Вікіпэдыя

Наваградзкае ваяводзтва (1921—1939): розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д артаграфія
вікіфікацыя, афармленьне, артаграфія
Радок 51:
| Мапа адміністрацыйнай адзінкі = Wojewodztwo nowogrodzkie mapa.png
| Колер фону парамэтраў = {{Колер|Польшча}}
| Колер фону герб-сьцяг =
}}
 
'''Нава́градзкае ваяво́дзтва''' ([[польская мова|па-польску]]: ''Województwo Nowogródzkie'') — адміністратыўнаяадміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]] з цэнтрам у [[Наваградак|Наваградку]]. Буйнейшыя гарады: [[Баранавічы]], [[Ліда]], [[Нясьвіж]], [[Стоўпцы]]. Утворана паводле закона (Палажэньняпалажэньня) ад [[4 лютага]] [[1921]].<ref>{{Літаратура/ЭГБ|55к}}</ref>
 
== Геаграфія ==▼
== Адміністрацыйны падзел ==
 
=== Тэрыторыя ===▼
Наваградзкае ваяводзтва займала тэрыторыю плошчаю 22.966  км.² што складала 6% тэрыторыі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|ІІ Рэчы Паспалітай]].<ref name="mrs13">Mały rocznik statystyczny [[1939]],. — Warszawa: nakł. Gł. Urzędu Statyst., s1939. S. 13</ref><ref name="bar11">Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 11</ref> На усходзе межавала з [[СССР]], на поўдні з [[Палескае ваяводзтва|Палескім ваяводзтвам]], з захаду і поўначы  — з [[Беластоцкае ваяводзтва (1919—1939)|Беластоцкім]] і [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскім]].▼
 
=== Тапаграфія ===▼
Наваградзкае ваяводзтва ляжала на плоскасьці, найвышэйшы пункт якой узносіўся на вышыню 324 мэтраў над узроўнем мора і знаходзіўся гэты пункт у [[Наваградак|Наваградку]]. На захад і на поўдзень рэльеф зьніжаўся і пераважалі абшары, якія ляжалі на вышыні 150-200 150—200 м.<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]],. — Warszawa: nakł. Gł. Urzędu Statyst., s1939. S. 11</ref>▼
 
=== Водная сыстэма ===▼
Наваградзкае ваяводзтва ляжала ў парэччы ракі [[Нёман]], якая падзяляла ваяводзтва натуральным чынам на дзьве частцы. [[Нёман]] праходзіў праз паветы [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкі]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]], [[Лідзкі павет|Лідзкі]] і [[Шчучынскі павет|Шчучынскі]] па даўжыні 286  км.<ref>S. Odlanicki-Poczobutt, Województwo Nowogródzkie, Wilno [[1936]], s. 4</ref>▼
 
Да найважнейшых рэкаў акрамя [[Нёман]]а належаць [[Сула]] (даўжыня 72 км), [[Бярэзіна]] (192 км), [[Гаўя (басэйн Нёмана)|Гаўя]] (65  км.), [[Дзітва]] (95  км.), [[Лебяда]] (57  км.), [[Маўчадка]] (86  км.), [[Вуша (прыток Нёмана)|Вуша]] (83  км.), [[Сэрвач (прыток Нёмана)|Сэрвач]] (68  км.) і найвялікшай пасьля [[Нёман]]а ракой [[Шчара]] (330  км.). Цалкам, даўжыня рачной сеці ваяводзтва даходзіла да 4.066  км.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody name="bar11"/ Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 11</ref>▼
 
Вялікіх азёраў не было. Найважнейшымі былі [[Сьвіцязь]], [[Калдычэўскае возера]], [[Кромаль]], [[Дамачэўскае возера]], [[Пеласы]] і [[Маторы]]. Іх паверхня вагалася ў граніцах 93-170 га.▼
 
