Готлянд: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д вікіфікацыя |
|||
Радок 11:
| Вышыня =
| Краіна = [[Швэцыя]]
| Сьцяг = {{Сьцяг Швэцыі}}
| Насельніцтва = 57 317
| Год = 2006
Радок 17:
| Памер = 100пкс
}}
'''Готлянд''' ([[швэдзкая мова|па-швэдзку]]: {{Праслухаць|sv-Gotland.ogg|Gotland}})
== Геаграфія ==
[[Выява:Topographic map of Gotland.svg|150 пкс|left]]
Готлянд
Адміністрацыйным цэнтрам правінцыі Готлянд ёсьць горад [[Вісьбю]].
== Геалёгія ==
[[Выява:Gillberga raukar.JPG|міні|200 пкс|right|Тыповыя для Готляда карставыя скалы.]]
Выспа Готлянд утворана з асадкавай пароды, сфармаванай 400
Вапняковыя адклады дасюль складаюць асноўную славутасьць Готлянду. Зь цягам часу яны выветрыліся і ўтварылі характэрныя карставыя скалы (''раўкары''), што ў вялікай колькасьці сустракаюцца на марскім узьбярэжжы як Готлянду, так і Фаро. Менавіта гэтыя раўкары прывабліваюць у рэгіён дзясткі тысяч турыстаў штогод. Таксама з сілурыйскай эпохі па ўсёй высьпе раскіданыя выкапні арганічнага паходжаньня
== Гісторыя ==
Пісьмовай крыніцай для вывучэньня старажытнай гісторыі выспы служыць рукапіс [[Гуталага]]
Згодна ж археалягічным дасьледваньням, людзі атабарыліся на высьпе больш за 7000 гадоў назад. Вялікая колькасьць розных знаходак са срэбра дае падставу сцьвярджаць,
У часы [[Вікінгі|вікінгаў]] Готлянд разам са сваёй сталіцай здабыў статус гандлёвага цэнтра Балтыйскга мора. Зручнае месцазнаходжаньне выспы на скрыжаваньні гандлёвых шляхоў сталася крыніцай багацьця мясцовага набілітэту на доўгія гады, а далучэньне Вісьбю да [[Ганзейскі хаўрус|Ганзэйскага хаўрусу]] прынесла ўвогуле нечуваныя прыбыткі.
Зрэшты, гэтае далучэньне адбылося пасьля захопу выспы [[Немцы|немцамі]], якія пакрысе манапалізавалі гандлёвыя сувязі выспы з астатнім сьветам. Усе гандлёвыя шляхі ішлі празь Вісьбю, які кіраваўся асобным правам, чым астатняя тэрыторыя выспы. Гэта почасту прыводзіла да жорсткіх канфліктаў паміж нямецкімі купцамі і мясцовымі сялянамі. Самы крывавы канфлікт у рэшце рэшт перарос у сапраўдную вайну, што скончылася замірэннем толькі праз умяшальніцтва швэдзкага караля [[Магнус ІІІ Біргерсан|Магнуса ІІІ]]
[[Выява:Valdemar_Atterdag_brandskattar_Visby_(1882).jpg|міні|250px|Вальдэмар Атэрдаг рабуе Вісьбю, 1361, мастак
У [[1361]] годзе выспа была заваяваная войскамі дацкага караля [[Вальдэмар IV Атэрдаг|Вальдэмара Атэрдага]], а ў [[1394]]
Да гэтага ж часу адносіцца заняпад традыцыйнай судова-заканадаўчай сыстэмы Готлянду, прадстаўленай у выглядзе 12 народных сходаў альбо «цінгаў» (
У [[1407]] ці [[1408]]
З тых часоў Готлянд настала ператварыўся ў швэдзкую правінцыю. Пад час розных тэрытарыяльных канфліктаў значэньне выспы як вайсковага [[пляцдарм]]у ўзрастала, але ў мірныя часы не было ахвотных жывіцца зь ейных багацьцяў. Так, яшчэ ў [[1806]] годзе кароль [[Густаў IV Адольф]] прапанаваў Готлянд у валоданьне [[Мальтыйскі ордэн|мальтыйскім рыцарам]], выгнаным зы сваёй выспы [[Напалеон I Банапарт|Напалеонам]], але тыя адмовіліся ад угоды. У [[1812]]
== Насельніцтва ==
Пры шчыльнасьці 18,4 чал/км² агульная колькасьць насельнікаў Готлянду паводле перапісу [[2006]] году складае 57 317 чалавек (0,6% ад усіх насельнікаў Швэцыі). Зь іх каля 22600 чалавек жывуць у Вісьбю. За пэрыяд па Другой Сусьветнай вайне колькасьць жыхароў выспы застаецца прыблізна аднолькавай
У сучаснай Швэцыі насельнікаў Готлянду дасюль почасту называюць «гутамі» (
=== Населеныя пункты Готлянду ===
[[Выява:Almedalen,Visby.jpg|міні|200px|Вісьбю]]
У сьпісе прадстаўленыя населеныя пункты з колькасьцю жыхароў болей за 500 чалавек (дадзеныя на [[31 сьнежня]] [[2005]] году).
Радок 78:
|}
== Расьлінны й жывёльны сьвет ==
[[Выява:Gotland Pony1.jpg|міні|200px|Готляндзкі поні.]]
Сымбалямі выспы зьяўляюцца [[вожык]] і [[плюшч]]. Сярод найраспаўсюджаных жывёлаў
Асаблівую цікавасьць уяўляе сабой [[готлядзкі поні]]
== Мясцовыя цікавосткі ==
[[Выява:Gotland Roma 03.jpg|міні|200px|Крушня манастырскай царквы ў Роме ([[1164]]).]]
* Першым у пераліку готляндзкіх цікавостак ідзе '''ганзейскі горад Вісьбю''' зы сваім велічным мурам даўжынёй у 3,6
* Другой па значнасьці можна прызнаць рэлігійную спадчыну выспы, якую сымбалізуюць '''93 царквы''', збудаваныя ў 11-14 стст. Многія зы старых бажніц дайшлі да нас у некранутым выглядзе. Цікава, што зь сярэдзіны 14 ст. і ажно да 1960
* '''Лумелундзкія пячоры''' (знаходзяцца ў 13
* '''Этнаграфічны музэй у [[Бунґэ]]''', заснаваны яшчэ ў [[1907]]
* '''Этнаграфічны музэй Нарланда''', што каля мястэчка [[Ала (Готлянд)|Ала]], дэманструе фэрмэрскую гаспадарку канца 18 ст.
==
* [http://www.gotland.se/ Афіцыйны сайт Готляндзкай правінцыі]{{ref-sv}}
* [http://www.gotland.info/ Афіцыйны рэсурс для турыстых]
* [http://www.gotland.net/ Запрашаем на Готлянд]
* [http://www.alltomgotland.se/ Абірай Готлянд!]
* [http://www.stavar.i.se/churches/mapindexeng.html Пра храмы Готлянду]
* [http://www.unc.edu/~rowlett/lighthouse/sweg.htm Пра маякі Готлянду]{{ref-en}}
{{Commons|Category:Gotland|выгляд=міні}}
|