Аман: розьніца паміж вэрсіямі

НайбуйнейшыГорад = [[Маскат]] |

Плошча = 212.460309 550 |

МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 8470-е |

АдсотакВады = нязначнанязначны |

ГодАцэнкіНасельніцтва = 20052009 |

МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 140139-е |

Насельніцтва = 2.567. 845 000 |

ШчыльнасьцьНасельніцтва = 149,2 |

ГодАцэнкіСУП = 20052008 |

СУП = $40.1468,331 млрд |

СУПНаДушуНасельніцтва = $13.40024 674 |

ЧасавыПас = |

ЧасавыПасУлетку = |

НезалежнасьцьПадзеі = <br/>&nbsp;-— Датаад [[Злучанага Каралеўства]] |

НезалежнасьцьДаты = ад [[Злучанага Каралеўства]]<br />[[19711970]] |

Аман –— абсалютная манархія. Першая канстытуцыя (Асноўны Закон) Амана прынятая 6 лістапада 1996. З 1970 главой дзяржавы зьяўляецца султан Кабус Бэн Саід Аль Саід (нар. 18 лістапада 1940), які валодае ўсёй паўнатой заканадаўчай і выканаўчай улады, сумяшчае пасты старшыні ўрадаўраду, міністра замежных спраўсправаў, абароны і фінансаў. У склад урадаураду ўваходзяць 29 міністраў. Курыруюць яго працайпрацу віцэ-прэм'ерпрэм’ер прынц Фахд Аль Саід, асабісты прадстаўнік султана Сувэйні Аль Саід і генэральны сакратар урадаураду Халід Аль-Бусаідзі.

У 1997 заснаваны дарадчы орган -— Савет АманаАману («Маджліс Аман»), які складаецца ззь двухдзьвюх палат: ніжняй –— Кансультатыўнага саветасавету («Маджліс аш-Шура»), і верхняй -— ДзяржсаветаДзяржсавету («Маджліс ад-Дауля»).

Савет АманаАману мае кансультатыўна-дарадчы статус і ня можа выступаць самастойна з заканадаўчымі ініцыяты, у т. л. у азначэньні стратэгіі разьвіцьця сыстэмы адукацыі, аховы здароўя і г. д. У рамках пасоўваньня курсу палітычных рэформрэформаў у краіне прадугледжваецца паэтапнае пашырэньне яго паўнамоцтваў.

Старшыня і члены ДзяржсаветаДзяржсавету прызначаюцца ўказам султана тэрмінам на тры гады з магчымым падаўжэньнем. Склад палаты стала пашыраецца. У новым скліканьні ў яго ўвайшлі 70 дэпутатаў (прызначаныя ў лістападзе 2007). Старшыня –— Ях’я Бэн Махвуз Аль-Манзеры.

У склад Кансультатыўнага саветасавету ўваходзяць 84 дэпутаты, якія прадстаўляюць розныя раёны (вілайетывілаеты) і абіраюцца шляхам прамоганаўпростага галасаваньня на чатыры гады. У ключавыя функцыі палаты ўваходзіць разгляд праектаў законаў, занясеньне прапаноўпрапановаў па ўдасканаленьні наяўнага заканадаўства, удзел у падрыхтоўцы праекту бюджэту і пяцігадовых планаў разьвіцьця, падрыхтоўка рэкамендацыйрэкамендацыяў па сацыяльна-эканамічнымэканамічных пытаньнямпытаньнях. Паседжаньні праходзяць чатыры разуразы ў год. У члены саветасавету можа балатавацца любы падданы Султанату старэйшы за 21 год па-за залежнасьцю ад полу. Да ўдзелу ў выбарах дапускаюцца ўсё аманцы, якія дасягнулі ўзросту 21 год, акрамя вайскоўцаў і супрацоўнікаў сьпецслужбаўспэцслужбаў. У кастрычніку 2007 году адбыліся выбары ў Кансультатыўны савет 6-га скліканьня (першыя ўсеагульныя выбары адбыліся ў 2003). Цяперашні старшыня -— шэйх Ахмед Бэн Мухамед Аль-Ісаіі (з 1 студзеня 2008 прызначаны на гэты пост дэкрэтам султана).

Палітычныя партыі, прафсаюзы, любыя грамадскіяграмадзкія аб'яднаньніаб’яднаньні палітычнага толку, у т. л. праваабарончыя, забароненыя.