21% абшараў Наваградзкага ваяводзтва займалі дрыгвы. Цалкам паверхня багнаў і балот, якія ляжалі ў басэйнах рэк складала 588.600 га. Найбольш іх было ў [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкім павеце]], потым у [[Валожынскі павет|Валожынскім]], [[Слонімскі павет|слонімскім]] і [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім]]. Найменш у [[Наваградзкі павет|наваградзкім]] і [[Шчучынскі павет|Шчучынскім]]. Знаходзячыся ў паўднёвай частцы ваяводзтва, значныя дрыгвяныя комплексы былі працягам [[Палеская нізіна|Палескіх балот]]. Працягваліся яны да шашы [[Берасьце]]  — [[Слуцак]] і далей на поўдзень.▼
 
=== Лясы ===▼
Тэрыторыя Наваградзкага ваяводзтва была досыць густа залесенай. Агульная плошча лясоў у [[1931]] дасягала 517.000 га (24,3% паверхні).<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]],. — Warszawa: nakł. Gł. Urzędu Statyst., s1939. S. 72</ref> Найбуйнейшыя лясныя абшары знаходзіліся ў павеце [[Валожынскі павет|Валожынскім]], [[Слонімскі павет|Слонімскім]] і [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім]]. [[Валожынскі павет]] і ўсходняя частка [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкага павету]] займаў буйны лясны комплекс, які складаўся зь лясоў [[Бакшанцкая пушча|Бакшанцкіх]], [[Вішнеўская пушча|Вішнеўскіх]], [[Любчанская пушча|Любчанскія]] і [[ННалібоцкаяНалібоцкая пушча|Налібоцкай Пушчы]] з паверхняй каля 100.000 га. Другім па памеры лясным абшарам была пакладзеная па левым берагу [[Нёман]]а пры вусьці [[Шчара|Шчары]] ў [[Слонімскі павет|Слонімскім павеце]] і часткова [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] [[Ліпічанская пушча]], называемая таксама Занёманскай. У [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім павеце]] былі значныя лясныя скапленьні ў прырэччы [[Шчара|Шчары]].▼
 
На поўнач ад [[Нёман]]а, лясы выступалі радзей. Найменей іх было ў паветах [[Лідзкі павет|Лідзкім]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] і [[Нясьвіскі павет|Нясьвіскім]]. Гэтыя паветы прадстаўлялі сабой слаба залесены пас, які апаясваў Наваградзкае ваяводзтва з паўднёвага ўсходу на паўночны захад. У Шчучынскім павеце лясныя абшары ляжалі на паўднёва-ўсходнім яго канцы, і адносіліся да [[Гарадзенская пушча|Гарадзенскай пушчы]].▼
 
