Пётар Уластовіц: розьніца паміж вэрсіямі

'''ПётрПётар Уластовіц (Уластовіч)''' званы пазьней ''Дунінам'' (''Дунчыкам'', г.зн. Датчанінам) ({{мова-pl|Piotr Włostowic(z) “Duńczyk”}}; каля [[1080]]-—[[1153]]) – — уладар [[Сілезія|Сілезіі]] з роду Лебедзяў, сын Уласта (Улоста) і ад [[1117]] [[палятын]] ([[ваявода]]) [[Баляслаў III Крывавусны|Баляслава Крывавуснага]], заснавальнік роду [[Дуніны|Дунінаў]].

Паходжаньне Пятра ўпершыню ўзгадваецца ў песьні "«''Carmen Mauri''"». Паводле яе ПётрПётар прыбыў з [[Данія|Даніі]] і адтуль меў прозьвішча Дунін. Паводле гіпотэзы М.Цатвінскага, ПётрПётар паходзіў з [[Русь|Русі]]. Але ж абедзьве гэтыя вэрсіі не вытрымліваюць крытыкіспрэчныя. Насамрэч,Магчыма ён паходзіў зь сілескага роду ("«alti sanguinis princeps"»), які здаўна валодаў землямі ў ваколіцах [[Уроцлаў|Уроцлава]]. Пра гэта сьведчыць і імя ягонага бацькі – — Уласт, якае выводзіцца зь ягонага імя па бацьку Уластовіц (Уластовіч). Гэтае імя ўзгадваў [[Вінцэнт Кадлубэк]], называючы Пятра ''Vlostides''. Вядома, што ПётрПётар не ўжываў ані прыдомку Дунін, ані гербу Лебедзь. Толькі ў [[XIV14 стагодзьдзе|XIV14 ст.]] нашчадкі Пятра пачаліўзялі зваццапрозьвішча Дунінамі,Дунін. штоВерагодна, верагоднагэтае прозьвішча паходзіць ад імя Дамінік: Домін – — Донін – — Дунін. Гэтае імя трапіла пладавіты грунт пра дацкае паходжаньне. Пра прыбыцьцё Пятра з Даніі ўзгадваюць [[Янка з Чарнкава]] ў сваёй [[Хроніка Янкі з Чарнкава|Хроніцы Вялікапольскай]], гэтую аповесьць пазьней ужывае й [[Ян Длугаш]].

Ужо ў [[XVII17 стагодзьдзе|XVII17 ст.]] дацкія гісторыкі аспрэчылі дадзенуюгэтую гіпотэзу, сьцьвердзіўшы што аніводзін з дацкіх конунгаў у [[XII12 стагодзьдзе|XII12 ст.]] ня быў замардаваны сваім братам. У [[XVIII18 стагодзьдзе|XVIII18 ст.]] гісторык [[Адам Нарушэвіч]] прызнаў аповесьць пра дацкі паход Крывавуснага легендай, абсалютна неверагоднай.

Паходжаньне Пятра Уластовіца ўзгадваецца ў буле папежа [[Цэлестын III|Цэлестына ІІІ]] ад [[9 красавіка]] [[1193]] адносна [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі на Пяску (Уроцлаў)|абацтва Найсьвяцейшае Панны Марыі на Пяску ўва Ўроцлаве]]. У буле сьцьвярджаецца, што землі абацтва ПётрПётар атрымаў у спадчыну ад бацькі й дзеда. З гэтага вынікае, што, прынамсі, цягам двух пакаленьняў продкі Пятра мелі ўладаньні ў навакольлі Ўроцлава. Разьмяшчэньне маёнткаў Пятра (гара [[Сьленжа]], абтокі [[Олбін]], [[Пясэк]] і [[Оструў Тумскі]] ўва Ўроцлаве) прыводзіць некаторых дасьледчыкаў да думкі, што ягоны род паходзіў ад князёў з племя сьлянзянаў. Верагодна, што прозьвішча Дунін паходзіць таксама ад прапраўнука Пятра Ўластовіца – — Пятра Крыстынавіча, які ў свійсвой час знаходзіўся ў Даніі.

Да найбольш вядомых учынкаў Пятра належыць захоп ім [[перамышль]]скага князя [[Валадар Расьціслававіч Перамышльскі|Валадара]], які непакоіў усходнія межы [[Польшча|Польшчы]]. ІнсцэніраваўшыПётар інсцэніраваў бунт супраць Баляслава Крывавуснага, Пётрды увайшоў уатрымаў давер да перамышльскага князя. ПётрПётар суправаджаў Валадара ўва ўсіх ягоных дзеях і, верагодна, нават хрысьціў ягонага сына. Падчас аднаго з паляваньняў Валадар апынуўся ў атачэньні Пятра й ягоных дружыньнікаў, якія прывялі яго да Баляслава. За князя перамышльцы выплацілі вялкі выкуп, большая частка якога дасталася Ўластовіцу. Да таго ж Валадар і ягоныя баяры абяцалі захоўваць мір з Польшчай і адмовіцца ад хаўрусу з [[памаране|памаранамі]].

