Вікіпэдыя

Людвіка Марыя Ганзага: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Karybut (гутаркі | унёсак)
7645 правак
Няма апісаньня зьменаў
артаграфія, вікіфікацыя, стыль
Радок 12:
| Пасады =
{{Шляхціч/Пасада
| Пасада = <small>каралева Польшчы й вялікая княгіня літоўская</small>
| Сьцяг =
| Герб = [[Файл:Herb Rzeczpospolitej Obojga Narodow.svg|{{{1|25px}}}16px|Герб Рэчы Паспалітае]]
| Пасьлядоўнасьць пасады =
| Рымскі лік пасьлядоўнасьці =
Радок 23:
}}
| Пачатак пэрыяду =
| Заканчэньне пэрыяду =
| Папярэднік =
| Наступнік =
| Імя пры нараджэньні = Марыя Ґанзаґа
| Нарадзіўся = [[18 жніўня]] [[1611]]
| Месца нараджэньня = {{Сьцяг Францыі 1638-1790}} [[Нэвэр]] ці [[Парыж]], [[Францыя]]
| Памёр = [[10 траўня]] [[1667]]
| Месца сьмерці = [[Файл:Flaga Rzeczpospolitej Obojga Narodow.svg|{{{1|25px}}}|Сьцяг Рэчы Паспалітае]] [[Варшава]], [[Рэч Паспалітая]]
Радок 35:
| Маці = [[Катарына дэ Майен]]
| Муж = [[Уладыслаў Ваза]]<br />[[Ян Казімер Ваза]]
| Дзеці =
| Рэлігія = [[каталіцтва]]
| Рэгаліі =
Радок 42:
}}
[[Файл:Ludwika Maria Gonzaga van Egmont.jpg|thumb|200px|На партрэце пэндзьля [[Юстус ван Эгмант|Юстуса ван Эгманта]] ([[1645]])]]
'''Людвіка Марыя Ґанзаґа Нэвэрская''' ({{lang-pl|Ludwika Maria Gonzaga de Nevers}}, {{мова-fr|Marie Louise Gonzaga de Nevers}}; [[18 жніўня]] [[1611]], [[Нэвэр]] ці [[Парыж]], [[Францыя]]  — [[10 траўня]] [[1667]], [[Варшава]], [[Польшча]])  — каралева [[Польшча|Польшчы]] й [[ВКЛ|вялікая княгіня літоўская]], жонка апошніх каралёў дынастыі [[Ваза (дынастыя)|Ваза]]  — [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава]] і [[Ян Казімер Ваза|Яна Казімера]].
 
== Раньняе жыцьцё ==
 
Дачка францускага князя [[Шарль дэ Нэвэр|Шарля дэ Нэвэра]] з дому [[Ганзага]] (з 1627  — [[княства Мантуя|князя Мантуі]]) і Катарыны дэ Майен (пляменьніцы знакамітага [[Анры I дэ Гіз|князя Гіза]]). Выхаваньнем Марыі займалася сястра яе бацькі, аўдавелая княгіня [[Лёнгвіль]]. Дзякуючы ёй дзяўчына мусіла ў [[1627]] выйсьці замуж за [[Гастон Арлеанскі|Гастона Арлеанскага]], брата караля [[Люі XIII|Люі XIII]]. Гэты шлюб не ўваходзіў у пляны [[кардынал Рышэльё|кардынала Рышэльё]], які, асьцерагаючыся ўцёкаў жаніха й нявесты з [[Парыж]]у, зьняволіў яе ў [[Вэнсэнскі замак|Вэнсэнскім замку]], а потым перавёў у кляштар. Пасьля ўвесь каралеўскі двор прапаноўваў яе ў жонкі фаварыту караля, шэвалье [[Анры Сэн-Мар]]у, але кардынал палічыў такі зьвяз нявартым яе высакародзьдзя.
 
Першая прапанова шлюбу Марыі Ганзагі й [[Уладыслаў Ваза|Уладыслава Вазы]] была зробленая ў [[1634]], але ў [[1637]] той ажаніўся з [[Цэцылія Рэната Габсбург|Цэцыліяй Рэнатай Габсбург]]. У [[1640]] пазнаёмілася з братам Уладзіслава і таксама вязьнем Рышэльё [[Ян Казімер Ваза|Янам Казімерам]], тады ж адчыніла ў Парыжы літаратурны салён.
 
