Антвэрпэн: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д робат дадаў: arz:انتويرب |
афармленьне, артаграфія |
||
Радок 14:
|Статус гораду =
|Плошча = 204,51
|Насельніцтва = 472
|Насельніцтва з прыгарадамі = 1
|Шчыльнасьць насельніцтва =
|Тэлефонны код = 03
|Паштовы індэкс = 2000—2660 (з выключэньнямі)
Радок 27:
|Акругі =
|Акруга =
|Мэр = Патрык Янсэнс
|Месцазнаходжаньне =
|Катэгорыя = Гарады Бэльгіі
|Шырата_паўшар'е = паўночнае
Радок 39:
|Даўгата_сэкундаў =
}}
'''Антвэ́рпэн''' ({{
▲'''Антвэ́рпэн''' ({{lang-nl|Antwerpen}}; {{lang-fr|Anvers}}) — места ў [[Фляндрыя|Фляндрыі]], ў [[Бэльгія|Бэльгіі]]. Другое (пасьля [[Брусэль|Брусэля]]) места краіны, найвялікшае места Фляндрыі. Адміністрацыйны цэнтар правінцыі [[Антвэрпэн (правінцыя)|Антвэрпэн]]. Места разьмешчанае паабапал ракі [[Шэльда|Шэльды]]. Марскі порт, які ўваходзіць у дзясятку найбуйнейшых партоў сьвету.
== Гісторыя ==
=== Паходжаньне назвы ===
[[Файл:Brabo antwerp.jpg|
Паводле легенды, места атрымала сваё імя ад мітычнага волата, празваннага Антыгонам. Ён жыў ля рэчкі Шэльды і зьбіраў мытны падатак з усіх, хто перасякаў раку з аднаго берагу на другі. Тым, хто адмаўляўся плаціць, волат адрываў руку і кідаў у Шэльду. Урэшце адзін юнак
▲[[Файл:Brabo antwerp.jpg|thumb|right|230px|Помнік у Антвэрпэне ў гонар Брабо, які выкідвае руку волата ў Шэльду]]
Аднак найбольш верагоднай тэорыяй паходжаньня назвы
===
Дакладнай даты ўзьнікненьня замка Стэн і места невядомая. Хутчэй за ўсё, гэта адбылося не раней за [[VII
З моманту заняпаду [[Бруге]] ў [[XII
▲Дакладнай даты ўзьнікненьня замка Стэн і места невядомая. Хутчэй за ўсё, гэта адбылося не раней за [[VII]] стагодзьдзе. Герцаг [[Брабант|Брабанцкі]] прадаставіў права вольнага гандлю ў Антвэрпэне ангельскім, вэнэцыянскім купцам, што спрыяльна адбілася на папулярнасьці мясцовага кірмашу. Спачатку Антвэрпэн спаборнічаў з блізкім [[Хертагенбос]]ам ды [[Бэрген-оп-Зоом|Бэргенам]], потым — з [[Лёвен]]ам ды Брусэлем.
З адкрыцьцём Амэрыкі і пераходам бургундзкае спадчыны ў дом гішпанскіх Габсбургаў у антвэрпэнскія банкі палілося золата з Новага Сьвету. У [[1531]] року ў месьце адкрылася біржа, якая стала ўзорам для падобных установаў у [[Лёндан
▲З моманту заняпаду [[Бруге]] ў [[XII]] стагодзьдзі ды да [[нідэрляндзкая рэвалюцыя|Васьмідзесяцігадовай вайны]] Антвэрпэн заставаўся найбагацейшым гандлёвым местам ня толькі ў гішпанскіх Нідэрляндах, але і ўсёй Паўночнае Эўропы. У XV стагодзьдзі, калі Нідэрляндамі кіраваў Бургундзкі дом, амаль усе замежныя купецкія прадстаўніцтвы перамясьціліся з Бруге ў Антвэрпэн.
Калі разгарэлася Нідэрляндзкая рэвалюцыя, Антвэрпэн выступіў на баку паўстанцаў, бо сярод купецкага стану пераважалі пратэстанты. У 1585 року места было асаджанае ды ўзятае гішпанскімі войскамі Аляксандра Пармскага. У адказ на захоп
▲З адкрыцьцём Амэрыкі і пераходам бургундзкае спадчыны ў дом гішпанскіх Габсбургаў у антвэрпэнскія банкі палілося золата з Новага Сьвету. У [[1531]] року ў месьце адкрылася біржа, якая стала ўзорам для падобных установаў у [[Лёндан|Лёндане]] ды [[Амстэрдам|Амстэрдаме]]. Да сярэдзіне XVI стагодзьдзя насельніцтва Антвэрпэна было больш за 100 тыс. жыхароў. Такім чынам, "Залаты Век" Антвэрпэна непасрэдна зьвязаны з [[Вялікія геаграфічныя адкрыцьці|Вялікімі геаграфічнымі адкрыцьцямі]].
