|
[[ВыяваФайл:Shanxi.png|міні|200px|Правінцыя Шаньсі]]
'''Шаньсі''' ([[кітайская {{мова-zh|па-кітайску]]: 山西}}, ''Shānxī'') — правінцыя ў цэнтральным [[Кітай|Кітаі]]. Сталіца і самы буйны горад — [[Тайюань]]. Мяжуе з правінцыямі [[Хэбэй]] (河北), [[Шэнсі]] (陕西), [[Хэнань]] (河南) і [[Унутраная Манголія|УнутранайЎнутранай Манголіяй]] (内蒙古).
== Геаграфія ==
Правінцыя Шаньсі ляжыць паміж [[Паўночнакітайская раўніна|Паўночнакітайскай раўнінай]] і сярэдняй часткай ракі [[Хуанхэ]], па якой праходзіць натуральная мяжа правінцыі на захадзе і поўдні. Уздоўж паўначнай мяжы цягнецца [[Вялікая Кітайская СцянаСьцяна]]. На захадзе Шаньсі мяжуе з правінцыяй [[Шэньсі]], на поўдні з правінцыяй [[Хэнань]], на ўсходзе з правінцыяй [[Хэбэй]] і на поўначы з аўтаномным раёнам [[Унутраная Манголія]]. ▼
[[ ВыяваФайл:Pingyao-puerta-c01-f.jpg|міні|200пкс| leftзьлева|Традыцыйныя вароты ў [[Пхіняо]]]] ▼▲Правінцыя Шаньсі ляжыць паміж [[Паўночнакітайская раўніна|Паўночнакітайскай раўнінай]] і сярэдняй часткай ракі [[Хуанхэ]], па якой праходзіць натуральная мяжа правінцыі на захадзе і поўдні. Уздоўж паўначнай мяжы цягнецца [[Вялікая Кітайская Сцяна]]. На захадзе Шаньсі мяжуе з правінцыяй [[Шэньсі]], на поўдні з правінцыяй [[Хэнань]], на ўсходзе з правінцыяй [[Хэбэй]] і на поўначы з аўтаномным раёнам [[Унутраная Манголія]].
Большая частка правінцыі знаходзіцца на вышыні звыш 1000 метраўмэтраў над узроўнем мора. Горныя ландшафты складаюць 67,5% плошчы правінцыі і займаюць пераважна паўночна-заходнюю частку тэрыторыі. Найбольш значнымі горнымі масівамі з'яўляюццазьяўляюцца [[горы ( геалогіягеалёгія)|горы]] [[Люйлян]] (да 2831 м), [[Тайхан]] (да 2322 м), [[Вутай]] (да 3058 м), [[Хэншань]] (да 2017 м) і [[Тайюэ]] (да 2567 м). Шаньсі ляжыць ва ўсходняй частцы лёсавага платоплято. ▼
Клімат у Шаньсі халодны і сухі. Сярэднягадовая тэмпературатэмпэратура на поўначы складае каля 5°C, на поўдні каля 15°C. На поўначы толькі на працягу чатырох календарных месяцаў на бывае маразоў, на поўдні — на працягу сямі месяцаў. Сярэднягадовы ўзровень ападкаў паніжаецца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад і складае ад 350 да 700 міліметраўмілімэтраў. Каля 60% ападкаў прыходзіцца на лета. ▼▲[[Выява:Pingyao-puerta-c01-f.jpg|міні|200пкс|left|Традыцыйныя вароты ў [[Пхіняо]]]]
▲Большая частка правінцыі знаходзіцца на вышыні звыш 1000 метраў над узроўнем мора. Горныя ландшафты складаюць 67,5% плошчы правінцыі і займаюць пераважна паўночна-заходнюю частку тэрыторыі. Найбольш значнымі горнымі масівамі з'яўляюцца [[горы (геалогія)|горы]] [[Люйлян]] (да 2831 м), [[Тайхан]] (да 2322 м), [[Вутай]] (да 3058 м), [[Хэншань]] (да 2017 м) і [[Тайюэ]] (да 2567 м). Шаньсі ляжыць ва ўсходняй частцы лёсавага плато.
