Канстанцкі сабор: розьніца паміж вэрсіямі

На момант пачатку сабору дзейнічалі тры папы і асаблівы размах набылі розныя «[[ерась|ерасі]]» — паслядоўнікаўпасьлядоўнікаў [[Ян Гус|Яна Гуса]] ў [[Чэхія|Чэхіі]], Дж. Уікліфа ў [[Англія|Англіі]] і г. д., барацьба зь якімі ззь ініцыятывы германскага імпэратара [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта (Сігізмунда)]] і антыпапы [[Ян XXIII|Яна XXIII]] выйшла на першы плян у дзейнасьці Канстанцкага сабору. У [[1415]] годзе на саборы быў асуджаны і спалены Ян Гус, што стала штуршком да сэрыі [[гусіцкія войны|гусіцкіх войнаў]] у [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай Эўропе]]. У [[1417]] годзе скасаваныя паўнамоцтвы ўсіх ранейшых папаў і абраны адзіны папа [[Марцін V]]. На шостай сэсіі сабору было абвешчана вяршынствавяршэнства сабораў над папамі, правы і даходы якіх мусілі быць істотна ўрэзаныя.

З пункту гледжаньня каталіцкага кананічнага права тое, што гісторыкі называюць Канстанцкім саборам, гэта два розныя паслядоўныяпасьлядоўныя біскупскія сабраньнісходы. ПершаеПершы зь іх, сабранаескліканы імпэратарам і антыпапам, лічыцца нядзейсным, таксама і ўсе яго пастановы, уключаючы пастанову пра вяршынствавяршэнства сабораў над папамі. Сапраўдны сабор з гэтага пункту гледжаньня пачынаецца зь яго афіцыйнага аб’яўленьня сапраўдным папам [[Рыгор XII (папа рымскі)|Рыгорам XII]]. Рыгор XII пагадзіўся з тым, што толькі адмова ўсіх старых прэтэндэнтаў ад папскага пасаду можа прымірыць Царкву, і пакінуў пасад, такім чынам, даўшы дарогу выбарамдля выбару новага Папы.

Канстанцкі сабор быў і буйнейшымнайбуйнейшай дыпламатычнымдыпламатычнай кангрэсамсустрэчай, на якімякой вырашаліся важнейшыянайважнейшыя міжнародныя пытаньні, перш за ўсё зьвязаныя з прэтэнзіямі імпэратара Сігізмунда на палітычную гегемонію ў [[Эўропа|Эўропе]]. Актыўны ўдзел у працы Канстанцкага сабору прымала [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]], аўтарытэт якога пасьля [[Вялікая вайна 1409—1411 гадоў|Вялікай вайны 1409—1411 гадоў]] значна ўзрос. Вялікі князь [[Вітаўт]] некалькі разоў накіроўваў у Канстанц свае дэлегацыі. Так, у 1415 годзе падольскі стараста Гедыгольд прапаноўваў перавесьці [[Тэўтонскі Ордэн]], які згубіў фармальныя падставы для сваёй дзейнасьці ў [[Прыбалтыка|Прыбалтыцы]] пасьля хрышчэньня [[Жмудзь|Жмудзі]] ў [[1413]] годзе, бліжэй да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] — у [[Паўночнае Прычарнамор’е]] ці на [[Кіпр]] і абвяргаў абвінавачваньні ў патаемным супрацоўніцтве Вітаўта з асманамі.

У [[1416]] годзе значная ўвага была ўдзеленая Канстанцкім саборам спрэчкам паміж ВКЛ і Ордэнам за Жмудзь: [[13 лютага]] разглядалася скарга (''Proposіcіo Samaytarum'') ахрышчаных [[жмудзіны|жмудзінаў]] на ўціск з боку [[крыжакі|крыжакоў]], якія працягвалі свае рабаўнічыя наезды, апрацаваная польскім юрыстам [[Павал Уладковіч|Паўлам Уладковічам]], прафэсарам [[Кракаўская акадэмія|Кракаўскай акадэміі]]. [[17 чэрвеня]] 1416 году сабор прыняў кампраміснае рашэньне па справе Жмудзі, паводле якога ў адміністрацыйным дачыненьні яна падпарадкоўвалася імпэратару Сігізмунду (гэта значыла фактычна Ордэну), а ў царкоўным — польскім і літоўскім біскупам (было вырашана стварыць асобную [[дыяцэзія|дыяцэзію]]). [[11 жніўня]] 1416 году [[Львоў|львоўскі]] арцыбіскуп [[Ян Жэшоўскі]] і [[Вільня|віленскі]] біскуп [[Пётар Ястрэмбец]] былі прызначаныя дэлегатамі Канстанцкага сабору, якія мусілі зьдзейсьніць гэтыя рашэньні на месцы, працягнуць хрышчэньне жмудзінаў, арганізаваць дыяцэзію і пачаць пабудову кафэдральнагакатэдральнага касьцёлу. У 1417 годзе на Канстанцкім саборы прысутнічаў «герцаг Павел з сапраўднай Русі, падначалены герцагу Вітаўту» і гэтак далей.

