Кляштар: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Adash (гутаркі | унёсак)
дНяма апісаньня зьменаў
добры артыкул, паправіў артаграфію згодна з slounik.org, дадаў катэгорыі, афарміў блёк літаратуры
Радок 1:
'''Кл''я''штарКля́штар''' (ад лац. ''claustrum'' — замак, закрытае мейсца) — каталіцкі манастыр.
 
Кляштары належалі да пэўных [[манаскі ордэн|манаскіх ордэнаў]]. Каталіцкія манахі-місіянерымісіянэры і першыя адзінкавыя кляштары вядомыя на тэрыторыі сучаснае Беларусі зь сярэдзіны 13 стагоддзястагодзьдзя. Многія ўзьніклі неўзабаве пасьля хрышчэньня [[ВКЛ|Літвы]] ([[1387]]).
 
Найбольш '''старажытныя кляштары''':
* [[францысканы|францысканаў]] у [[Пінск|Пінску]] ([[1396]]) і [[Ашмяны|Ашмянах]] ([[1505]]);
* [[аўгусьціныаўгустыны|аўгусьцінаўаўгустынаў]] у [[Быстрыца|Быстрыцы]] (цяпер [[Астравецкі раён|Астравецкі раён]]), [[Берасьце|БерасьцюБерасьці]] і [[Горадня|ГораднеГорадні]] (заснаваны [[Вітаўт|Вітаўтам]]);
* [[бернардзіныбэрнардыны|бернардзінаўбэрнардынаў]] у [[Вільня|Вільні]] ([[1471]]), [[Горадня|ГораднеГорадні]] і [[Полацак|Полацку]] ([[1498]]).
 
Большасьць '''кляштараў''' заснаваная ў пэрыяд [[Контррэфармацыя|Контррэфармацыі]], іх фундатарамі былі каралі [[Рэч_Паспалітая|Рэчы Паспалітай Двух Народаў]] і вялікія князі літоўскія, [[магнат|магнаты]] ([[Сапегі]], [[Глябовічы]], [[Радзівілы]], [[Пацы]] і інш.), [[шляхта]]. У канцы 18 стагоддзястагодзьдзя на беларускіх землях [[ВКЛ]] (бязь [[Вільня|Вільні]]) дзейнічалі кляштары і рэзідэнцыірэзыдэнцыі:
* [[аўгусьціныаўгустыны|аўгусьцінаўаўгустынаў]] — 4,
* [[баніфраты|баніфратаў]] — 4,
* [[бернардзіныбэрнардыны|бернардзінаўбэрнардынаў]] — 27,
* [[дамініканы|дамініканаў]] — 50,
* [[капуцыны|капуцынаў]] — 2,
Радок 18:
* [[марыяны|марыянаў]] — 1,
* [[місіянэры|місіянэраў]] — 4,
* [[рахітырохіты|рахітаўрохітаў]] — 1,
* [[трынітарыі|трынітарыяў]] — 6,
* [[францысканы|францысканаў]] — 23,
Радок 24:
 
Існавалі '''жаночыя кляштары''':
* [[бенедыктыныбэнэдыктыны|бенедыкцынакбэнэдыкцынак]] — 5,
* [[бернардзіныбэрнардыны|бернардзінакбэрнардынак]] — 4,
* [[брыгіты|брыгітак]] — 2,
* [[цыстэрцыяны|цыстэрцыянак]] — 1.
 
Мэтаю заснаваньня кляштараў фундатары звычайна называлі [[місіянерствамісіянэрства]]; асаблівае становішча займалі [[езуіты|езуіцкія]] і [[:be:піяры|піярскія]] [[калегіюм]]ы, якія вырашалі адукацыйныя задачы. Пры многіх калегіюмах працавалі невялікія шпіталі.
 
КлясічныКлясычны тып кляштаракляштару выпрацаваны ордэнам [[бенедыктыныбэнэдыктыны|бенедыктынаўбэнэдыктынаў]]. Гэта быў замкнёны ансамбльансамбаль буды або памяшканьняў для жыцьця манаскае суполкі. Цэнтрам ансамбляансамблю быў [[касьцёл|касьцёл]]. Каля яго рабіліся абкружаныя крытаю галярэяюгалерэяю ([[клуатрклуатар|клуатрам]]ам) чатырохвугольны двор, сад. З усходу да клуатра далучалася заля [[капітул]]а, з захаду — кельлі, або [[дарміторыюм]]. Насупраць касьцёла будавалі трапезную залю ([[рэфэкторыюм]]). Астатнія будынкі (дом [[абат]]а, шпіталь, школа, гаспадарчыя пабудовы) разьмяшчаліся на тэрыторыі ў межах кляштарных муроў. БенедыктынскіБэнэдыктынскі тып кляштару быў запазычаны большасьцю каталіцкіх [[ордэн]]аў і прыстасаваны адпаведна характару іх дзейнасьці.
 
Пераважная большасьць кляштараў зачыненая пасьля паўстаньняў [[Паўстаньне_1830—1831_гадоў|1830-31 гадоў]] і [[Паўстаньне_1863—1864_гадоў|19631863-19641864 гадоў]] па абвінавачаньню ў неляяльнасьці манахаў уладам, апошнія адзінкавыя — у 1980—801880—90-я. Іх жылыя будынкі найчасьцей прыстасоўвалі пад шпіталі, казармы, лякарні; іх касьцёлы ператвараліся ў парафіяльныя або перараблялі ў праваслаўныя храмы.
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
1. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 4 / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал. Г.П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. — ББК 63.3(4Беи)я2; ISBN 985-11-0041-2.<br>
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
2. Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. Т. 2 / Рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э.Герасімовіч. — Мінск: БелЭн, 2006. — 792 с.: іл. — ISBN 985-11-378-0; УДК 94(476)«12/17»(031); ББК 63.3(4Бел)я2.
 
[[Катэгорыя:Хрысьціянская сакральная архітэктура]]
[[Катэгорыя:Архітэктурныя элемэнты]]
 
[[af:Abdy]]