== Каралева Польшчы й вялікая княгіня літоўская ==
Радок 55:
Праз паўгады новым гаспадаром стаў Ян Казімер, а [[30 траўня]] [[1649]] Людвіка Марыя выйшла за яго замуж. На другога мужа, меней спрактыкаванага ў дзяржаўных пытаньнях, яна мела вялікі ўплыў. Падчас [[швэдзкі патоп|швэдзкага патопу]] сама ўзначаліла войска, дапамагала каралю ў змаганьні з магнацкай партыяй [[Ежы Любамірскі|князя Любамірскага]], Настойвала на ўзмацненьні ўлады караля й сэнату, спрабавала зьмяніць сыстэму галасаваньня ў сойме і настойвала на абраньні новага караля пры жыцьці старога (прынцып ''[[vivente rege]]''). Шляхта нэгатыўна адклікаліся аб яе кіраваньні дзяржавай; Рудаўскі параўнаў яе з «малюсенькім этыёпам, які засядлаў слана».[http://books.google.com/books?id=IfIbP8sfC0wC&pg=PA27&dq=deluge+rudawski&as_brr=0#v=onepage&q=&f=false]
 
Запрасіла ў Рэч Паспалітую тры Законы: ксяндзоў місіянэраў у [[1651]], [[шарыткі|сёстраў міласэрнасьці]] ў [[1652]] і [[візыткі|візытак]] у [[1654]]. Заснавала першы ў Рэчы Паспалітай літаратурны салён, сярод гасьцёў якога быў у т.л.тым ліку [[Ян Анджэй Морштын]]. Не безь яе ўдзелу ў Рэчы Паспалітай стала выходзіць першая [[газэта]] - — ''[[Merkuriusz Polski Ordynaryjny]]''. Спансавала італійскага эрудыта, аднаго зь першых эгіптолягаў і вынаходніка "«лятучых машынаў"» [[Тытус Лівіюш Баратыні|Тытуса Лівіюша Баратыні]], які ад [[1641]] жыў у Рэчы Паспалітай.
 
У шлюбе зь Янам Казімерам людвіка Марыя нарадзіла дзьвюхдвух дзяцей, але яны памерлі ў дзяцінстве. Ня маючы ўласных дзяцей, яна марыла бачыць наступным каралём мужа сваёй пляменьніцы, [[Анры III Бурбон Кандэ|князя Энгіенскага]], альбо ўнука сваёй выхавальніцы, юнага князя Лёнгвіля.
 
Людвіка Марыя памерла [[10 траўня]] [[1667]] і была пахаваная ў [[Вавэль]]скім саборы. Сэрца ж яе і пахавальная маска з воску захоўваюцца ў [[Касьцёла сьвятога Язэпа Абручніка Найсьвяцейшай Панны Марыі (Варшава)|Касьцёле візытак у Варшаве]]. Страціўшы зь яе смерцюсьмерцю апошнюю апору, кароль зрокся ад пасады і выдаліўся дажываць сваё стагодзьдзе плябанам у тым горадзе, дзе яны сустрэліся,  — [[Нэвэр]]ы. Па іроніі лёсу, усяго празь некалькі гадоў, пасьля абраньня на пасад [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], каралевай Польшчы стане іншая францужанка  — [[Марыя Казімера д'Арк'ен]], якая прыбыла ў Польшчу ў сьвіце Марыі Нэвэрскай і праціўнікамі каралевы нават называлася яе пазашлюбнай дачкой ці то ад князя [[Люі II Бурбон-Кандэ|Люі ІІ Бурбона-Кандэ]], ці то ад маркіза [[Анры Куаф'е дэ Рузэ]].
 
== Літаратура ==
Радок 71:
{{Commons|Category:Ludovica Maria Gonzaga|выгляд=міні}}
 
{| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px"
|-
| align="center" width="30%"|<small>Папярэдніца:</small><br />'''[[Цэцылія Рэната Габсбург]]'''
| align="center" style="background:DarkOrange;" width="40%"|'''[[Каралевы Польшчы|каралева Польшчы]] й [[вялікія княгіні літоўскія|вялікая княгіня літоўская]]'''<br />'''[[1670]]  — [[1673]]'''
|bgcolor= align="center" width="30%"|<small>Пераемніца:</small><br />'''[[Элеанора Марыя Юзэфа Габсбурґ]]'''
|-
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Людвіка_Марыя_Ганзага»