Дзьвіна: розьніца паміж вэрсіямі

* ''Праваруч'': [[Таропа]], [[Усьвяча]], [[Обаль]], [[Палата]], [[Дрыса]], [[Дубна]], [[Айвіекстэ]], [[Персе]], [[Огрэ]].

* ''[[места|Месты]]'': [[Андрэапаль]], [[Заходняя Дзьвіна (горад)|Заходняя Дзьвіна]], [[Вяліж]], [[Віцебск]] (порт), [[Полацак]], [[Наваполацак]], [[Дзісна]], [[Дрыса|Дрыса (Верхнядзьвінск)]], [[Краслава]], [[Даўгаўпілс|Дзьвінск (Даўгаўпілс)]], [[Ліваны]], [[Екабпіўс]], [[Огрэ]], [[Саласьпіўс]], [[Рыга]].

* ''Заказьнікі'': [[Міжазёрны]], [[Асьвейскі]], [[Казянскі]], [[Ельня]], [[Балота Мох]], [[Карытанскі Мох]], [[Прошыцкія Балоты]] (частка), [[Глыбокае-Чэрбамысла]], [[Вялікае Астровіта]], [[Доўгае]], [[Белае]], [[Крывое]], [[Сасна]], [[Рычы]], [[Юхавіцкі]], [[Вялікае Балота]], [[Фаміна]], [[Улона]], [[Запольскі]], [[Мошна]], [[Чысьцік]], [[Забалоцьце]], унікальная дзялянка лесу [[Язьненская дуброва]].

* ''Зоны адпачынку'': Вула, Туроўля.

Пачынаецца на Валдайскім узвышшы з возера [[Каракіна]] за 14  км на паўднёвы захад ад вёскі Пена [[Цьвярская вобласьць|Цьвярской вобласьці]] (Расея) на вышыні 221  м над узроўнем мора, упадае ў [[Рыская затока|Рыскую затоку]] Балтыйскага мора. Цячэ на Беларусі пераважна з усходу на захад па [[Сураская нізіна|Сураскай нізіне]], паміж [[Гарадоцкае ўзвышша|Гарадоцкім]] і [[Віцебскае ўзвышша|Віцебскім]] узвышшамі і на большым сваім працягу  — па [[Полацкая нізіна|Полацкай нізіне]].

Даліна трапэцападобнай формы, каля мястэчка Руба  — каньёнападобная. Шырыня яе ў асноўным 3 — 4 3—4 км, паблізу ўпадзення Вулы і на крайняй усходняй частцы Беларусі дасягае 10 — 15 10—15 км. Глыбіня ўрэза зьменьваецца ад 20 — 30 20—30 м да 40 — 50 40—50 м. У будове даліны часьцей за ўсё вылучаецца абалона і 2 (некаторыя дасьледчыкідасьледнікі адзначаюць 3 — 43—4) надабалонавыя тэрасы. [[Абалона]] ў межах Сураскай нізіны вузкая  — да 60  см. Вылучаюць 2 узроўні: нізкі (1,5 — 2 5—2 м над летнім урэзам ракі, заліваецца ў разводзьдзе кожны рок) і высокі (4 — 5 4—5 м, заліваецца толькі пасьля шматсьнегавых зімаў). Аналягічная будова захоўваецца да Віцебску, прычым шырыня нізкай абалоны 40 — 50 40—50 м, а высокай не перавышае 15 — 20 15—20 м. Каля мястэчка Руба абалона звужаецца да 10 — 20 10—20 м. На Полацкай нізіне яна таксама вузкая, з двума ўзроўнямі: ніжняя (2,5 — 35—3,5  м над летнім узроўнем вады) шырынёй 5 — 10 5—10 м і верхняя (5 — 55—5,5 м) 15 — 20 15—20 м. Толькі на асобных дзялянках абалона пашыраецца да 300 — 500 300—500 м (зрэдку да 3 км).

Рэчышча зьвілістае, зарастае пераважна каля берагоў. Шырыня яго да вусьця ракі Вула 60 — 120 60—120 м, зрэдку да 190  м, каля мяжы з Латвіяй 100 — 140 100—140 м, зрэдку да 240  м. На рацэ існуюць парогі  — на працягу 12  км вышэй Віцебсказа Віцебск цягнецца Вярхоўскі парог, утвораны выхадам блізка да дзённай паверхні дэвонскіх далямітаў: парожыстыя дзялянкі трапляюцца ў сутоках Дзісны і Заходняй ДзвіныДзьвіны каля места [[Дзісна]], а таксама каля места [[Дрыса]]. Дно пяскова-камяністае і пясковае або пяскова-аточнае. Берагі ўмерана-стромкія, супясковыя, радзей  — пяскова-гліністыя з валунамі, вышынёй да 8  м, зрэдку да 22  м.

