Чаркаская вобласьць: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д робат дадаў: ja:チェルカースィ州
д стыль
Радок 22:
|Шчыльнасьць = 64,19
|Месца паводле шчыльнасьці =
|Нацыянальны склад = [[украінцы]] - 90%, [[расейцы]] - 8%, іншыя - 2%
|Канфэсійны склад =
| Плошча = 20,9 тыс.
Радок 47:
| Дадаткі =
| Мапа адміністрацыйнай адзінкі =
| Колер фону парамэтраў = #DEE3FA{{Колер|Украіна}}
| Колер фону герб-сьцяг = #F7EFD9
}}
 
 
'''Чарка́ская во́бласьць''' ({{мова-uk|Черка́ська о́бласть}}) — адміністрацыйнаяадміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Ўкраіне]]. Плошча вобласьці складае 20,9 тыс. км². Насельніцтва - 1,341 млн. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтар - [[места]] [[Чаркасы]].
 
 
== Геаграфічныя зьвесткі ==
 
=== Месцазнаходжаньне ===
РазьмешчанаРазьмешчаная ў цэнтральнай частцы [[Украіна|УкраіныЎкраіны]].
 
Разьмешчана ў цэнтральнай частцы [[Украіна|Украіны]].
 
На ўсходзе мяжуе з [[Палтаўская вобласьць|Палтаўскай вобласьцю]], на поўдні — з [[Кіраваградзкая вобласьць|Кіраваградзкай вобласьцю]]й, на захадзе — зь [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьцю]]. На поўначы мяжуе зь [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьцю]].
 
Працягласьць вобласьці з поўначы на поўдзень - 150 км, з захаду на ўсход — 245 км.
 
=== Клімат ===
Клімат [[умерана кантынэнтальны]] зь цёплым, часам сьпякотным летам і мяккай зімой. Сярэдняя тэмпэратура паветра ў студзені 5,9°С, у ліпені - +19,5°С. [[рок (год)|Сярэднярочная]] колькасьтьколькасьць ападкаў складае 450—520 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду - 160170160—170 дзён.
 
Клімат [[умерана кантынэнтальны]] зь цёплым, часам сьпякотным летам і мяккай зімой. Сярэдняя тэмпэратура паветра ў студзені – 5,9°С, у ліпені - +19,5°С. Сярэднярочная колькасьть ападкаў складае 450—520 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду - 160 — 170 дзён.
 
=== Рэльеф ===
Тэрыторыя вобласьці ў цэлым раўнінная і ўмоўна падзяляецца на дзьве часткі — правабярэжную ды левабярэжную. Большая частка правабярэжжа разьмешчана ў межах [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага ўзвышша]]. У прылеглай да Дняпра частцы знаходзіцца забалочаная Ірдына-Цясмынская нізіва. Уздоўж даліны Дняпра на 70 км цягнецца Канеўска-Машнагорскі камлюк. Значныя ўзвышэньняўзвышэньні рэльефу надаюць тэрыторыі горны характар. Гэты раён называюць Канеўскімі горамі й Машнагорамі. Нізінны, месцамі забалочаны рэльеф мае левабярэжная частка вобласьці, якая разьмешчаная ў межах [[Прыдняпроўская нізіна|Прыдняпроўскай нізіны]].
 
У глебавым пакрыцьці на правабярэжжы пераважаюць [[чарназём]]ы, на ўзвышаных месцах — шэрыя й сьветла-шэрыя глебы. На левабярэжжы пашыраны дзярнова-глеевыя, магутныя лугавыя й [[дзярнова-падзолістыя глебы]].
Тэрыторыя вобласьці ў цэлым раўнінная і ўмоўна падзяляецца на дзьве часткі — правабярэжную ды левабярэжную. Большая частка правабярэжжа разьмешчана ў межах [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага ўзвышша]]. У прылеглай да Дняпра частцы знаходзіцца забалочаная Ірдына-Цясмынская нізіва. Уздоўж даліны Дняпра на 70 км цягнецца Канеўска-Машнагорскі камлюк. Значныя ўзвышэньня рэльефу надаюць тэрыторыі горны характар. Гэты раён называюць Канеўскімі горамі й Машнагорамі. Нізінны, месцамі забалочаны рэльеф мае левабярэжная частка вобласьці, якая разьмешчаная ў межах [[Прыдняпроўская нізіна|Прыдняпроўскай нізіны]].
 
У глебавым пакрыцьці на правабярэжжы пераважаюць [[чарназём]]ы, на ўзвышаных месцах — шэрыя й сьветла-шэрыя глебы. На левабярэжжы пашыраны дзярнова-глеевыя, магутныя лугавыя й дзярнова-падзолістыя глебы.
 
=== Карысныя выкапні ===
 
Вобласьць багатая на нярудныя выкапні, перадусім будаўнічыя матэрыялы: граніты, гліны (бэнтанітавыя, палігарскітавыя, вогнетрывалыя — кааліны) кварцавыя пяскі, аздабленчы камень, сланцы. Сярод паліўных рэсурсаў пераважае буры вугаль ды торф.
 