Асабліва прадстаўнічая дэлегацыя на чале з кіеўскімКіеўскім мітрапалітам [[Рыгор Цамблак|Рыгорам Цамблакам]]ам была накіраваная ў Канстанц у [[1418]] годзе. У яе ўваходзілі праваслаўныя епіскапы з розных епархіяў ВКЛ і [[Малдова|Малдовы]], а таксама сьвецкія прадстаўнікі [[Кіеў|Кіева]], [[Смаленск]]у, [[Ноўгарад|Вялікага Ноўгараду]] і іншых гарадоў. Яе мэтай было заключэньне уніі паміж [[праваслаўная царква|праваслаўнай]] і каталіцкай цэрквамі на тэрыторыі ВКЛ, а таксама прызнаньне сюзэрэнітэта Вітаўта над Малдовай і ВялікіВялікім Ноўгарадам (у выніку гэтых захадаў Марцін V прызначыў яго генэральным вікарыем Ноўгараду). У [[люты]]м 1418 мітрапаліт Цамблак прысягнуў Марціну V ад імя праваслаўнай царквыЦарквы ВКЛ. Спроба уніі, аднак, засталася нерэалізаванай з-за супраціўленьня праваслаўнага духавенства ВКЛ і пазыцыі [[канстантынопальскі патрыярхат|канстантынопальскага патрыярхату]].

== «Хроніка КанстанцскагаКанстанцкага сабору» ==

Каштоўнай крыніцай для вывучэньня гісторыі [[Беларусь|Беларусі]] і ВКЛ зьяўляецца «[[Хроніка КанстанцскагаКанстанцкага сабору]]» баварца [[Ульрых фон Рыхенталь|Ульрыха фон Рыхенталя]], у якой, у прыватнасьці, неаднакратна згадваецца [[Белая Русь]]. Так, апісваючы ўрачысты ўезд дэлегацыі Кіеўскага мітрапаліта Р.Цамблака [[19 лютага]] 1418 году, храніст занатаваў: «У суботу, на 19 дзень месяца лютага, прыехаў высакародны пан Георг, арцыбіскупархібіскуп Кіеўскі, з краіны Белай Русі, са Смаленску». Пазбаўлены Вітаўтам улады апошні нашчадак вялікага смаленскага княжаньня [[Фёдар Юр’евіч]], у [[1404]]—[[1412]] гадах служылы князь Вялікага Ноўгараду, фігуруе ў хроніцы як «Фёдар, герцаг Белай Русі і гаспадар Смаленску». Яшчэ ў адным месцы Рыхенталь вылучае тры «катэгорыі» рускіх: «сапраўдныя рускія, чырвоныя рускія, белыя рускія; краіна і горад Вялікі Ноўгарад, якія ёсьць хрысьціянскімі». Хроніка Рыхенталя пацьвярджае разуменьне Белай Русі як сыноніму Вялікага Ноўгараду, характэрнае перш за ўсё для нямецкамоўнай літаратуры [[XIII стагодзьдзе|XIII]]—[[XVI стагодзьдзе|XVI]] стагодзьдзяў. У дададзеным да хронікі гербоўніку зьмешчаныя каляровыя выявы гербоў Фёдара і Вітаўта.

* Blaszczyk Gr. Diecezja zmudzkażmudzka od XV w. do poczatku XVII w. Ustroj // Universitet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ser. Historia. Nr 180. PoznanPoznań, 1993.