павет]]
 
== Крыніцы ==
Радок 205 ⟶ 208:
* Aszmiana // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/751 751]—754
* Ашмяны // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
* [http://garady.org/oshmyany/ Ашмяны] // {{Літаратура/Нашы гарады}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 213 ⟶ 216:
* [http://www.oshmiany.grodno.by/ Сайт Ашмянскага райвыканкаму]{{ref-ru}}
* [http://www.railwayminsk.by/passenger/station.php?id=26 Расклад руху цягнікоў са станцыі Ашмяны]{{ref-ru}}
* [http://garady.org/oshmyany/ Ашмяны // Гарады Беларусі: паводле Малішэўскі У.А., Пабока П.М. Нашы гарады]
 
{{Ашмянскі раён}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Ашмяны»