Ліцьвіны: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
AlexPin (гутаркі | унёсак)
Rasool (гутаркі | унёсак)
Няма апісаньня зьменаў
Радок 42:
Найпершымі зарэестраванымі «літвінамі» ў гісторыі ([[1180]] г.) таксама могуць лічыцца полацкія княжычы зь [[Менск]]у, [[Заслаўе|Заслаўя]], [[Лагойск]]у і [[Браслаў|Браславу]]: Усяслаў Мікуліч, Андрэй Валодшыч, Ізяслаў і Васілька. Галіцка-валынскі летапіс пад [[1180]] г. мянуе гэтых князёў «літвою»<ref>«с ними же бяхуть (...) и Литва: Всеслав Микуличь изъ Логажеска, Андреи Володшичь, и сыновець его Изяслав, и Василко Бряцьславичь». (ПСРЛ, т.2, ст. 620). </ref>.
 
[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх|Літоўскі прыдворны летапісны звод]] (Бераставіцкі летапіс<ref>Н.Н. Улащик. Введение в изучение белорусско-литовского летописания. М.: Наука, 1985. с. 83-99.</ref>) светчыў, што [[Полацак|полацкі]] князь [[Рагвалод-Васіль Рагвалодавіч|Васіль-Рагвалод]] (княжыў у [[1128]]-[[1129]], [[1144]]-[[1151]], [[1159]]-[[1162]] гг.) "''быў Літвін''"<ref>Stryjkowski M. Kronika polska, litewska, zmodzka i wszystkiej Rusi. t. І, Warszawa, 1846. s. 285.</ref>.
У 1210-х гг. у крыжацкім летапісе вядомы “адзін з галоўных Літвінаў” – князь Даўгерд (па некаторых меркаваннях<ref>Гудавичус Э. История Литвы с древнейших времён до 1569 г., Т.1, 2005. Москва, Baltrus.</ref>, бацька першага вялікага князя літоўскага [[Міндоўг]]а), які княжыў, імаверна, у [[Ашмяны|Ашмянах]]<ref>А.Н. Хохлов. Новгородско-литовско-тверские отношения в третьей четверти 13 века // Новгород и Новгородская земля. История и археология. (Материалы научной конференции). Вып. 9. 1995.</ref> альбо [[Вільня|Вільні]]<ref>Воскресенская летопись. ПСРЛ., т. 7. ст. 573-574. Рязань: Узорочье, 1998.</ref>.
 
У 1210-х гг. у [[Тэўтонскі ордэн|крыжацкім]] летапісе вядомы “адзін з галоўных Літвінаў” – князь Даўгерд (па некаторых меркаваннях<ref>Гудавичус Э. История Литвы с древнейших времён до 1569 г., Т.1, 2005. Москва, Baltrus. с. 47.</ref>, бацька першага вялікага князя літоўскага [[Міндоўг]]а), які княжыў, імаверна, у [[Ашмяны|Ашмянах]]<ref>А.Н. Хохлов. Новгородско-литовско-тверские отношения в третьей четверти 13 века // Новгород и Новгородская земля. История и археология. (Материалы научной конференции). Вып. 9. 1995.</ref> альбо [[Вільня|Вільні]]<ref>Воскресенская летопись. ПСРЛ., т. 7. ст. 573-574. Рязань: Узорочье, 1998.</ref>.
 
====У [[ВКЛ|Вялікім княстве Літоўскім]]====
Радок 141 ⟶ 143:
[[Вільня|Віленскі]] біскуп [[Андрэй Васіла]] (памёр [[14 лістапада]] [[1398]] году ў [[Вільня|Вільні]]) у сваім лацінскім тэстамэньце падаў колькі выразаў на беларускай мове і напісаў, што «гэта словы не мае, а простага народу літоўскага»<ref>В.Васильевский. Очерк истории города Вильны // Памятники русской старины в западных губерниях. вып. 5, Вильна, 1870. с.11.</ref>.
 