Унутрыпалітычнае становішча ў Амане характарызуецца стабільнасьцю. У краіне адсутнічае сыстэмная апазіцыяапазыцыя, дзейнасьць палітычных партыйпартыяў і прафсаюзаў забароненая законам. Улады праводзяць гнуткую сацыяльна-эканамічную палітыку, выкарыстоўваючы прыбыткі ад экспарту энэрганосьбітаў, што дазваляе прыцягнуць падтрымку кіруючаму рэжыму з боку большасьці насельніцтва краіны і пазьбегнуць узьнікненьні сацыяльнай напружанасьці ў грамадствеграмадзтве. Кіраўніцтва Амана прадпрымае неабходныя меры для процідзеяньня пагрозе міжнароднага тэрарызму і рэлігійнага экстрэмізму.

Член [[ААН]] (з 1971), ЛАД (з 1971), АІК (1972), ДН (1973). Аман зьяўляецца сузаснавальнікам ССАДПЗ (1981) і АРСІО (1997 г.). У [[АПЕК]] і ААПЕК мае статус назіральніка. Падтрымлівае дыпляматычныя адносіны з 143 дзяржавамі.

Прыярытэтам у зьнешняй палітыцы ўрадаўраду султана Кабуса застаюцца адносіны сз краінамі ССАДПЗ. Аман падтрымлівае далейшае пашырэньне інтэграцыйных працэсаў на прасторы СаветаСавету супрацоўніцтва, займаючы пры гэтым адмысловую пазыцыю па шэрагу пытаньняў. У траўні 2007 Аман прыняў рашэньне аб выхадзе зь перагаворнага працэсу па ўвядзеньні адзінай валюты краінамі ССАДПЗ, дыстанцырываўся ад прапановы па рэфармаваньні ўзброеных сіл СаветаСавету.

Гістарычна цесныя сувязі склаліся ў Амана з ЗША і Вялікабрытаніяй. Найболей важным іх складнікам зьяўляецца ваенна-палітычнае супрацоўніцтва. АманскоеАманскае кіраўніцтва падпісала дамовы аб супрацоўніцтве ў вобласьці бясьпекі з ЗША (дагавор 1981) і Вялікабрытаніяй (дагавор 1970). У адпаведнасьці з двухбаковым дагаворам Вашынгтон мае права на разьмяшчэньне ў Амане абмежаванага кантынгенту ваенна-паветраных і ваенна-марскіх сіл: выспа Масіра (база ВМС і ВПС), г. Тумрэйт (база ВПС), г. Сіб (база ВПС), г. Салала (база сухапутных сіл), г. Хасаб (РЛС сачэньня за суднаходствам у Армузскім праліве).

Важным вектарамвэктарам зьнешняй палітыкі АманаАману застаецца эўрапейскі напрамак.

Стратэгічным напрамкам дзейнасьці аманскойаманскай дыпляматыі зьяўляецца ўмацаваньне і пашырэньне палітычных і гандлёва-эканамічных адносін зьз Іранам[[Іран]]ам. Аман ацэньвае разьвіцьцё Іранам мірнай ядзернай праграмы як суверэннаесувэрэннае і неад'емнаенеад’емнае права Тэгерана[[Тэгеран]]у. Тут не падтрымліваюць пазіцыюпазыцыю Захаду аб ваеннай скіраванасьці іранскага імкненьня па разьвіцьці мірнага атама. У Амане лічаць, што ключом да дазволуразьвязаньня дадзенай праблемы зьяўляецца палітыка-дыпляматычнае рашэньне дадзенай праблемы.

У сфэры адмысловай увагі Султанату находзіцца ўзаемадзеяньне сз краінамі арабскага сьвету. Традыцыйна цесныя шматпланавыяшматплянавыя адносіны Аман падтрымлівае зь Індыяй[[Індыя]]й і Пакістанам[[Пакістан]]ам. У апошні час актыўна разьвіваюцца адносіны саз краінамі АТР — пераважна з [[Кітай|Кітаем]], [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэяй]] і Японіяй[[Японія]]й.

Султан Кабус -— адзін зь нешматлікіх арабскіх лідэраў, якія падтрымалі Кэмп-ДэвідскіяДэвідзкія дамовы 1978 году. Аман выступае за аднаўленьне перагаворнага працэсу і ўсёабдымнае і справядлівае ўрэгуляваньне на Блізкім Усходзе на аснове палажэньняў «дарожнай карты», адпаведных рэзалюцыйрэзалюцыяў СБ ААН і арабскай мірнай ініцыятывы. У Амане добра рэагуюць на ідэю правядзеньня міжнароднай канфэрэнцыі па блізкаўсходнім урэгуляваньні.

Аман выказваецца ўна карысцькарысьць захаваньня тэрытарыяльнай цэласнасьці і аднаўленьне ўсёй паўнаты нацыянальнага сувэрэнітэту ў Іраку[[Ірак]]у. Тут заклікаюць да рэалізацыі ідэі нацыянальнага прымірэньня і стабілізацыі сытуацыі ў сфэры бясьпекі ў краіне.

