У [[1054]] годзе адбыўся канчатковы раскол хрысьціянскай царквыЦарквы на заходнюю — [[каталіцтва]] і ўсходнюю — [[праваслаўе]]. [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікае княства Літоўскае]] геапалітычна знаходзілася на мяжы дзьвюх рэлігіяў, таму абедзьве канфэсіі былі шырока прадстаўленыя ў дзяржаве. Гэта давала падставы праваслаўнай Маскве і каталіцкаму Захаду для ўмяшаньня ва ўнутраныя справы княства. Каб зьяднаць народ і абараніць незалежнасьць [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]] ад прэтэнзіяў Масковіі, трэбау былоцаркоўных нештаі іншаедзяржаўных —колах незьявілася каталіцтвапрагненьне пазбавіць краіну рэлігійнага супрацьстаяньня паміж каталіцтвам і не праваслаўеправаслаўем.
Да XVI стагодзьдзя выразна праступілі рысы крызысу праваслаўя. [[Канстантынопаль]] быў захоплены туркамі, епархііправаслаўная княстваЦарква ў ВКЛ ня здолеліздолела стварыць незалежную сыстэму адукацыі, падрыхтаваць кваліфікаваныя кадры нізавогашэраговага духавенства, наглядаўсяназіраўся крызыс прапаведніцтва. У выніку праваслаўе аказалася няздатнае супрацьстаяць націску Рэфармацыі. Многія праваслаўныя цэрквы ператварыліся ў пратэстанцкія зборы. Праваслаўе імкліва страчвала сваю інтэлектуальную і матэрыяльную апору — магнатаў, шшляхту (тагачасную інтэлігенцыю), якая масава пераходзіла на кальвінізм і ў каталіцтва. Езуіт [[Пётар Скарга]] адзначаў стан праваслаўя ў ВКЛ так —: «папы схалопелі, навука ўпала». Да таго, ва ўмовах [[Лівонская вайна|Лівонскай вайны]] з [[РасеяМасковія]]й арыентацыя на Маскву (цэнтарякая стала цэнтрам праваслаўя, бо зў [[1589]] годугодзе ўтам быў Масквеабвешчаны патрыярхіяпатрыярхат) выглядала здрадніцтвам. У той час на Захадзе наглядаўсяпачаўся духоўны ўздым, выкліканы Рэфармацыяй, ствараліся нацыянальныя цэрквыЦэрквы, а каталіцкая Царква з дапамогай новага ордэну езуітаў распачала контррэфармацыю. Неабходнасьць рэфармаваньня царквыўсходняй Царквы разумелі і беларускія праваслаўныяі ўкраінскія ярархі Кіеўскай гіерархімітраполіі. Супадзеньне гэтых фактараў (культурная дэградацыя праваслаўя, узвышэньне праваслаўнай Масквы, імкненьне дзяржаўных кіраўнікоў ВКЛ на ўмацаваньне незалежнасьці і памкненьні [[Ватыкан]]ау на акаталічваньне княства) паспрыяла хуткаму правядзеньню царкоўнай рэформы — увядзеньню [[уніяцтва|ўніяцтва]].