Левабярэжная частка вобласьці мае значныя запасы мінэральна-лекавальных водаў кшталту «Миргородська», узьведзена ды эксплуатуеццаэксплюатуецца радовішча радонавых водаў.
 
=== Водныя аб'екты ===
Па вобласьці цякуць 1037 рэчак, якія належаць басэйнуда басэйнаў Дняпра й Паўднёвага Бугу. Галоўная рака — [[Дняпро]] (правыя прытокі — [[Рось (рака)|Рось]], Вальшанка, Цясмын (133 км), левыя — Супой, [[Сула]]. Да басэйну [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Бугу]] належаць рэкі Горскі Цікыч, Гнілы Цікыч, [[Ятрань]]. БуйнейшыяНайбуйнейшыя вадасховішчы - Канеўскае ды Крамянчуцкае, акрамя гэтага пабудавана 37 невялікіх вадасховішчаў і звыш гэтага існуе 2,3 тысячаў азёраў, сажалак ды вадаёмаў.
 
Па вобласьці цякуць 1037 рэчак, якія належаць басэйну Дняпра й Паўднёвага Бугу. Галоўная рака — [[Дняпро]] (правыя прытокі — [[Рось (рака)|Рось]], Вальшанка, Цясмын (133 км), левыя — Супой, [[Сула]]. Да басэйну [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Бугу]] належаць рэкі Горскі Цікыч, Гнілы Цікыч, [[Ятрань]]. Буйнейшыя вадасховішчы - Канеўскае ды Крамянчуцкае, акрамя гэтага пабудавана 37 невялікіх вадасховішчаў і звыш гэтага існуе 2,3 тысячаў азёраў, сажалак ды вадаёмаў.
 
 
== Гісторыя ==
Тэрыторыя цяперашняй Чаркаскай вобласьці была заселеная ў эпоху [[палеаліт]]у (прыблізна 40 тысячаў [[рок (год)|рокаў]] таму).
 
У раньнім Сярэднявеччы гэтыя землі ўваходзілі ў [[Кіеўская Русь|Кіеўскую Русь]]. Але ў [[1239]] [[1240]] рр. уся тэрыторыя Чаркашчыны была спустошанаспустошаная [[Мангола-татарская навала|Мангола-татарскай навалай]].
Тэрыторыя цяперашняй Чаркаскай вобласьці была заселеная ў эпоху [[палеаліт]]у (прыблізна 40 тысячаў рокаў таму).
 
У позьнім сярэднявеччы тэрыторыя сучаснай вобласьці была далучаная да [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княстваКняства Літоўскага]] і ўвайшлі ў склад [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]].
У раньнім Сярэднявеччы гэтыя землі ўваходзілі ў [[Кіеўская Русь|Кіеўскую Русь]]. Але ў [[1239]] — [[1240]] рр. уся тэрыторыя Чаркашчыны была спустошана [[Мангола-татарская навала|Мангола-татарскай навалай]].
 
Пасьля [[Люблінская вунія|Люблінскай вуніі]] і ўтварэньня [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] пачынае ўзмацняццаўзмацьняцца фэадальны прыгон, што вядзе да сялянскіх паўстаньняў. У выніку, [[8 чэрвеня]] [[1648]] року [[Пераяслаўская Рада]] ўхваліла рашэньне пра далучэньне Ўкраіны да [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].
У позьнім сярэднявеччы тэрыторыя сучаснай вобласьці была далучаная да [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] і ўвайшлі ў склад [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]].
 
Пасьля [[Люблінская вунія|Люблінскай вуніі]] і ўтварэньня [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] пачынае ўзмацняцца фэадальны прыгон, што вядзе да сялянскіх паўстаньняў. У выніку, [[8 чэрвеня]] [[1648]] року [[Пераяслаўская Рада]] ўхваліла рашэньне пра далучэньне Ўкраіны да [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].
 
Пасьля задушэньня бальшавікамі УНР Чаркашчына ўвайшла ў склад УССР. Чаркаская вобласьць УССР была ўтвораная [[7 студзеня]] [[1954]] року.
 
 
== Адміністрацыйны падзел ==
Вобласьць налічвае 20 адміністрацыйных раёнаў, 16 местаў, зь якіх 6 - абласнога значэньня, 15 мястэчак, 101 пасёлак, 723 вёскі.
 
Вобласьць налічвае 20 адміністрацыйных раёнаў, 16 местаў, зь якіх 6 - абласнога значэньня, 15 мястэчак, 101 пасёлак, 723 вёскі.
 
=== Месты ===
 
==== Абласнога значэньня ====
* [[Ватуціна]]
Радок 124 ⟶ 112:
* [[Чыгірын]]
* [[Шпола]]
 
 
== Вонкавыя спасылкі ==
 
{{Commons|Category:Cherkasy Oblast|выгляд=міні}}
 
 
 
{{Чаркаская вобласьць}}
{{Украіна}}
 
 
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Украіны]]