 
== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
{| class="wikitable" | style="width: 65%"
! style="width: 32%" | Павет
! style="width: 8%" | Плошча км²
! style="width: 11%" | Жыхароў
! style="width: 6%" |
! style="width: 32%" | Паветовае места
! style="width: 11%" | Жыхароў
|-
| colspan=6 align="center" bgcolor="#436EEE" |'''Наваградзкае ваяводзтва'''
|-
| [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкі]]
| align="right" | 3298
| align="right" | 161.100
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Baranavičy, Belarus.png|18px]]
| [[Баранавічы]]
| align="right" | 22.893
|-
| [[Дунілавіцкі павет|Дунілавіцкага]]'' (да [[1922]])'' ¹
| align="right" | 3687
| align="right" | 112.717
| align="center" | [[Файл:Coats of arms of None.svg|20px]]
| [[Дунілавічы]]
| align="right" | 1.386
|-
| [[Дзісьненскі павет|Дзісьненскі]] ''(да [[1922]])''
| align="right" | 5156
| align="right" | 170.342
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Hłybokaje, Belarus.png|20px]]
| [[Дзісна]]
| align="right" | 4.514
|-
| [[Лідзкі павет|Лідзкі]] ³
| align="right" | 4258
| align="right" | 183.500
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Lida, Belarus, 1845.png|20px]]
| [[Ліда]]
| align="right" | 19.490
|-
| [[Нясьвіскі павет|Нясьвіскі]]
| align="right" | 1968
| align="right" | 114.500
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Niasviž, Belarus.png|20px]]
| [[Нясьвіж]]
| align="right" | 7.357
|-
| [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]]
| align="right" | 2930
| align="right" | 149.500
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Navahrudak, Belarus.png|20px]]
| [[Наваградак]]
| align="right" | 9.567
|-
| [[Слонімскі павет|Слонімскі]]
| align="right" | 3069
| align="right" | 126.500
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Słonim, Belarus.png|20px]]
| [[Слонім]]
| align="right" | 16.284
|-
| [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкі]]
| align="right" | 2371
| align="right" | 99.400
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Stoŭbcy, Belarus.png|20px]]
| [[Стоўпцы]]
| align="right" | 6.569
|-
| [[Шчучынскі павет|Шчучынскі]] ''(пасьля [[1929]])'' ³
| align="right" | 2273
| align="right" | 107.200
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Ščučyn, Belarus.png|22px]]
| [[Шчучын]]
| align="right" | <small>''(1921)''</small> 1.539
Радок 133 ⟶ 156:
| align="right" | 3421
| align="right" | 103.914
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Vilejka, Belarus.png|18px]]
| [[Вялейка]]
| align="right" | 3.417
|-
| [[Валожынскі павет|Валожынскі]]
| align="right" | 2799
| align="right" | 115.500
| align="center" | [[Файл:Coat of Arms of Vałožyn, Belarus.png|20px]]
| [[Валожын]]
| align="right" | 6.269
|-
 
| colspan=6 align="left" bgcolor="F2F2F2" | ¹ <small> У [[1922]] у [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскае ваяводзтва]] перададзеныя Вялейскі, Дзісьненскі й Дуніловіцкі паветы. </small>
|-
| colspan=6 align="left" bgcolor="F2F2F2" | ³ <small> [[21 траўня]] [[1929]] утвораны восьмы, [[Шчучынскі павет]]). </small>
|-
|}
 
Акрамя таго, ваяводзтва налічвала 89 вясковых гмінаў.
 
▲== Геаграфія ==
▲=== Тэрыторыя ===
▲Наваградзкае ваяводзтва займала тэрыторыю плошчаю 22.966 км.² што складала 6% тэрыторыі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|ІІ Рэчы Паспалітай]].<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]], Warszawa, s. 13</ref><ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody / Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 11</ref> На усходзе межавала з [[СССР]], на поўдні з [[Палескае ваяводзтва|Палескім ваяводзтвам]], з захаду і поўначы — з [[Беластоцкае ваяводзтва (1919—1939)|Беластоцкім]] і [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскім]].
 
▲=== Тапаграфія ===
▲Наваградзкае ваяводзтва ляжала на плоскасьці, найвышэйшы пункт якой узносіўся на вышыню 324 мэтраў над узроўнем мора і знаходзіўся гэты пункт у [[Наваградак|Наваградку]]. На захад і на поўдзень рэльеф зьніжаўся і пераважалі абшары, якія ляжалі на вышыні 150-200 м.<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]], Warszawa, s. 11</ref>
 
▲=== Водная сыстэма ===
▲Наваградзкае ваяводзтва ляжала ў парэччы ракі [[Нёман]], якая падзяляла ваяводзтва натуральным чынам на дзьве частцы. [[Нёман]] праходзіў праз паветы [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкі]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]], [[Лідзкі павет|Лідзкі]] і [[Шчучынскі павет|Шчучынскі]] па даўжыні 286 км.<ref>S. Odlanicki-Poczobutt, Województwo Nowogródzkie, Wilno [[1936]] s. 4</ref>
 