Буйнейшымі рэкамі з'яўляюццазьяўляюцца Хуанхэ, [[Фэнхэ]], [[Санганхэ]] і [[Хутхохэ]]. ▼▲Клімат у Шаньсі халодны і сухі. Сярэднягадовая тэмпература на поўначы складае каля 5°C, на поўдні каля 15°C. На поўначы толькі на працягу чатырох календарных месяцаў на бывае маразоў, на поўдні — на працягу сямі месяцаў. Сярэднягадовы ўзровень ападкаў паніжаецца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад і складае ад 350 да 700 міліметраў. Каля 60% ападкаў прыходзіцца на лета.
▲Буйнейшымі рэкамі з'яўляюцца Хуанхэ, [[Фэнхэ]], [[Санганхэ]] і [[Хутхохэ]].
Важнейшыя гарады акрамя сталіцы Тайюань: [[Татун]], [[Юйцсы]], [[Янцюань]], [[Чанджы]], [[Лінфэн]], [[Дзінчэн]], [[Юнчэн]].
== Гісторыя ==
Шаньсі адносіцца да правінцыйправінцыяў, у якіх адбывалася зараджэннезараджэньне кітайскай [[культура|культуры]]. У перыядпэрыяд [[неалітнэаліт]]ау тут між іншым утварылася ранняяраньняя [[дынастыя Ся]]. Да гэтага ядра ў першую чаргу адносяцца паўднёвыя тэрыторыі з пладароднымі лёсавымі землямі. АрхеалагічныяАрхеалягічныя знаходкі на поўначы правінцыі сведчацьсьведчаць таксама аб тым, што гэты рэгіён уваходзіў у склад зямель [[Дынастыя Джоў|дынастыі Джоў]] ([[1100 да н. э.|1100]] - —[[771 да н. э.|771]] да нашай эры).
У [[эпоха ваюючых царстваў|Эпоху ваюючых царстваў]] тэрыторыі правінцыі належылі царству Чхао. З [[1937]] па [[1945]] год правінцыя знаходзілася ў японскай акупацыі.
==Дэмаграфія==
Згодна [[перапіс насельніцтва|перапісу насельніцтва]] 2002 годагоду ў правінцыі налічвалася 32. 368. 083 прадстаўнікоў народнасці [[хань]], што складала 99.,68% ад агульнай колькасці яе насельніцтва. ПасляПасьля ханьцаў найбольш значнымі этнічнымі групамі з'яўляюццазьяўляюцца [[хуэй]] (0.,19%), [[маньчжуры]] (0.,04%), [[манголы]] (0.,03%) і [[мяо]] (0.,01%).
==Эканоміка==
Да зямельных багаццяўбагацьцяў правінцыі ў першую чаргу адносіцца [[вугаль]]. Маюцца таксама залежы і іншай сыравіны, напрыклад бауксіта, медзі, алюмінія і серы. Вугальны рэўер займае 37% плошчы Шаньсі і змяшчаезьмяшчае 200 мільярдаў тон вугля, што адпавядае 1/3 агульнай колькасціколькасьці залежаў вугля ў Кітаі. Шаньсійскі вугаль ідзе на экспарт, а таксама пастаўляецца ў больш за 20 іншых адміністратыўных адзінак КітаяКітаю.
== Вонкавыя спасылкі ==
==Спасылкі==
{{commonsCommons|Shanxi|выгляд=міні}}
* [http://www.china.org.cn/russian/51580.htm ЭнцыклапедыяЭнцыкляпэдыя кітайскіх рэгіёнаў: Шаньсі (''на рускай мове'')]{{Ref-ru}}
{{Адміністрацыйны падзел КНР}}
[[CategoryКатэгорыя:Правінцыі Кітая]]
[[be:Шаньсі]]
| 