Іван Чымбург: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д робат дадаў: ru:Чимбург, Иван Саввич |
Vera.tetrix (гутаркі | унёсак) д шаблёны блёкі |
||
Радок 1:
{{вікіфікаваць}}
'''Іван Савіч Чымбург''' ([[27 студзеня]] [[1904]]
== Біяграфія ==
Нарадзіўся Іван Савіч Чымбург 27 студзеня 1904
Як бы там ні было, вучоба спынілася і да канца [[1920]] году Іван Чымбург працаваў у гаспадарцы бацькі. Адначасова ён займаўся самаадукацыяй. У студзені [[1921]] году аднавіў вучобу ў працоўнай школе, а пасьля працягваў яе на агульнаадукацыйных курсах. У студзені таго ж году ён уступіў у камсамол. Гэта паспрыяла яму ў далейшым, асабліва, калі па рэкамендацыі Слуцкага камсамола Іван атрымаў камандзіроўку ЦК КСМ Беларусі ў Беларускі дзяржаўны універсітэт на факультэт грамадскіх навук. На рэарганізаваным у 1922
Месцам вучобы Iван Савіч абраў [[Саратаў]]скі дзяржаўны універсітэт. У [[1927]] годзе ён скончыў прававое аддзяленне факультэта права і гаспадаркі і быў рэкамендаваны ў аспірантуру па спецыяльнасьці «іфымінальнае права і крымінальны працэс». Але паколькі ў Саратаўскім губернскім судзе і пракуратуры не было месца для праходжання практыкі, ён быў накіраваны ў [[Курск]]ую губернскую пракуратуру. Па заканчэньні практыкі яму прапанавалі заняць пасаду следчага камэры следчага ўпраўлення абласной пракуратуры ў горадзе Новы Аскол Курскай вобласьці, на што ён даў згоду. На гэтай пасадзе Iван Савіч працаваў ад кастрычніка 1927 ад траўню 1930 году. Тут ён кіраваў апэрацыямі па ліквідацыі дзьвюх бандаў, якія займаліся рабаўніцтвам і тэрарыстычнымі актамі. Браў удзел у правядзенні хлебанарыхтоўчых кампаній і калектывізацыі сельскай гаспадаркі, а пасьля ўваходзіў у склад раённай «тройкі» па выкараненні дапушчаных перагібаў. Таксама абіраўся членам Новааскольскага гарадскога савета, працаваў пазаштатным інструктарам райкама камсамола. [[13 траўня]] 1930 году быў пераведзены на работу ў горад [[Варонеж]] на пасаду следчага ўпраўлення абласной пракуратуры.
Напачатку [[1931]] году лёс Iвана Савіча вельмі моцна змяніўся. Ён пакінуў працу ў органах пракуратуры назаўсёды і пачаў новы шлях у сыстэме адукацыі. Спачатку гэта была пасада асыстэнта катэдры дыялектычнага і гістарычнага матэрыялізму Варонежскага зааветінстытута. Тут жа ўвесну 1931 году ён быў прыняты кандыдатам у члены ВКП(б). У верасні [[1933]] году паступіў у асьпірантуру Маскоўскага інстытута гісторыі, філязофіі і літаратуры. Адначасова выконваў абавязкі дацэнта катэдры дыялектычнага і гістарычнага матэрыялізму Маскоўскага інстытута народнагаспадарчага ўліку. [[25 чэрвеня]] [[1936]] году Iван Савіч Чымбург абараніў дысэртацыю на ступень кандыдата філязофскіх навук па тэме «Крытыка Плеханаўскага разумення клясаў ды клясавай барацьбы». Дысертацыя была зацверджана толькі 25 красавіка [[1938]] году. Па рашэньні камісіі па разьмеркаваньні аспірантаў, якія закончылі навучаньне, Iван Савіч быў накіраваны на працу ў БДУ.