▲Да найважнейшых рэкаў акрамя [[Нёман]]а належаць [[Сула]] (даўжыня 72 км), [[Бярэзіна]] (192 км), [[Гаўя (басэйн Нёмана)|Гаўя]] (65 км.), [[Дзітва]] (95 км.), [[Лебяда]] (57 км.), [[Маўчадка]] (86 км.), [[Вуша (прыток Нёмана)|Вуша]] (83 км.), [[Сэрвач (прыток Нёмана)|Сэрвач]] (68 км.) і найвялікшай пасьля [[Нёман]]а ракой [[Шчара]] (330 км.). Цалкам, даўжыня рачной сеці ваяводзтва даходзіла да 4.066 км.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody / Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 11</ref>
 
▲Вялікіх азёраў не было. Найважнейшымі былі [[Сьвіцязь]], [[Калдычэўскае возера]], [[Кромаль]], [[Дамачэўскае возера]], [[Пеласы]] і [[Маторы]]. Іх паверхня вагалася ў граніцах 93-170 га.
 
▲21% абшараў Наваградзкага ваяводзтва займалі дрыгвы. Цалкам паверхня багнаў і балот, якія ляжалі ў басэйнах рэк складала 588.600 га. Найбольш іх было ў [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкім павеце]], потым у [[Валожынскі павет|Валожынскім]], [[Слонімскі павет|слонімскім]] і [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім]]. Найменш у [[Наваградзкі павет|наваградзкім]] і [[Шчучынскі павет|Шчучынскім]]. Знаходзячыся ў паўднёвай частцы ваяводзтва, значныя дрыгвяныя комплексы былі працягам [[Палеская нізіна|Палескіх балот]]. Працягваліся яны да шашы [[Берасьце]] — [[Слуцак]] і далей на поўдзень.
 
▲=== Лясы ===
▲Тэрыторыя Наваградзкага ваяводзтва была досыць густа залесенай. Агульная плошча лясоў у [[1931]] дасягала 517.000 га (24,3% паверхні).<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]], Warszawa, s. 72</ref> Найбуйнейшыя лясныя абшары знаходзіліся ў павеце [[Валожынскі павет|Валожынскім]], [[Слонімскі павет|Слонімскім]] і [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім]]. [[Валожынскі павет]] і ўсходняя частка [[Стаўпецкі павет|Стаўпецкага павету]] займаў буйны лясны комплекс, які складаўся зь лясоў [[Бакшанцкая пушча|Бакшанцкіх]], [[Вішнеўская пушча|Вішнеўскіх]], [[Любчанская пушча|Любчанскія]] і [[ННалібоцкая пушча|Налібоцкай Пушчы]] з паверхняй каля 100.000 га. Другім па памеры лясным абшарам была пакладзеная па левым берагу [[Нёман]]а пры вусьці [[Шчара|Шчары]] ў [[Слонімскі павет|Слонімскім павеце]] і часткова [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] [[Ліпічанская пушча]], называемая таксама Занёманскай. У [[Баранавіцкі павет|Баранавіцкім павеце]] былі значныя лясныя скапленьні ў прырэччы [[Шчара|Шчары]].
 
▲На поўнач ад [[Нёман]]а, лясы выступалі радзей. Найменей іх было ў паветах [[Лідзкі павет|Лідзкім]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] і [[Нясьвіскі павет|Нясьвіскім]]. Гэтыя паветы прадстаўлялі сабой слаба залесены пас, які апаясваў Наваградзкае ваяводзтва з паўднёвага ўсходу на паўночны захад. У Шчучынскім павеце лясныя абшары ляжалі на паўднёва-ўсходнім яго канцы, і адносіліся да [[Гарадзенская пушча|Гарадзенскай пушчы]].
 
== Насельніцтва і эканоміка ==
 
=== Насельніцтва. Нацыянальныя адносіны ===
У [[1931]] у Наваградзкім ваяводзтве жылі 1057,2 тыс. асоб, зь якіх у местах было каля 102,3 тыс..<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]], Warszawa, s. 13<name="mrs13"/ref> У параўнаньні зь іншымі тэрыторыямі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|ІІ Рэчы Паспалітай]], гэта быў рэгіён не толькі слаба заселены але і вельмі неўрбанізаваны.
 
