Наваградзкі раён: розьніца паміж вэрсіямі

'''Навага́дзкі раё́н''' — адміністрацыйная адзінка на ўсходзе [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,7 тыс. км². Насельніцтва — 53,2 тыс. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтар — [[места]] [[Наваградак]].

== Геаграфічнае становішча ==

Наваградзкі раён мяжуе з [[Карэліцкі раён|Карэліцкім]], [[Дзятлаўскі раён|Зьдзецельскім (Дзятлаўскім)]], [[Лідзкі раён|Лідзкім]] і [[Іўеўскі раён|Іўеўскім]] раёнамі Гарадзенскай вобласьці, [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкім раёнам]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]] і [[Стаўпецкі раён|Стаўпецкім раёнам]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]].

== Рэльеф і карысныя выкапні ==

Раён разьмешчаны пераважна на [[Наваградзкае ўзвышша|Наваградзскім узвышшы]], на паўночным усходзе, поўначы і паўночным захадзе — частка [[Нёманская нізіна|Нёманскай нізіны]]. Паверхня буйнаўзгорыстая і платопадобнаяплятопадобная, пераважаюць вышыні 150 — 250 м, максымальная — 323 м (гара [[Замкавая (гара)|Замкавая]]).

Карысныя выкапні: крэйда, гліны і суглінкі, пясок, торф, пяскова-жвірыстыжвіровы матэрыял, бузы.

== Клімат і расьліннасьць ==

Клімат [[умерана кантынэнтальны]]. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -6,5 °С, ліпеня 17,2 °С. [[рок (год)|Сярэднярочная]] колькасьць ападкаў складае 769 мм. Працягласьць [[Вэгетацыйны пэрыяд|вэгетацыйнага пэрыяду]] — 190 дзён.

Лясы займаюць 38,6 % тэрыторыі раёну. Найвялікшыя лясныя масывы знаходзяцца на захадзе ўздоўж ракі Нёман, на ўсходзе — частка [[Налібоцкія лясы|Налібоцкіх лясоў]] і [[Графская пушча|Графскае пушчы]]. Агульная плошча балатоў складае 3,4 тыс. га.

Заказьнікі дзяржаўнага значэньня: ляндшафтныяляндшафтавыя Наваградзкі і Сьвіцяскі, частка біялягічнага заказьніка Налібоцкі, біялягічны заказьнік мясцовага значэньня –— БеразоўскіБярозаўскі.

== Гідраграфія ==

== Насельніцтва ==

БуйнейшыяНайбуйнейшыя паселішчы паводле колькасьці жыхароў: Наваградак -— 30,7 тыс. чал., [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] Любча -— 1,4 тыс. чал., в. Нягневічы -— 1,1 тыс. чал., в. Усялюб -— 0,7 тыс. чал., в. Шчорсы - 0,6 тыс. чал., вв. Вераскава, Гарадзечна, Пятрэвічы, Атмінава -— па 0,5 тыс. чал.

=== Інфраструктура ===

У раёне раьзмешчаныяразьмешчаныя 23 сярэднія, 12 базавых, 4 пачатковыя, 2 дзіцяча-юнацкія спартовыя школы, 2 музычныя (5 філіяў), школа-інтэрнат, школа-сад, цэнтры пазашкольнай працы, тэхнічнай творчасьці, экалёгіі і біялёгіі, турызму і краязнаўства, дзяржаўны гандлёва-эканамічны каледж, сельгастэхнікум, ПТВ, 26 дашкольных установаў, 48 клюбаў, 49 бібліятэк, 8 лякарань, 2 паліклінікі, 31 фэльчарска-акушэрскі пункт.

== Гаспадарчая дзейнасьць ==

Прамысловасьць раёну ў [[2005]] року была прадстаўленая 12 прадпрыемствамі, сярод іх 2 адкрытыхадкрытыя акцыянэрныхакцыянэрныя грамадствытаварыствы, 1 філія закрытага акцыянэрнага грамадстватаварыства, 2 унітарныхунітарныя прыватныхпрыватныя прадпрыемствы, 1 сумеснае прадпрыемства. Асноўная спэцыялізацыя: харчовая (натуральныя малочныя прадукты, алей, сыр, віно, піва, спірт, рыбныя прадукты) прамысловасьць, мэталаапрацоўка і дрэваапрацоўка, швейная, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў, газавай апаратуры.

Па тэрыторыі раёну праходзяць аўтадарогі [[Баранавічы]] -— [[Наваградак]] -— [[Іўе]], [[Нясьвіж]] -— [[Наваградак]] -— [[Ліда]], [[Наваградак]] -— [[Наваельня]], [[Любча]] -— [[Наваградак]] -— [[Зьдзецел]]|Зьдзецел (Дзятлава)]], адгалінаваньне газаправоду [[Бярозаўка]] -— [[Наваградак]].

== Выбітныя асобы ==

* [[Уладыслаў Борзабагаты]] ([[1831]] — [[1886]]) — удзельнік нацыянальна-вызваленчага паўстаньня [[1863]]- — [[1864]] рррокаў.

* [[Адам Міцкевіч]] ([[1798]] — [[1855]]) — польскі і беларускі паэт.

* [[Янка Нёманскі]] ([[1890]] — [[1937]]) — беларускі пісьменьнікпразаік, публіцыст, эканаміст, грамадзкі дзеяч.

== Інфармацыя для турыстаў ==

Захаваліся помнікі архітэктуры: Сьвята-Петра-Паўлаўская царква ў в. [[Валеўка]], касьцёл Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа ў в. [[Усялюб]], Сьвята-Крыжаўзьвіжанская царква і жылой будынак у в. [[Дзяляцічы]], царква ў в. [[Загор'е]] Сеньненскае, Сьвята-Ўсьпенская царква ў в. [[Лаўрышава]], мячэт у в. [[Лоўчыцы]], вялікалітоўскі замак і Сьвята-Ільлінская царква ў мястэчку [[Любча]], рэшткі вялікалітоўскага замка, 2 касьцёлы, царвацарква, дом-музэй Адама Міцкевіча ў месьце [[Наваградак]], Сьвята-Казанская царква ў в. [[Нягневічы]], Сьвята-Раства-Багародзіцкая царква ў в. [[Паў-БерагПаўбераг]], Сьвята-Дзьмітрыеўская царква і палацава-паркавы комплекс у в. [[Шчорсы]].