=== Вяртаньне ў Беларусь ===
Па прыезде ў Менск Іван Чымбург пачаў працаваць дацэнтам катэдры сацыяльна-эканамічных дысцыплін гістарычнага факультэта БДУ. У кастрычніку 1936
У гэты час на гістфаку дзейнічала толькі 4 катэдры
3 ліпеня 1937
Ад магчымага арышту I. С. Чымбурга выратавала адсутнасьць «кампрамату» на яго, паколькі ён адносна нядаўна вярнуўся на радзіму. У ліпені 1937 году ў аўтабіяграфіі Іван Савіч пісаў, што «ні да трацкізму, ні да правага апартунізму, ператварыўшыхся пасля ў банду дыверсантаў, ніколі не належаў... прымаў актыўны ўдзел у барацьбе з трацкізмам... У 1935
Тым ня менш I. С. Чымбург быў выключаны з кандыдатаў у члены ВКП(б) з-за ўтойвання фактаў наяўнасьці рэпрэсаваных сваякоў (стрыечных братоў бацькі), прымянення бацькам наёмнай працоўнай сілы, дапушчэння трацкісцкага выразу падчас выступлення на настаўніцкай канферэнцыі. Справа была перададзена ў камісію партыйнага кантролю пры ЦК КП(б)Б, але гэтыя факты не пацвердзіліся не ў сэнсе адсутнасьці рэпрэсаваных сваякоў, а ў тым, што ён гэтых фактаў не хаваў. Ён быў адноўлены як кандыдат у члены ВКП(б), а ў [[1939]] годзе стаў членам партыі. На ранейшай пасадзе ён, аднак, не быў адноўлены, але з кастрычніка 1937 па кастрычнік 1938
У гэты час Iван Чымбург піша шэраг артыкулаў па праблемах [[марксізм]]у і дыялектычнага матэрыялізму: «Пляханаў аб свядомасьці і стыхійнасьці», «Французскі матэрыялізм XVIII ст.» і інш., якія друкуюцца ў часопісах «Полымя», «Балыпавік Беларусі», «Учёные записки БГУ».
=== Перасьледаваньні ў навуцы канца 40-х
Перыяд канца 1940
Натуральна, што ўсе гэтыя працэсы не маглі не знайсьці свайго адлюстравання на Беларусі, а таксама і ў Беларускім дзяржаўным універсітэце. Пэўнай вехай тут стаў XIX зьезд ЦК КП(б)Б, які адбыўся ў лютым 1949
Амаль адразу пасля XIX зьезду пачалася рэалізацыя яго «гістарычных рашэнняў» у БДУ. У прыватнасьці, была звернута ўвага, што «кіраўніцтва біялагічнага факультэта марудна яшчэ перабудоўвае сваю работу на аснове мічурынскага вучэння», што «Міраўскае вучэнне аб мове не пранікае яшчэ арганічна праз увесь змест лекцый» і
Па ініцыятыве загадчыцы аддзялення лёгікі і псіхалогіі філалагічнага факультэта А.
Шэфская работа разумелася ў асноўным як чытанне лекцый і дакладаў, стварэнне агітбрыгад, якія прыязджалі з тымі ж лекцыямі і канцэртамі мастацкай самадзейнасьці і інш. Гэтак, улетку 1949
Вось якраз у гэты час ва універсітэце зьявіўся новы рэктар
У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Iван Чымбург здолеў пакінуць Мінск, але ягоная жонка засталася ў акупіраваным горадзе. Прызваны ў армію, у ліпені 1941
Пасля заканчэньня вайны старэйшы лейтэнант Іван Чымбург быў старэйшым інструктарам прапаганды палітаддзела 309-га асобнага палка ўрадавай сувязі ў Кіеве
* У канцы мая 1946
* 26 ліпеня 1949
* I. С Чымбург прыняў універсітэт у складзе 6 факультэтаў, 35 катэдраў, 14 лабараторый, 12 кабінетаў, 2 музеяў, біялагічнага інстытута і інстытута хіміі. Дарэчы, такія гучныя назвы, як «інстытут», не павінны ўводзіць у зман. Так, інстытут хіміі займаў у той час 1 пакой, у ім працавала 12 чалавек; біялагічны інстытут