Прадваеннае Наваградзкае ваяводзтва не мела нацыянальнага адзінства. Адвечна тутай жылі [[палякі]], [[беларусы]], [[габрэі]], [[летувісы]], [[татары]] і [[расейцы]]. Дамінавалі аднак, першыя тры групы. На падставе статыстычных дадзеных цяжка высьветліць, хто быў [[палякі|палякам]], а хто [[беларусы|беларусам]]. У часе правядзеньня ІІ Усеагульнага сьпісу люднасьці ў [[1931]], апытаваным асобам ставілася пытаньне не аб нацыянальнае прыналежнасьці, а толькі аб мове і вызнаньні. Люднасьць ваяводзтва паводле мовы і вызнаньня:
{| class="wikitable" | style="width: 65%"
| colspan=6 align="center" bgcolor="#436EEE" |'''Насельніцтва ваяводзтва паводле мовы і вызнаньня<ref>Główny Urzęd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidność, stosunki zawodowe. Województwo Nowogródzkie. Warszawa, [[1938]], s. 19</ref>'''
|-
! style="width: 50%" | Родная мова
! style="width: 50" | Вызнаньне
|-
|[[Польская мова|Польская]] - — 553.859 асоб
|[[Каталіцтва|Рыма-каталікі]] - — 424.549 асоб
|-
| [[Беларуская мова|Беларуская]] - — 413.466 асоб
| [[Праваслаўе|Праваслаўныя]] - — 542.333 асоб
|-
| [[Ідыш|Ідыш і габрэйская]] - — 76.025 асоб
| [[Юдаізм|«Майсеева вера»]] - — 82.872 асоб
|-
|}
 
Статыстычныя дадзеныя гавораць, што католікі не заўсёды карысталіся [[Польская мова|польскай мовай]], падобна як і не ўсе праваслаўныя ўжывалі [[Беларуская мова|беларускую мову]]. Пэўна, аднак, што пераважная большасьць [[палякі|палякаў]] былі [[каталіцтва|каталікамі]], а большасьць [[беларусы|беларусаў]] вызнавала [[праваслаўе]].<ref name="bar14">Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 14</ref>
 
У [[места]]х ваяводзтва дамінавалі [[палякі]] і [[габрэі]], на вёсцы ў большасьці раёнаў пераважалі [[беларусы]]. У паветах лідзкім, шчучынскім і валожынскім большасьць займала польскае насельніцтва, значны адсотак [[Палякі|палякаў]] жыў у [[Стаўпецкі павет|стоўпцаўскім]], у астатніх паветах пераважалі [[беларусы]].<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody / Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 14<name="bar14"/ref>
 
Нацыянальная сьвядомасьць сярод мясцовых [[Беларусы|беларусаў]] была слаба разьвіта. Пад уплывам аґітацыі беларускіх дзейцаў і камуністычнай прапаґанды, палітычнае ўсьведамленьне беларусаў паступова ўзрастала.
 
Нацыянальная палітыка польскіх улад станавіла перашкоды на шляху кар'ернагакар’ернага ўзросту беларусаў. Сьведчаць аб тым дадзеныя ІІ сьпісу насельніцтва [[1931]]. Сярод 19.115 працаўнікоў публічнае службы, касьцёла, арґанізацый і грамадзкіх інстытутаў католікаў было 13.389, праваслаўных - — 3050 асоб, вызаньня майсеева - — 1481.<ref>Główny Urzęd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidność, stosunki zawodowe. Województwo Nowogródzkie. Warszawa, [[1938]], s. 231</ref> Таксама, калі ня горш выглядала сытуацыя ў адміністрацыы, судзе, самакіраваньні, асьвеце, культуры і мэдыцыне. [[Палякі]] мелі значна больш вялікія шансы для кар'ернагакар’ернага росту.<ref name="bar16">Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 16</ref>
 
