Кашталян: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Stary Jolup (гутаркі | унёсак)
артаграфія, знакі прыпынку
Радок 1:
'''Кашталян''' (лац. castellum - замак), пасада ў [[ВКЛ]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].
 
З’явіласяЗьявілася ў [[13 стагодзьдзе|13 стагодзьдзі]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Пачаткова загадваў [[замак|замкам]], войскам у ім ды меў пэўныя судовыя функцыі. (На Мазоўшчыне спрабавалі зьмяніць назву на “''грададзержца''”, але беспасьпяхова). На пачатку [[14 стагодзьдзе|14 стагодзьдзя]] страціў практычную ўладу на карысьць новаўведзеных гарадзкіх стараст. На нейкі час захавалі судзейства. Але разгалядалі толькі забойстваў, калі быў ня знойдзены забойца, у [[1454]] страцілі й гэта права.
 
Пасада аднак засталася, а ў выніку павялічэньня гарадоў павілічваласяпавялічвалася і колькасьць гарадзкіх кашталянаў.
 
На Русі кашталянаў ня было наогул. У [[ВКЛ]] ўведзены ў [[1413]] у [[Вільня|Вільні]] і [[Трокі|Троках]]. З [[1506]] у іншых літоўскіх ваяводскіх гарадах. У [[Інфлянты|Інфлянтах]] на працягу [[1598]] [[1677]] былі: [[кашталян вендэнскі]], [[кашталян дорпацкі]], [[кашталян парнаўскі]]. У [[1677]] замест іх застаўся адзін [[кашталян інфлянцкі]].
 
== У складзе Сэнату ==
Уваходзіў у [[Рада ВКЛ|Раду ВКЛ]], з [[1569]] у Сэнат Рэчы Паспалітай. Па рангу галоўным у Сэнаце лічыўся [[кашталян кракаўскі]], пасьля яго ішлі ваяводы ды роўня ім [[кашталян віленскі]] ды [[кашталян троцкі]]. Далей падзяляліся на большых ''крэславых'' (правінцыяльных) і меньшых ''дражковых'' (павятовых). Першыя засядалі ў Сэнаце вышэй, на крэслах, другія ніжэй і на простых лавах. Гэты падзел быў ліквідаваны ў [[1775]], калі прыраўнялі ўсіх кашталянаў.
 
Кашталян ня меў акрэсьленых функцыяў, у службовай эрархіі займаў месца пасьля ваяводы (акрамя кашталяна кракаўскага).
Радок 14:
У адсутнасьць ваяводы на [[Літва|Літве]] кашталян склікаў соймік галаўнага павету ваяводства і старшынаваў на ім. Пры скліканьні [[Паспалітае Рушэньне|Паспалітага Рушэньня]] зьбіраў шляхту з галоўнага павету (у Польшчы з павету, ці ваколіц гораду) і перадаваў яе пад кіраўніцтва [[ваявода|ваяводы]].
 
Кашталян ня мог спалучаць пасады ваяводы, вялікага маршалка, канцлера і падскарбія, а таксама гарадзкога старасты ці бурграфа на сваёй тэрыторыі. Затое мог, як і ваявода, стаць [[гетман]]ам.
 
== Крыніцы ==