* Універсітэт адчуваў вострую нястачу ў навукова-педагагічных кадрах, асабліва прафесарах і дацэнтах. Былі вакантныя пасады па фізыцы, матэматыцы, беларускай мове і інш. Яскравым прыкладам выглядае той факт, што загадчыкамі катэдраў было толькі 10 прафесараў (і з іх 4 па сумяшчальніцтве). Камплектаванйю універсітэта навуковымі кадрамі ў значнай меры перашкаджала адсутнасьць кватэрнага фонду. Яшчэ горш былі справы з вучэбнымі плошчамі. У адноўленым у 1948/49 навучальным годзе біякорпусе месьціліся гістфак (аддзяленьні гісторыі і філязофіі), філфак (аддзяленьні беларускай мовы і літаратуры, рускай мовы і літаратуры, логікі, псіхалогіі, журналістыкі), біёлага-глебавы з аддзяленьнем біялогіі, рэктарат, фундаментальная бібліятэка, чытальная зала, заалагічны музей, клуб. У хімкорпусе
3-за росту колькасьці студэнтаў (у 1950/51 навучальным годзе
Аднак на гэтым шляху ў рэктара было нямала цяжкасьцей. Становішча ўскладнялася неабходнасьцю ўзгадненьня вырашэньня бягучых праблем праз Міністэрства вышэйшай адукацыі ў Маскве. Паколькі фінансаваньне ішло з Масквы, урад БССР праблемамі БДУ асабліва не займаўся. Таму з-за вечнага недахопу сродкаў увесь час адкладалася (і ў 1951, і ў 1952
Аднак горш за ўсё было тое, што ў гэты час універсітэт імкліва губляў рэшткі свайго нацыянальнага аблічча. У кастрычніку 1949
Праўда, да гонару тагачаснага кіраўніцтва БДУ трэба адзначыць, што рэктарат спрабаваў адстойваць інтарэсы сваёй установы. У 1950/ 51 навучальным годзе ім былі ўнесены зьмены ў пляны МВА СССР: на аддзяленьні журналістыкі пачалі чытацца беларуская мова, гісторыя БССР, гісторыя беларускай літаратуры, беларускі фальклор (у дадатак да рускага фальклору), гісторыя беларускага савецкага друку. На філфаку ў дадатак да курса гісторыі літаратуры народаў СССР
Ідэалагічны ціск асабліва ўзмацніўся пасля зьяўленьня ў свет у чэрвені 1950
Навукоўцы, аспіранты і студэнты выступалі з лекцыямі перад насельніцтвам Мінска па пытаньнях вывучэньня прац тав. Сталіна.
Пад пастаянны нагляд трапілі катэдры грамадзкіх навук
Напружана ішла праца па перагляду, складаньні і зацвярджэньні праграм, спец-курсаў, тэматыкі спецсемінараў, курсавых і дыпломных работ у свеце вучэньня Сталіна аб мовах.
Самую значную перабудову перажылі катэдры філфака. Былі перагледжаны праграмы па гісторыі беларускай мовы, сучаснай беларускай мове, дыялекта-логіі, рускай і замежнай літаратуры і
Практыкаваліся сумесныя пасяджэньні катэдраў, на якіх абмяркоўвалі спец-даклады, накшталт «Причастие в современном русском литературном языке в свете трудов тов. Сталина по вопросам языкознания». Тэматыка новых семінараў і спецкурсаў была прыблізна той жа: «Глагол в белорусском языке в свете учения т. Сталяна о языке» (IV курс філфака), «Стиль и язык газеты в свете сталинского учения о языке» (IV курс, аддзел журналістыкі).
Катэдры біяфака, а таксама фізвыхаваньня, логікі і псіхалогіі будавалі сваю працу адпаведна з рашэньнямі АН СССР і АМН СССР па пытаньнях вывучэньня і прапаганды спадчыны І.