Нягледзячы на тое, што [[беларусы]] мелі меньшыя мажлівасьці для разьвіцьця сваёй асьветы і культуры, не заслугоўвае даверу сьцьвярджэньне, што ўсе [[беларусы]] былі праціўнікамі [[Польшча|Польшчы]]. Значная іх частка мела пачуцьцё сувязі з [[Польшча]]й. Сьведчыць аб тым удзел [[Беларусы|беларусаў]] у адзінках абароны граніцы і польскай канспірацыі і аддзелах партызанскіх ЗВЗ-[[Армія Краёва|АК]] на Наваградчыне.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody / Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 16<name="bar16"/ref>
 
Большасьць [[габрэі|габрэяў]] жылі ў местах і мястэчках, працавалі ў гандлі, прамысловасьці і камунікацыі. Яны ўяўлялі сабою закрытую і практычна незасымілюючуюся групу. Спрыяла таму традыцыйны ўклад жыцьця, культурная і рэлігійная асобнасьць. Пераважная большасьць габрэяў жылі бедна і таму былі вельмі падатнымі на бальшавіцкую прапаґанду, якая праводзілася праз каморкі [[КПЗБ]].
Радок 211 ⟶ 214:
 
=== Адукацыя ===
У 1939 на тэрыторыі Наваградчыны было 23 прадшколы, 1323 пачатковыя школы, 12 ґімназій, 9 ліцеяў і настаўніцкіх сэмінарый, 13 школаў завадовых (прафэсыйных), 10 сельскагаспадарчых, 5 завадова-дакшталтуючых (тэхнікумаў).<ref>Mały rocznik statystyczny [[1939]],. — Warszawa: nakł. Gł. Urzędu Statyst., s1939. S. 318</ref><ref>Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 15</ref> Зь 202.100 дзецяў у школьным узросьце наведвалі школы 164.500 (81,4%). Аднак, у [[1938]], на тэрыторыі Наваградчыны не стала аніводнай школы зь [[беларуская мова|беларускай мовай]] навучаньня.
 
=== Камунікацыя ===
Камунікацыйная сець у Наваградзкім ваяводзтве была слаба разьвітая. Яго тыэрыторыю абыймоўвалі чатыры чыгуначныя лініі: [[Берасьце]]—[[Баранавічы]]—[[Стоўпцы]], [[Вільня]]—[[Баранавічы]]—[[Лунінец]], [[Беласток]]—[[Баранавічы]], [[Седльцэ]]—[[Ліда]]—[[Захацьце]]. Даўжыня ўсёй чыгункі дасягала 584  км, зь іх 56% прыпадала на [[Лідзкі павет|лідзкі]] і [[Баранавіцкі павет|баранавіцкі]] [[павет]]ы.
 
Вузкакалейныя лініі ваяводзтва мелі даўжыню 148  км. і выконвалі ролё лёкальнае камунікацыі.
 
Даўжыня звычайных дарог у Наваградзкім ваяводзтве дасягала 14.338  км. зь іх асфальтаванымі і брукаванымі былі толькі 2.214  км. І без таго цяжкія камунікацыйныя ўмовы пагаршаліся ападкамі асабліва, ўвясну, увосень і зімою, калі выпадала дужа сьнегу.<ref name="bar13">Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 13</ref>
 
=== Сельская гаспадарка ===
Наваградзкае ваяводзтва было аґрарным рэґіёнам. Складанае становішча ў эканоміцы мела непасрэдны ўплыў і на нацыянальныя адносіны.
 