Калі ў князя Баляслава памерла жонка, той паслаў Пятра Ўластовіца сватам да Марыі, дачкі чарнігаўскага князя [[Алег Сьвятаслававіч Чарнігаўскі|Алега Міхала]], але ж ПётрПётар сам ажаніўся з князёўнай. Дзякуючы гэтаму ПётрПётар стаў адной зь першых асобаў у дзяржаве й дзядзькам спадчыньніка стальцу - — [[УладыслаўУладзіслаў II Выгнаньнік|УладыславаУладзіслава]]. Шлюб даў яму таксама права на атрыманьне найвышэйшае пасады пасьля князя – — палятына (''{{мова-la|comes palatinus''}}). Палятын быўкіраваў другой асобай у дзяржаве,войскам у адсутнасьць князя кіраваў войскам, замяняў яго ў судох, сачыў за парадкам і бясьпекай пры двары, а ў часе малалецтва князя быў фактычным кіраўніком дзяржавы. Але, калі ў другой жонкі Баляслава [[Салямэя з Бэргу|Салямэі з Бэргу]] пачалі зьяўляццанарадзіліся дзеці, тая змусіла мужа паставіць палятынам свайго чалавека – — Вшэбара, які мог бы быць апірышчам малодшым княжычам.

Пасьля сьмерці Баляслава Крывавуснага ў [[1138]] вялікім князем стаў [[УладыслаўУладзіслаў II Выгнаньнік]], найстарэйшы сын ад першага шлюбу. ЗгоднаПаводле з жаданьнемжаданьня Баляслава, краіна мусіла быць падзеленая паміж астатнімі сынамі. Новым палятынам зноў стаў ПётрПётар Уластовіц, які апроч ужо названых функцыяў меў права прызначаць тэрытарыяльных ураднікаў. Але насуперак запавету бацькі ЎладыслаўЎладзіслаў вырашыў аб’яднаць краіну ў адно й распачаў баявыя дзеяньні супраць братоў. ПётрПётар, які быў супраць гэтага, патрапіў у няміласьць да вялікага князя й ягонае жонкі Агнешкі.

Канфлікт паміж князем і ягоным палятынам нарастаў яшчэ й з тае прычыны, што ПётрПётар ня браў удзелу ў грамадзянскай вайне й намагаўся ўлагодзіць братоў. Тым ня менш яшчэ ў [[1145]] УладыслаўУладзіслаў быў запрошаны на шлюб сына Пятра. Але ўжо напачатку наступнага году князь абвясьціў Уластовіца здраднікам. Да двору Пятра на Олбіне быў дасланы рыцар Добак, які з нагоды перадачы важных дакумэнтаў ад князя мусіў зьняволіць яго. Зранку пасьля прыёму Добак напаў на Ўластовіца йды паланіў яго. Княгіня Агнешка дамагалася сьмерці палятына, але таму было пакінутае жыцьцё, аднак Пятра асьляпілі й адсеклі яму язык як здрадніку.

Даведаўшыся пра гэта большасьць прыхільнікаў Пятра Ўластовіца перайшла на бок малодшых братоў УладыславаУладзіслава. Да таго ж сам былы палятын выехаў на Русь, дзе намаўляў [[кіеўКіеўская Русь|кіеўскага]]скага князя да вайны з Польшчай. У выніку ЎладыслаўЎладзіслаў быў разьбіты йды выгнаны з краіны, за што й атрымаў сваю мянушку.

З выгнаньнем сэньёра ПётрПётар атрымаў былыя ласкіправы й маёнтак, але праз сваё калецтва ня здолеў займацца палітычнай дзейнасьцяйдзейнасьцю. Згодна зь легендай, напрыканцы жыцьця яму вярнуўліся зрок і мова, але гэта ня ёсьць праўдай. Памёр Уластовіц у [[1153]] і быў пахаваны ў [[касьцёл сьвятога Вінцэнта (Уроцлаў)|Касьцёле сьвятога Вінцэнта ўва Ўроцлаве]]. Труна зь целамі Пятра й Марыі пазьней была зьнішчаная [[туркі|туркамі]].

Паводле легенды, пасьля аднае споведзі ПётрПётар атрымаў у якасьці пакуты збудаваць 70 ці болей касьцёлаў. Такім чынам былі заснаваныя 77 касьцёлаў і іншых каталіцкіх будынкаў, у т.л.тым уліку ва Ўроцлаве:
* [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Уроцлаў)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]],
* [[Касьцёл сьвятога Ідзі (Уроцлаў)|Касьцёл сьвятога Ідзі]],
* абацтваАбацтва аа. бэнэдыктынаў на Олбіне з [[Касьцёл сьвятога Вінцэнта (Уроцлаў)|касьцёлам сьвятога Вінцэнта]],
* [[Касьцёл сьвятога Міхала (Уроцлаў)|сьвятога Міхала]],
* Усіх сьвятых і [[Касьцёл сьвятога Марціна (Уроцлаў)|Касьцёл сьвятога Марціна]].
Само абацтва не захавалася, але пра ягоную былую веліч можа сьведчыць Олбінскі іканастас. Ад імя прыдомка Ўластовіца [[раманскі стыль|раманскія касьцёлы]] ў Польшчы назывюцца дунінавымі.