Развіццё універсітэта ў пачатку 50-х гадоў стрымлівалася выключнай слабас-цю матэрыяльнай базы. Так, на хімфаку была толькі адна аўдыторыя для чытаньня лекцый. Лекцыйныя заняткі праходзілі ў лабараторыях. Не лепей было і на іншых факультэтах
У гэтых умовах стварэньне новых катэдраў, аддзяленьняў было надзвычай цяжкім, таму часьцей адбывалася рэарганізацыя падраздзяленьняў, якія ўжо існавалі. Загадам МВА СССР ад 30 верасня 1950
пазванковых і заалогіі беспазванковых у катэдру заалогіі; катэдры каталізу, прыкладной фізычнай хіміі і арганічнай хіміі
Былі, відавочна, і яўна бессэнсоўныя
Усе гэтыя «зліцці» можна растлумачыць так: з аднаго боку, універсітэт пашыраўся, узрастаў прыём і адпаведна колькасьць студэнтаў, з другога
Сапраўды, калі ў верасні 1949
* Пэўным выхадам з цяжкай сітуацыі магла стаць хуткая здача ў эксплуатацыю студэнцкага інтэрната на 410 чалавек па вул. Свярдлова, будаўніцтва якога было пачата ў красавіку 1951
Студэнты працавалі не толькі на будоўлі інтэрната. 3 30 чэрвеня 135 чалавек было занята на добраўпарадкаваньні горада. Іх рукамі закладаўся Дзіцячы парк ля тэатра оперы і балета (сучасны Піянерскі парк з помнікам М. Казею), упарадкоўваўся парк імя М. Горкага.
Што ж датычыцца інтэрната, то за лета была ліхаманкава ўзведзена 4-павяр-ховая цагляная каробка, і на гэтым праца спынілася. Энтузіязм, відавочна, меў і канец. Студэнты, адпрацаваўшыя па прымусу 15 дзён (а некаторыя і 2—3 дні), пакідалі будоўлю. Калі 5 студэнтак адмовіліся загружаць машыну ў свой абедзены перапынак, іх учынак назвалі ганебным. Камсамольская арганізацыя БДУ была абвінавачана ў адсутнасьці палітыка-выхаваўчай работы. Разам з тым пасля партбюро БДУ адзначала, што на будаўніцтве шмат працавалі толькі студэнты, а будаўнікі нічога не рабілі, але зарплату атрымлівалі.
* Відавочна, што ў гэтых умовах праца студэнтаў была пушчана на самацёк і развалілася сама сабою.
Вырашыць праблему навукова-педагагічных кадраў павінна была асьпірантура, але гэты шлях выкарыстоўваўся слаба. І хоць колькасьць асьпірантаў павялічылася ад 38 (1949/50 навучальны год) да 89 (1951/52 навучальны год), у тым ліку і завочнай аспірантуры, але абарона дысертацый наперад амаль не рушыла. Так, за 1951/52 навучальны год было абаронена супрацоўнікамі універсітэта толькі 4 кандыдацкія дысертацыі, а за час з 1948
* Навуковая работа ва універсітэце развівалася па шляху распрацоўкі навуко-вых праблем па геамарфалогіі і геаграфіі Беларусі, гісторыі беларускага савецкага друку, сучаснай беларускай мовы, гісторыі рускай філалогіі, гісторыі Германіі, павярхоўных зьяў і адсарбацыі, рэакцыі ў цвёрдых фазах і інш.
Паспяхова працавалі над тэмамі дацэнт В.
У 1951
Гэтыя гады далі працяг супрацоўніцтву БДУ з беларускай прамысловасmцю. У 1951 годзе быў заключаны дагавор аб творчым супрацоўніцтве паміж навукоўцамі катэдраў агульнай фізыкі, экспэрымэнтальнай фізыкі, фізычнай і калоіднай хіміі і дырэкцыяй МАЗа. Катэдра арганічнай хіміі супрацоўнічала зь Мінскім гарбарным заводам «Бальшавік», велазаводам. Рэктарат, аднак, канстатаваў, што ў працу па супрацоўніцтве з вытворчасьцю далучана толькі невялікая частка навукоўцаў БДУ. Тыя катэдры, што супрацоўнічалі, нярэдка распыльваюць навуковыя сілы на выкананьне дробнай тэматыкі і не канцэнтруюць сілы на найболып важных навуковых праблемах, напрыклад катэдра геаметрыі аказвала дапамогу абутковай фабрыцы імя Кагановіча па распрацоўцы рацыянальнага метаду раскрою скуры.