На настроі [[Беларусы|беларусаў]] уплывала перанаселенасьць вёскі і выкліканы гэтым брак зямлі. У [[1931]] на тэрыторыі ваяводзтва было 164.256 гаспадарак, зь іх аж 143.767 мелі зямлі меньш за 15 га. У 81.853 гаспадарак зямлі было меньш за 5 га і працавала на іх каля 378.959 асоб (ува ўзросьце ад 16 да 60 год), ад 5 да 10 га лічыліся 46.677 гаспадарак (265.916 асоб), гаспадарак ад 10 да 15 га было 12.237 (69.777 асоб), ад 15 да 50 га 7.946 гаспадарак (45.706 асоб). Маёнткаў вышэй за 50 га было 938 (3.572 асобы).<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody name="bar14"/ Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 14</ref><ref>Główny Urzęd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Statystyka Polski. Seria C. z. 71. Drugi powszechny spis ludności z dn. 9 XII 1931. Mieszkania i gospodarstwa domowe, lidność, stosunki zawodowe. Województwo Nowogródzkie. Warszawa, [[1938]], s. 60</ref>
 
Перанаселенасьць вёскі і "«зямельны голад"» датычыўся адначасова і [[Палякі|палякаў]] і [[Беларусы|беларусаў]]. Хаця пераважна ўладарамі дужых (звыш 50 га) і сярэдніх маёнткаў былі [[палякі]], зь якіх шмат належыла вайсковым асаднікам (на [[1 студзеня]] [[1925]] іх лічба на Наваградчыне была каля 1921 асобы).<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - rzeka niezgody name="bar14"/ Red. - Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s. 14</ref>
 
Перанаселенасьць, прымітыўная сыстэма кіраваньня рольніцтвам (дамінавала трохпольле), малаўраджайная глеба, недастатковая мэханізацыя вёскі  — усё гэта спрыяла таму, што большасьць гаспадарак Наваградзкага ваяводзтва былі натуральнымі і самадастатковымі, слаба зьвязанымі з рынкам.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 14-1514—15</ref>
 
== Ваяводы ==
Радок 240 ⟶ 243:
 
== Ліквідацыя Наваградзкага ваяводзтва ==
Пасьля нападу [[СССР]] на [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]] [[17 верасьня]] [[1939]] году і прыйсьця Чырвонае Арміі, на некаторы час наступіла анархія. Гэты пэрыяд быў скарыстаны крымінальнымі і скамунізаванымі элемэнтамі, каторыя правялі бандыцка-рабункавыя акцыі супраць асаднікаў, заможных сялянаў, паліцэйскіх, афіцэраў Войска Польскага. Здаралася, што даходзіла да забойстваў. Толькі на тэрыторыі [[Наваградзкі павет|наваградзкага павету]] ахвярамі падобных акцый сталі прынамсі 25 асоб.<ref>Baradyn Zygmud. Niemen - — rzeka niezgody / Red. - — Warszawa : Rytm., [[1999]]. - 333. s S. 17</ref><ref>M. Werzbicki. Niektórze aspekty stosunków polsko-białoruskich w czasie pierwszych miesięcy okupacji sowieckiej (1939-19401939—1940), w : Spoleczeństwo białoruskie, litewskie i polskie... s S. 240</ref>
 
Разбурэньні працягваліся, пакуль сытуацыя не была апанавана і ўзята пад кантроль новай адміністрацыяй і НКВД. На тэрыторыі Наваградзкага ваяводзтва была ўсталявана савецкая ўлада, а на месцы ваяводзтва створана [[Баранавіцкая вобласьць]], якая была нязначна большай за прадваеннае Наваградзкае ваяводзтва.
Радок 246 ⟶ 249:
== Крыніцы ==
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|5}}
* Baradyn Zygmud. Niemen — rzeka niezgody / Red. — Warszawa : Rytm., 1999. — 333 s.
* Mały rocznik statystyczny [[1939]]. — Warszawa: nakł. Gł. Urzędu Statyst., 1939.
 
{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел міжваеннай Польскай Рэспублікі}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Наваградзкае_ваяводзтва_(1921—1939)»