Уфа: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
Радок 1:
'''Уфа''' ([[башкiрскаябашкірская мова|па-башкiрску Өфө]]) — горад у [[Расея|Расеі]], сталiца [[Башкартастан|Башкартастана]].
 
Насельніцтва ([[2005]]) — 1,043 млн. чалавек у межах муніцыпальнага фарміравання (11-е месца ў РФ), 1,130 млн. чалавек у агламерацыі (14-е).
Радок 35:
 
Горад заснаваны ў [[1574]] годзе, калі паўстала неабходнасць умацавання паўднёваўсходніх межаў рускай дзяржавы пасля далучэння башкірскіх зямель.
З гістарычных дакументаў вядома, што пасля заваявання Казанскага ханства, рускія амбасадары, маючы пры сабе граматы [[Іван Грозный |Івана Грознага]], ездзілі ў [[БашкiрiяБашкірія|Башкірыю]], заклікаючы башкірскія плямёны прыняць рускае падданства. Праз 17 гадоў, пасля добраахвотнага ўступу Башкірыі ў склад Расіі, каля зліцця рэк Уфы і Белай каля Старой Казанскай дарогі быў закладзены невялікі ўмацаваны пункт — Уфімская крэпасць. Да гэтага часу не было яшчэ ніводнага гораду на ўсход ад яе, аж да самога [[ЦiхiйЦіхій акеян | Ціхага акіяну]].
 
У XVII—XVIII стагоддзях Уфа паступова ператвараецца з горада-крэпасці ў палітычны і эканамічны цэнтар краю. З [[1708]] года знаходзіцца ў складзе Казанскай губерні; з [[1728]] цэнтар Уфімскай правінцыі, ваявода якой падпарадкоўваўся непасрэдна Сенату; з [[1744]] прылічана да Арэнбургскай губерні; з снежня [[1781]] — цэнтар Уфімскага намесніцтва, губернатарам прызначаны [[Іван Варфаламеевіч Ламб]]. З [[1796]] Уфа ізноў у складзе Арэнбургскай губерні, з [[1802]] года — губернскі горад з рэзідэнцыяй губернатара і губернскіх устаноў; з [[1865]] — цэнтар Уфімскай губерні. З чэрвеня [[1922]] Уфа — сталіца [[БАССР]].
 
[[Выява:Ufa_prokudin.jpg|thumb|250px|Уфа ў пачатку XX стагоддзi. Каляровая фатаграфiя [[ПракудзiнПракудзін-ГорскiГорскі, Сяргей МiхайлавiчМіхайлавіч|Сяргея ПракудзiнаПракудзіна-Горскага]]]]
Прамысловае развіццё Уфы пачалося ў XIX стагоддзі. Да сярэдзіны XIX стагоддзя ў горадзе мелася больш дзесятка гарбарняў і некалькі прыстаняў. На лёс горада вялікі ўплыў аказала адкрыццё ў [[1870]] годзе рэгулярнага суднаходства па рацэ Белай і будаўніцтва [[Самара-Залатавустаўская чыгунка|Самара-Залатавустаўскай]] (цяпер [[Куйбышаўская чыгунка|Куйбышаўскай]]) чыгункі ([[1888]]—[[1892]] гг.). У горадзе з'явіліся паравыя млыны, лесапільныя заводы, чыгуначныя і суднарамонтныя майстэрні. У канцы XIX стагоддзя ва Ўфе дзейнічала каля 30 фабрык і заводаў: па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны, дрэваапрацовачныя, сілікатныя, таксама чыгуначныя і суднарамонтныя майстэрні, гарбарныя. Значнае месца займаў гандаль хлебам і мясам.
[[Выява:monument_druzhby.jpg|thumb|right|Манумент сяброўства памiж Расiяй и БашкiрiяйБашкіріяй]]
У [[1922]] годзе Уфа была абвешчана сталіцай Башкірскай АССР. У гады першай пяцігодкі будуецца маторабудаўнічы завод і [[ЦЭЦ]], а з адкрыццём у [[1939]] годзе башкірскай нафты вырас [[Уфімскі нафтаперапрацоўчы завод]].
Канец 20—30-х гг. XX стагоддзя характарызуецца хуткім развіццём горада. Валавая прадукцыя прамысловасці павялічылася тады ў 16 разоў. Уступілі ў лад Уфімскі прамысловы камбінат (Уфімская запалкавая фабрыка і фанерная фабрыка, лесапільны, дубільна-экстрактны завод), прадпрыемствы лёгкай і харчовай прамысловасці.
Радок 110:
* [[Башкірскі дзяржаўны аграрны універсітэт]] (БДАУ)
* [[Башкірскі дзяржаўны педагагічны універсітэт]] (БДПУ)
* [[Уфімскі юрыдычны iнстытутінстытут Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай Федэрацыі]] (УЮІ МУС РФ)
* [[Уфімскае вышэйшае ваеннае авіяцыйнае вучылiшчавучылішча лётчыкаў]] (УВВАВЛ)
* [[Башкірская акадэмія дзяржаўнай службы і кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Башкартастан]] (БАДСК)
* [[Уфімская дзяржаўная акадэмія эканомікі і сэрвісу]]
Радок 184:
 
== Выдатныя уфімцы ==
*[[ Аксакаў, Сяргей ЦiмафеявiчЦімафеявіч | Аксакаў Сяргей ЦiмафеявiчЦімафеявіч]] (1791—1859) — вядомы пісьменнік-класік, мемуарыст, тэатральны і літаратурны крытык, журналіст.
*[[ ГурвiчГурвіч, МiкалайМікалай АляксандравiчАляксандравіч |Гурвiч МiкалайМікалай АляксандравiчАляксандравіч]] (1828—1914) — лекар, эканаміст, гісторык, этнограф, географ, адзін з першых прафесійных статыстыкаў [[БашкiрiяБашкірія||Башкірыі]].
*[[ Ключароў, Аляксандр СцяпанавiчСцяпанавіч |Ключароў Аляксандр СцяпанавiчСцяпанавіч]] — уфімскі губернатар (1905—1911), рэдактар «Уфімскага краю».
*[[ Мустай Карым]] (1919—2005) — башкірскі паэт і пісьменнік.
*[[ Несцераў, МiхаiлМіхаіл ВасiльевiчВасільевіч|Несцераў МiхаiлМіхаіл ВасiльевiчВасільевіч]] (1862—1942) — вядомы жывапісец, член [[таварыства перасовачных мастацкiхмастацкіх выстаў|перасоўнiкаў]].
*[[Нурыеў, Рудольф ХаметавiчХаметавіч|Нурэеў (Нурыеў) Рудольф ХаметавiчХаметавіч]] (1938—1993) — сусветна вядомы танцоўшчык, харэограф, пастаноўшчык балетаў.
*[[Пётр Талстой]] — галосны павятовага земскага сходу, рэдактар «Уфімскага весніка» і «Весніка Уфы». [http://www.journal-ufa.ru/index.php?id=32&num=54], [http://www.journal-ufa.ru/index.php?id=462&num=55].
*[[ Рамазанава, ЗемфiраЗемфіра Талгатаўна |Рамазанава ЗемфiраЗемфіра Талгатаўна]] (р. 1976) — папулярная спявачка, паэтка, лідар музычнай групы [[Zемфира|"Zемфира"]].
*[[ Шаўчук, Юрый ЮлiанавiчЮліанавіч |Шаўчук Юрый ЮлiанавiчЮліанавіч]] (р. 1957) — папулярны спявак, паэт і прадюсар, лідэр музычнай групы [[ДДТ (рок-группа)|ДДТ]].
 
== Спасылкі ==