Даволі актыўна развівалася і навукова-даследчая работа студэнтаў. На яе ніжнім узроўні працаваў навукова-даследчы гурток. Кіраўніцтва БДУ увесь час дамагалася, каб на кожнай катэдры існаваў такі гурток. Лепшыя даклады з гурткоў рэкамендаваліся на навуковую студэнцкую канферэнцыю, што вырашала, звычайна, кіраўніцтва факультэцкага СНТ. Пасля канферэнцыі, якая стала ўжо ў той час у БДУ пастаяньнай, студэнцкія працы выносіліся на гарадскі агляд студэнцкіх навуковых работ, які праходзіў у тэатры оперы і балета. Работы дзяліліся на катэгорыі: 1
* Відавочна, што імкненьне да ўсеабдымнасці ў такой сферы, як навуковае даследаваньне, штучнае, прымусовае замест добраахвотнага. Стварэньне навуковых гурткоў не магло не адбіцца на якасці навуковых работ. І ўсе ж добрым вынікам студэнцкай працы стаў выхад у студзені 1951
Зразумела, акрамя студэнцкіх канферэнцый, праходзілі традыцыйныя наву-ковыя сесіі, юбілейныя канферэнцыі:
Аднак самай значнай падзеяй таго часу было, несумненна, адзначэньне ў каст-рычніку 1951
Рэктар І.
3 10 па 20 кастрычніка 1951
3 нагоды юбілею 30 кастрычніка адбылося ўрачыстае пасяджэньне прадстаўнікоў партыйных, камсамольскіх і грамадскіх арганізацый Мінска і БДУ з прысутнасцю гасцей з Масквы, Ленінграда, Вільнюса, Кіева, на якім прысутнічалі І.
Пасля пасяджэньня адбыўся канцэрт, на якім хор універсітэта сярод іншых твораў выканаў «Песню студэнтаў БДУ». Выступалі таксама струньны аркестр і драматычны гурток. Шмат прыходзіла і віншавальных тэлеграм ад універсітэ-таў Кіеўскага, Узбекскага, Ерэванскага, Карэла-Фінскага і інш. Віншаваньне ад беларускіх пісьменьнікаў падпісалі [[Якуб Колас]], [[Кандрат Крапіва]], [[Аркадзь Куляшоў]], [[Максім Танк]], [[Міхась Лынькоў]], [[Пятро Глебка]], [[Іван Шамякін]], [[Пімен Панчанка]] ды іншыя. У тыя дні універсітэт быў упрыгожаны чырвонымі сцягамі, велізарнымі партрэтамі Леніна і Сталіна, а ўвечары над галоўным корпусам запальваліся словы «XXX год БДУ». Загадам МВА СССР да 30-годдзя БДУ была вынесена падзяка І.
Здавалася, што і ў наступныя гады Іван Чымбург будзе паспяхова працаваць на пасадзе рэктара. Тым больш, што ён дастаткова актыўна займаўся навуковай дзейнасцю, грамадскай работай. За мінулы перыяд сваёй навуковай дзейнасці І.
Акрамя таго, мусіць, не спрыяў аўтарытэту рэктара сярод вышэйшага кіраўніцтва скандал, які разгарэўся на катэдры рускай і ўсеагульнай літаратуры летам 1950
Акрамя ўсіх гэтых прыкрых здарэньняў, магчыма, не падабаліся ў Міністэрстве вышэйшай адукацыі пастаяньныя «бамбардзіроўкі» просьбамі аб вылучэньні сродкаў на абсталяваньне, будаўніцтва і
Пасьля І.
У наступныя гады Іван Савіч працаваў загадчыкам сектара Інстытута філязофіі і права АН Беларусі (да лютага 1957
Зь верасня 1962
Па сваіх поглядах Іван Савіч Чымбург да канца свайго жыцця заставаўся артадаксальным камуністам, ніколі не дапускаў адыходу ад марксісцка-ленінска-сталінскіх догмаў. Неаднойчы выступаў супраць тых савецкіх філосафаў (С.
{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|
| наступнік = [[Канстанцін Лукашоў]]▼
|
|
}}
{{Канец блёку}}
== Крыніцы ==
* Яноўскі, А. А.
▲* Яноўскі, А.А. Гісторыя Беларускага дзяржаўага універсітэта ў біягарафіях яго рэктараў, 1921-2001 (80 гадоў). - Мн. : БДУ, 2001. - 319с. ISBN 985-445-541-6
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Чымбург, Іван}}
|