Аманскае кіраўніцтва спадзяецца на скарэйшае дасягненьне міжэтнічнай і міжканфэсійнай згоды ў Ліване[[Лібан]]е.

Аман -— удзельнік большасьці ўнівэрсальных міжнародных канвэнцыйканвэнцыяў па барацьбе з тэрарызмам, прыхільнік рэжыму нераспаўсюджаньня ЗМЗ.

Адміністрацыйна Султанат падзелены на 5 акруг: ДахілійяДахілія, Батына, Вуста, ШаркійяШаркія, Захіра і 4 губернатарствыгубэрнатарствы: Маскат, Мусандам, Дофар і Бурэймі (заснаванае ў кастрычніку 2006), якія складаюцца з раёнаў (вілайетаўвілаетаў), агульны лік якіх 61. Адміністрацыйныя адзінкі узначальваюцьўзначальваюць прызначаныя султанам губернатарыгубэрнатары і валі (кіраўнікі вілайетаўвілаетаў).

З [[1975]] году эканоміка краіны разьвіваецца на аснове пяцігадовых плянаў. За 2007 рэальны прырост [[СУП]] склаў 8,3%, аб'ёмаб’ём СУП дасягнуў 39,8 млрд. дал.даляраў ЗША. Прыбыткі на душу насельніцтва за 2007 склалі 15,6 тыс. дал.

Аснову эканомікі складае нафтаздабываючая і газавая галіны. Агульныя запасы [[нафта|нафты]] складаюць каля 4 млрд. бар. На долю паліўна-энэргетычнага сэктара прыходзіцца каля 80% экспарту і 40% СУП. Захоўваецца тэндэнцыя да паніжэньня аб'ёмаўаб’ёмаў нафтаздабычы, што выклікана зьбядненьнем радовішчаў. У сярэднім за 2007 яна склала каля 700 тыс. бар. у суткі, скараціўшыся на 5,5% у параўнаньні з 2006.

Абмежаванасьць і зьбядненнезьбядненьне запасаў нафты (4 млрд. бар. па прагнозах хопіць прыкладна на 15-2015—20 гадоў) падштурхоўвае ўрад да разьвіцьця газавага сектарасэктара і стварэньню прамысловых прадпрыемстваў, якія выкарыстоўваюць газ. Пацьверджаныя запасы прыроднага газу ў Амане дасягаюць 650 млрд. куб. м³. За 2007 адзначаўся рост здабычы прыроднага газу на 6% да 27,6 млрд. куб. м³. У перыядпэрыяд 20062006—2010 – 2010гадоў урад плануеплянуе выдаткаваць 11,7 млрд. дал.даляраў ЗША для росту нафта- і газаздабычы.

Вялікая ўвага ўрадам краіны надаецца разьвіцьцю ненафтагазавых сэктараў эканомікі, першым чынам сельскай гаспадаркі і рыбалоўства, доля якіх складае меней за 2% ад СУП. Аднак у цэлым пляны ўлад па дыверсыфікацыідывэрсыфікацыі эканомікі пакуль застаюцца далёкай перспэктывай. З 2003 дзейнічае дзяржаўная праграма па разьвіцьці турыстычнага сэктара, аднак яго доля ў СУП не перавышае 1,5%. Хоць за 2007 быў адзначаны рост ненафтавых галін прамысловасьці (17%), іх доля ў СУП усё яшчэ застаецца малаважкай (11%). У паўночных раёнах вядзецца здабыча [[медзь|медзі]], храмітаў і вапняку. Разьвіваюцца будаўніцтва, цэментаваяцэмэнтавая прамысловасьць і металюргіямэталюргія, у прыватнасьці вытворчасьць медзі. Дзейнічаюць прадпрыемствы харчовай прамысловасьці, наладжана вытворчасьць кармоў і ўгнаеньняў.

Праграма падрыхтоўкі нацыянальных кадраў -— "«аманізацыя"», закліканая зьнізіць высокі ўзровень беспрацоўя (15% сярод моладзі), не дае планаванайплянаванай аддачы. Таму эканоміка Амана пакуль ня можа абыйсьціся без прыцягненьня замежнай працоўнай сілы (каля 850 тыс. чал., пераважна выхадцы зь Індыі, ПакістанаПакістану і Банґлядэш).

У 2007 высокія цэны на нафту забясьпечылі прафіцыт бюджэту ў памеры 4,5 млрд. дал. Расходная частка бюджэту склала 12,8 млрд. дал. ЗША. Золатавалютныя рэзэрвы Амана ў 2007 ацэньваюцца ў 6,5 млрд. дал.

Зьнешні доўг ацэньваецца ў 3,4 млрд. дол. На яго абслугоўваньне прыходзіцца парадку 5% СУП.