=== Пэрыяд XVI—XIX стагодзьдзяў ===
▲Калі разгарэлася Нідэрляндзкая рэвалюцыя, Антвэрпэн выступіў на баку паўстанцаў, бо сярод купецкага стану пераважалі пратэстанты. У 1585 року места было асаджанае ды ўзятае гішпанскімі войскамі Аляксандра Пармскага. У адказ на захоп Антвэрпэна паўночныя правінцыі перакрылі суднаходзтва па [[Шэльда|Шэльдзе]], тым самым адсякнуўшы места ад выхаду ў мора. З гэтай прычыны неўзабаве эканамічная актыўнасьць перамясьцілася на поўнач, пераважна ў Амстэрдам. Да 1589 року насельніцтва Антвэрпэна скарацілася да 42 тыс. жыхароў.
[[Файл:Marchionatus Sacri Romani Imperii - Antwerpen, het markgraafschap de de belangrijkste gebouwen (Claes Jansz. Visscher, 1624).jpg|
Прызнаньне незалежнасьці Аб’яднанных правінцыяў згодна зь Мюнстэрскай дамовай у 1648 року магло быць пры ўмове закрыцьця навігацыі па Шэльдзе, што замарудзіла гандлёвую дзейнасьць у Антвэрпэне. Гэтая перашкода існавала, пакуль дзейнічала дамова — да [[1863]] году. Свайго піку заняпад у Антвэрпэне дасягнуў у 1800 року, калі насельніцтва зьменшылася да 40 тыс. чалавек. Аднак [[Напалеон I Банапарт|Напалеон I]] усьвядоміў стратэгічную значнасьць места і выдаткаваў вялікую суму на будаўніцтва двух докаў і грэблі.
У 1830 року места было захопленае бэльгійскімі паўстанцамі, аднак галоўная цытадэль засталася пад кантролем нідэрляндзкага гарнізону. Аднак ужо ў 1832 року і яна пала пад націскам францускіх войскаў, якія, між іншым, нанесьлі пабудовам места вялкія страты.
У другой палове [[XIX
▲[[Файл:Marchionatus Sacri Romani Imperii - Antwerpen, het markgraafschap de de belangrijkste gebouwen (Claes Jansz. Visscher, 1624).jpg|thumb|left|230px|Мапа Антвэрпэна, ягоная забудова на 1624 рок]]
▲Свайго піку заняпад у Антвэрпэне дасягнуў у 1800 року, калі насельніцтва зьменшылася да 40 тыс. чалавек. Аднак [[Напалеон I Банапарт|Напалеон I]] усьвядоміў стратэгічную значнасьць места і выдаткаваў вялікую суму на будаўніцтва двух докаў і грэблі.
▲У 1830 року места было захопленае бэльгійскімі паўстанцамі, аднак галоўная цытадэль засталася пад кантролем нідэрляндзкага гарнізону. Аднак ужо ў 1832 року і яна пала пад націскам францускіх войскаў, якія, між іншым, нанесьлі пабудовам места вялкія страты.
▲У другой палове [[XIX]] стагодзьдзя пачынаецца паступовае ажыўленьне эканомікі места. У 1875 року праведзеныя працы па пашырэньні рэчышча Шэльды з прыблізна 270 мэтраў да 500. Негледзячы на тое, што з-за рэканструкцыі рэчышча пэўная частка Антвэрпэна (ў тым ліку, фартэцыя) была зруйнаваная, пашырэньне ракі дазволіла інтэнсіфікаваць суднаходзтва па Шэльдзе.
=== XX стагодзьдзе ===
Антвэрпэн стаў першым местам, які прыняў у сябе Сусьветны чэмпіянат па лёгкай атлетыцы, ў 1903 годзе. Падчас [[Першая Сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] места было захопленае нямецкімі вайскамі.
== Эканоміка ==
Антвэрпэн лічыцца сэрцам індустрыі [[
▲Антвэрпэн лічыцца сэрцам індустрыі [[Алмаз|дыямантаў]], як продажу, так і іх аграньванню. Акрамя таго места зьяўляецца цэнтрам нафтахэмічнае прамысловасьці.
== Мова ==
Афіцыйнай мовай правінцыі Антвэрпэн зьяўляецца [[нідэрляндзкая мова]] ці, дакладней кажучы, [[флямандзкая мова|флямандзкі яе варыянт]]. Аднак большасьць жыхароў правінцыі ды места выкарыстоўваюць у паўсядзённым жыцьці антвэрпэнскі дыялект. Частка насельніцтва карыстаецца таксама францускаю мовай. Сярод імігрантаў пашыранае ўжываньне матчыных моваў
▲Афіцыйнай мовай правінцыі Антвэрпэн зьяўляецца [[нідэрляндзкая мова]] ці, дакладней кажучы, [[флямандзкая мова|флямандзкі яе варыянт]]. Аднак большасьць жыхароў правінцыі ды места выкарыстоўваюць у паўсядзённым жыцьці антвэрпэнскі дыялект. Частка насельніцтва карыстаецца таксама францускаю мовай. Сярод імігрантаў пашыранае ўжываньне матчыных моваў - [[арабская мова|арабскай]], [[турэцкая мова|турэцкай]] або [[бэрбэрская мова|бэрбэрскай]]. У атачэньні артадаксальных юдэяў можна пачуць [[Ідыш]].
== Галерэя ==
<gallery>
</gallery>
Радок 101 ⟶ 90:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Antwerp|выгляд=міні}}
* [http://www.antwerpen.be Сайт Антвэрпэну]{{Ref-nl}}{{Ref-en}}{{Ref-fr}}
[[Катэгорыя:Гарады Бэльгіі]]
[[af:Antwerpen]]
| |||