Крымскататарская мова: розьніца паміж вэрсіямі

| Назва мовы = Крымская / Крымскататарская

| Назва мовы ў арыгінале = Qırım /Qırımtatar

| Рэгіён = [[Чорнае мора]]

| Колькасьць карыстальнікаў = 400 000

'''Крымская''' альбо '''крымскататарская мова''' (па-крымску: ''Qırım'' альбо ''Qırımtatar tili'') — мова [[Крымцы|крымцаў]] (крымскіх татараў). На ёй размаўляюць у [[Крымская паўвыспа|Крыму]], у [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]] (перадусім ва [[Узбэкістан]]е), а гэтаксама ў крымскай дыяспары ў [[Турцыя|Турэччыне]], [[Румынія|Румыніі]], [[Баўгарыя|Баўгарыі]]. Яе ня трэба блытаць з [[Татарская мова|татарскай мовай]].

 

 

Звыш 260 000 крымцаў жывуць у Крыму, дзесьці 150 000 дагэтуль застаюцца ў Цэнтральнай Азыі (перадусім ва Ўзбэкістане). Па прыблізных ацэнках 5 мільёнаў жыхароў Турэччыны меюць крымскае паходжаньне, гэта нашчадкі тых, хто эміґраваў цягам 19 ды 20 стагодзьдзяў. Меншыя крымскататарскія суполкі існуюць у Румыніі (24 000), Баўгарыі (3 000), Польшчы, Фінляндыі, Злучаных Штатах. Крымская мова адносіцца да тых моў, будучыня якіх у сур’ёзнай небясьпецы.

 

 

Кожная з трох падгруп крымскіх татараў мае свой асобны дыялект. Мова нагаяў - у мінулым жыхароў крымскага стэпу - дакладна належыць да кыпчацкіх. Ялыбайлу (Yalıboylus), якія жылі на паўднёвым беразе Крыму да [[1944]] году, размаўляюць на агускім дыялекце. Ён больш за іншыя падобны да турэцкай мовы. Сярэдні крымскі дыялект прама паходзіць ад [[Палавецкая мова|палавецкай мовы]], хаця й зазнаў вялікі ўплыў агускіх моваў. На ім і грунтуецца сучасная літаратурная крымская мова, бо гэты дыялект быў родны для 55 адсоткаў крымцаў перад дэпартацыяй і аднолькава зразумелы для дзьвюх іншых.

 

 

Фармаваньне крымскататарскіх размоўных дыялектаў распачалася зь першым прыходам цюркаў ды скончылася расейскай акупацыяй Крыму. Аднак, афіцыйнымі мовамі Крымскага ханства былі чаґатайская ды атаманская турэцкая. Пасьля ісламізацыі крымцы карысталіся пэрсыдзка-арабскай пісьмовасьцю.

У [[1876]] годзе розныя крымскія дыялекты былі ўнармаваныя Ісмаілам Гаспрынскім (Ґаспыралы) у літаратурную мову. Перавага была аддадзеная паўднёваму, агускаму дыялекту, каб не разрываць сувязь паміж крымцамі ды Асманскай імпэрыяй. Але ў [[1928]] годзе літаратурная мова была пераарыентаваная на сярэдні дыялект.

 

 

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"

{| style="text-align:center" border="1"

|-

|-

| '''а''' || '''b''' || '''c''' || '''ç''' || '''d''' || '''e''' || '''f''' || '''g''' || '''ğ''' || '''h''' || '''ı''' || '''i''' || '''j''' || '''k''' || '''l''' || '''m''' || '''n''' || '''ñ''' || '''o''' || '''ö''' || '''p''' || '''q''' || '''r''' || '''s''' || '''ş''' || '''t''' || '''u''' || '''ü''' || '''v''' || '''y''' || '''z'''

|}

 

 

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"

{| style="text-align:center" border="1"

|-

|-

| '''а''' || '''б''' || '''в''' || '''г''' || '''гъ''' || '''д''' || '''е''' || '''ё''' || '''ж''' || '''з''' || '''и''' || '''й''' || '''к''' || '''къ''' || '''л''' || '''м''' || '''н''' || '''нъ''' || '''o''' || '''п''' || '''p''' || '''c''' || '''т''' || '''у''' || '''ф''' || '''x''' || '''ц''' || '''ч''' || '''дж''' || '''ш''' || '''щ''' || '''ъ''' || '''ы''' || '''ь''' || '''э''' || '''ю''' || '''я'''

 

{{Interwiki|crh|крымскай|}}

{{Цюрскія мовы}}

 

[[als:Krimtatarische Sprache]]

[[ca:Tàtar de Crimea]]

[[crh:Qırımtatar tili]]

[[cv:Крым тутарĕсен чĕлхи]]

[[cy:Tatareg Crimea]]