З буйных прадпрыемстваў вылучаецца ўведзены ў эксплюатацыю у 1982 першы нафтаперапрацоўчы завод. З пачаткам засваеньня запасаў прыроднага газу ў г.горадзе [[Кальхат]] пабудаваныя і дзейнічаюць дзьве лініі завода па звадкаваньні газу (6 млн. т. у год). Вядзецца будаўніцтва трэцяй чаргі магутнасьцю 3,3 млн. т. У 2005 пачатапачатае будаўніцтва алюмініевага камбіната ў прамысловай зоне Сахар магутнасьцю 350 тыс. т. алюмінія ў год.

Палітыка дзяржавы накіраваная таксама на пашырэньне долі прыватнага сэктара і ўдасканаленьне інвэстыцыйнага заканадаўства з мэтай прыцягненьня замежных капіталаўкладаньняў. Аб']ём замежных інвэстыцыйінвэстыцыzo у эканоміку АманаАманe расьце павольна і складае ў сярэднім 300 млн. дал. у год. У лістападзе 2000 Аман стаў членам ВТО[[Сусьветная гандлёвая (арганізацыя|СГА?)]].

Аб'ёмАб’ём экспарту 2007 склаў 22,6 млрд. дал. Дадатнае сальда гандлёвага балансу склала каля 11 млрд. дал. Асноўныя зьнешнегандлёвыя партнэры АманаАману –— ААЭ, Японія, ЗША, Вялікабрытанія. Галоўныя імпарцёрыімпартэры аманскай нафты –— Кітай, Тайлянд, Японія, Паўднёвая Карэя, Тайвань. Асноўныя артыкулы экспарту -— нафта, звадкаваны газ, мэтал, тэкстыль, марожаная рыба, трапічная садавіна і гародніна, рээкспарт розных тавараў. Аман імпартуе розную тэхніку, транспартныя сродкі, гаруча-змазачныя матэрыялы, тавары шырокага спажываньня, рыс, харчаваньне, дамашняе быдла.

У Султанаце Аман пражывае 2,65 млн. чал. (ацэнка, 2007), зь якіх аманскія падданыя складаюць ледзькрыху больш за 1,8 млн. чал. Пераважаюць нашчадкі еменскихемэнских і недждыйскіх арабскіх плямёнаў, астатняя частка насельніцтва –— белуджы і персыпэрсы, якія перабраліся ў Султанат шмат дзесяцігоддзяўдзесяцігодзьдзяў таму. У складзе насельніцтва ўзьбярэжных гарадоў прыкметную частку складаюць нашчадкі жыхароў Усходняй Афрыкі, першым чынам, Занзібара. Большасьць аманцаў (каля 75%) -— адэпты ібадыцскай сектысэкты ў ісламе[[іслам]]е; прыкладна чвэрць насельніцтва –— суніты. Невялікую, але досыць уплывовую суполку складаюць шыіты, якія пражываюць у асноўным на раўніне Аль-Батына.

ПерыядычныПэрыядычны друк выходзіць на арабскай і ангельскай мовах. Найболей масавыя тыражы маюць штодзённыя газэты «Аль-Ватан» (арабскай -— 40 тыс. асобн.асобнікаў), «Абсэрвэр» (ангельскай -— 30 тыс. асобн.), «Аман» (арабскай -— 20 тыс. асобн.) і «Таймс оф Аман» (ангельскай -— 30 тыс. асобн.), «Аман ТрыбьюнТрыб’юн» (на ангельскай мове, -— 25 тыс. асобн.). Прынятыя султанам і ўрадам дэкрэты і ўказы публікуюцца ў афіцыйнай газэце «Аль-Джарыда Ар-Расмійя» на арабскай мове. У Маскаце находзяцца дзяржаўныя Інфармацыйнае агенцтва Амана, Радыё Султанату Аман (вяшчае з 1970) і Тэлебачаньне Амана (працуе з 1975).

Узброеныя сілы карыстаюцца рэпутацыяй досыць баяздольных сіл у СаветСавеце супрацоўніцтва арабскіх дзяржаўдзяржаваў ПерсыдскайПэрсыдзкай затокі ССАГПЗ, другіх пасьля Саудаўскай Арабіі. Колькасьць узброеных сіл, якія камплектуюцца на кантрактнай аснове, па дадзеныхзьвестках на 2006 год складае парадку 50 тыс. чал. У склад рэгулярнага султанскага войска ўваходзяць тры віды войскаў: сухапутныя войскі, ВПС і ВМС, а таксама султанская гвардыя. Да іншых ваенізаваных фарміраваньняў адносяцца султанская паліцыя, служба бясьпекі, берагавая ахова ў відзе корпусу марской паліцыі.