Жыўленьне ракі мяшанае (пераважна сьнегавое зь вялікай доляй грунтавога). Асаблівасьць рэжыму  — высокае веснавое разводзьдзе, нізкая летня-восеньская межань з частымі дажджавымі паводкамі, устойлівая зімовая межань. На пэрыяд веснавога разводзьдзя прыпадае 56 %, летня-восеньскую межань 33 % , зімовую  — 11 % рочнага сцёкусьцёку. Веснавое разводзьдзе доўжыцца 60 — 7060—70 дзён (з канца сакавіка да 1-й дэкады чэрвеня). Сярэдняя вышыня над самай нізкай межаньню 4,4 — 9 4—9 м, найвялікшынайбольшы ўзровень у межах Беларусі 13,5  м ([[1931]]). Летне-восеньская межань (доўжыцца 4 — 54—5 месяцаў) нярэдка парушаецца дажджавымі паводкамі вышынёй да 6  м. Зімовая межань каля 70 — 8070—80 дзён. Замярзае ў 1-й дэкадзе сьнежня, крыгалом у 1-й дэкадзе красавіка. Найбольшая таўшчыня лёду 50 — 78 50—78 см (люты  — сакавік). Веснавы ледаход 4  — 10 дзён. НайвялікшыНайбольшы расход вады каля Віцебску 3320 м³/с ([[1991]]), Полацку 4060 м³/с ([[1956]]), найменшы адпаведна 8 м³/с ([[1940]]) і 25,4 м³/с ([[1938]] — [[1939]]). Рочны сьцёк завіслых наносаў каля 320 тыс. т. Вада на працягу року (за выключэньнем пэрыядаў веснавога разводзьдзя і летне-восеньскіх паводак) гідракарбанатна-кальцыевай клясы з рэзка выражаным гідракарбанатным характарам. Для памяншэньня забруджваньня Заходняй Дзьвіны на прамысловых і камунальных прадпрыемствах ствараюцца ачышчальныя збудаваньні, вядзецца кантроль за гідратэхнічным рэжымам ракі, аднак стан ракі пакуль не паляпшаецца. У [[1990]] у Наваполацку адбылася аварыя, якая адмоўна паўплывала на іхтыяфаўну да самага вусьця ракі, падобная аварыя адбылася і ў [[2007]] року.

Рэльеф пераважна градава-пагорысты. З падвышаных формаў вылучаюцца паўночна-заходні ўскраек Смаленскай грады, [[Аршанскае ўзвышша|Аршанска-Віцебскія вышыні]], горы Катарсы, [[Браслаўская града]] і [[Гарадоцкае ўзвышша|Невельска-Гарадоцкія вышыні]]. Значную частку вадазбору займаюць шырокія нізіны: [[Полацкая нізіна|Полацкая]], [[Чашніцкая раўніна|Чашніцкая]] і [[Сураская нізіна|Сураская]]. Сярэдняя вышыня вадазбору 187  м, сярэдні ўхіл 9,51 ‰51‰.

Расьліннасьць прадстаўленая пераважна [[мяшаныя лясы|мяшаным лесам]] зь перавагай іглічных пародаў. Масівы сухога лесу, якія займаюць каля 27 % плошчы вадазбору, разьмешчаныя нераўнамерна. У вярхоўі (да вусьця ракі Мяжы) яны займаюць каля паловы тэрыторыі, ніжэй па плыні ў асноўным засяроджаныя па правабярэжжы, у Полацкай нізіне.

Балоты мохавыя або травяныя, забалочаныя землі і забалочаныя лясы займаюць 20% плошчы. БольшасцььБольшасьць балатоўбалотаў разьмешчанаразьмяшчаюцца ў верхняй частцы вадазбору (П'янішнікП’янішнік, Красны Мох, Бельскі Мох, Вялікасельскае балота і інш.).

Азёрнасьць вадазбору каля 3 %. Левабярэжныя азёры адметныя ланцугападобным разьмяшчэньнем ([[Жыжыцкае]], [[Дрысьвяты]], [[Лукомльскае]], [[Дрывяты]], [[Снуды]], [[Струста]], [[Вялінскае]], [[Охват]] і інш.). Правабярэжныя звычайна невялікія, плыткія, зарослыя. НайвялікшыяНайбольшыя зь іх: [[Асьвейскае]], [[Нешчарда]], [[Езярышча]].

* [[шчупак]], [[акунь]], [[плотка]], [[лешч]], [[лінь]], [[карась звычайны]], [[верхаводка]], [[гусцяра]];

-** ''каштоўныя''  — [[судак]], [[мінога ручаёвая]], [[стронга ручаёвая]], [[галавень]].

Са старажытных часоў Заходняя Дзьвіна  — важны гандлёвы шлях, у ІХ  — ХІ стст. па ёй праходзіла адно з асноўных адгалінаваньняў [[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з варагаў у грэкі]]. Рака злучана [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмай]] (ня дзейнічае) з [[Дняпро|Дняпром]]. Суднаходства ажыцьцяўляецца ад Веліжа[[Вяліж]]а (Расея) да Дрысы, у нізкай плыні (у межах Латвіі)  — на асобных дзялянках. Суднаходству перашкаджаюць парогі.

* Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–21—2.  — Л., 1971.

* Природа Белоруссии: Попул. энцикл./ БелСЭ; Редкол.: И. П.  Шамякин (гл.ред.) и др.  — Мн.: БелСЭ, 1986.  — 599  с., 40 л. ил.

* Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год) / М-во природных ресурсов и охраны окружающей среды.  — Мн., 2005.  — 135с135 с.