[[Славянскія мовы|Славянскай]] менаваў літоўскую мову ў 1430-х гг. [[Папа Рымскі|рымскі папеж]], пісьменьнік і гуманісты [[Пій II|Энэй Сыльвій Пікаляміні]]: "Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу - славянская"<ref>"Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orlentem connexa est... Sermo gentis '''Sclavonicus''' est". (Pii II Pontificis Maximi Historia Rerum ubique Gestarum cum Locorum descriptione. Parrhisiis, 1509, pp.109v-110).</ref>.
Ананімны [[Тэўтонскі ордэн|ордэнскі]] клірык, які выканаў блізу [[1440]] году ў [[Гданьск]]у дзеля [[Длугаш Ян|Яна Длугаша]] пераклад [[Хроніка зямлі Прускай|Прускай хронікі]] [[Пётар з Дусбургу|Пятра з Дусбургу]] і кронікі [[Віганд з Марбургу|Віганда з Марбургу]], паведаміў, што мову [[кашубы|памаранаў]] (паморскіх палякаў) «аднолькава разумеюць [[палякі]], [[украінцы|русіны]] і ліцьвіны»<ref>«...Predicta linguagia possunt se simul intelligere, scilicet Poloni, Ruteni, Lithwani». (SRP, t.I, p.806).</ref>.
[[Славянскія мовы|Славянскай]] менаваў літоўскую мову ў 1430-х гг. [[Папа Рымскі|рымскі папеж]], пісьменьнік і гуманісты [[Пій II|Энэй Сыльвій Пікаляміні]]: "Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу - славянская"<ref>"Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orlentem connexa est... Sermo gentis '''Sclavonicus''' est". (Pii II Pontificis Maximi Historia Rerum ubique Gestarum cum Locorum descriptione. Parrhisiis, 1509, pp.109v-110).</ref>. Гэткія эўрапейскія навукоўцы, як Гэртман Шэдэль у «Сусьветнай хроніцы» ([[1493]] г.), дырэктар Нюрнбэрскае гімназыі Ян Коклес Норык у «Дэкастыхоне» ([[1511]] г.)<ref>"Post Poloniam Lituania est spaciola quoque tellus verum paludibos sylvisque plurimum obducta... Lingua utuntur '''Sclavonica'''". (Jo. Coclei Norici Decastichon. In librum. Norinburgae, 1511, pp.Kv-K II - Inkunabel. Gymnasial Bibliothek zu Koeln, GB XI 490b, Panzer VII, 451, 86). </ref>, Ян Багемскі ў працы «Звычаі ўсіх народаў» ([[1538]] г.)<ref>"Lithunia est Poloniae ad ortum connexa noningentorum millium passuum circuitu magna sui parte palustris plurimumque nemorosa... Sermo gentis, ut Polonis, '''Sclavonicus''', hie enim sermo, quern latissime patet, ac plurimis quidem gentibus communis est…". (Omnium Gentium Mores, Leges et Ritus. Ex mulris clarissimis rerum scriptoribus a Joanne Boemo Aubano Teutonico nuper collecti et novissime recogniti. Antverpiae, 1538, pp.80v-81)</ref> і аўстрыйскі дыплямат Жыгімонт Гэрбэрштэйн у «Гісторыі Масковіі» ([[1549]] г.) пісалі пра Літву, як пра славянскі народ. Усе яны залічалі літоўскую мову да [[славянскія мовы|славянскіх моваў]].
 
Гэрбэрштэйн ([[1517]]—[[1526]] гг.)<ref>Herberstein. Rerum Moscoviticarum. Unveraenderter Nachdruck. Minerva GMBH. Frankfurt a. M., 1964, p.2, s.109-114; Сигизмунд Герберштейн. Записки о Московии. М. МГУ. 1988</ref>:
Радок 156 ⟶ 159:
У Актах Маскоўскага гаспадарства (запіс з [[1618]] году): «... выехали из деревни человек с пятнадцать, а на них магерки литовския, и почали им говорить по-литовски: не утекайте-де!».
 
Напрыканцы 17 ст. наймя беларуская (а ня польская) мова заставалася моваю дыпляматычнага ліставаньня між Кракавам і Масквою [http://knihi.com/mova/dyplamat.html]. Напрыклад, калі ў сярэдзіне 17 ст. кракаўскія дыпляматы паспрабавалі перайсці на польскую мову ў ліставаньні з Масквою, то маскоўскія дыпляматы абурыліся і запатрабавалі пісаць як раней, "пісьмом ''пісьмом літовскім''". Яшчэ напрыканцы 18 ст., ужо за расейскага панавання, беларуская мова працягвала звацца "літоўскай". Гэтак, нават адданы цэсарыцы Кацярыне ІІ праваслаўны ўладыка В.Садкоўскі пагражаў беларускім святарам на [[Слуцак|слуцкім]] епархіяльным зборы: «Я вас скорэню, знішчу, штоб і языка не было вашого проклятого ''літовского'' і вас саміх; я вас у зсылкі парассылаю альбо ў салдаты пааддаю, а сваіх з-за кардону пановажу!»<ref>[http://knihi.com/vy/letuva.html С.Дубавец, Г. Сагановіч. Старажытная Літва і сучасная Летува // З гісторыяй на «ВЫ». 2-і выпуск, Менск, 1994.]</ref>.
 
[[Беларуская мова|Беларускаю моваю]] ў Вялікім Княстве Літоўскім пісаліся ўсе ўрадовыя лісты, пастановы соймаў, мескіх управаў, судоў і трыбуналаў. Дзеля прыкладу, архіў актавага матэр’ялу адно гарадоў і мястэчкаў Віленскае, Гарадзенскае, Ковенскае і Менскае губэрніяў з 15-17 стагодзьдзяў складае сямнаццаць тысячаў сямсот шэсьцьдзесят сем актавых тамоў, зь якіх чыстая бальшыня — на беларускай мове<ref> [http://www.philology.ru/linguistics3/zhuravsky-78.htm А.И. Журавский. Деловая письменность в системе старобелорусского литературного языка. Восточнославянское и общее языкознание. - М., 1978. - С. 185-191.]</ref>.