Ясноткавыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Перанакіроўвае на Ясноткакветныя
 
Няма апісаньня зьменаў
Радок 1:
Ясноткавыя (Ясноткакветныя) ([[лацінская мова|лац]]. ''Lamiaceae''), або Губакветныя ([[лацінская мова|лац]]. ''Labiatae'') — сямейства расьлінаў, уключае каля 210 родаў і парадку 3500 відаў, сярод якіх такія шырока выкарыстоўваныя ў кулінарыі расьліны, як [[базылік]], [[мята]], [[размарын]], [[палын]], [[чабор]], маяран.
#перанакіраваньне [[Ясноткакветныя]]
 
== Біялягічнае апісаньне ==
[[Выява:Leonotis leonurus.jpg|thumb|left|[[Ільвіны хвост]] (''Leonotis leonurus'')]]
[[Выява:Lamium album(01).jpg|thumb|right|[[Глухая крапіва]] (''Lamium album'')]]
Велізарная большасьць яснотковых — аднагадовыя і шматгадовыя травы, радзей паўхмызьнякі і хмызьнякі і толькі трохі дрэвападобных формаў.
 
Першапачатковы назоў губакветныя (Labiatae Juss.) быў дадзен з-за таго, што кветка ў большасьці двугубая, падобна на расчыненую зяпу або пашчу з двума вуснамі, накіраванымі ўверх і ўніз, а часам падзеленымі на розныя лопасьці.
 
Плод звычайна чатырохдольны, пагружаны ў кубачак, які застаецца пасля адцьвітання; рэдка плод з 1 або 3 арэшкаў, пры недаразьвіцьці іх часткі, але ніколі не бывае ні каробчатым, ні ягадным або іншага выгляду.
 
Сьцеблы часьцей за ўсё чатырохгранныя, у нешматлікіх круглявыя; лісты заўсёды супраціўныя, а пары іх разьмешчаныя накрыж, суцэльныя або розна рассечаныя. Прылісткаў няма. У кутах лісьця кветкі адзінкавыя, парныя або сабраныя ў нешматлікія суквецьці на кароткіх ножках; кожная пара такіх суквецьцяў, датыкаючыся крайнімі кветкамі, утварае ілжывае кальцо кветак, а пры цесным разьмяшчэньні такіх кольцаў у верхняй частцы сьцябла ўвесь збор колераў прымае выгляд ілжывага коласа (так, напрыклад, у мяты, катовіка, ільвінага хваста і інш.), прычым верхнія лісты значна паменшаныя і прымаюць ужо характар прыкветкаў. У лісьці ўтрымоўваюцца араматычныя этэрныя алеі.
[[Выява:Ocimum basilicum1.jpg|thumb|left|Кветка [[базылік]]а (''Ocimum basilicum'')]]
Кубачак, заўсёды застаецца пры плодзе, як ужо сказана, звычайна падобны да званочка і пяцізубы, да часу сталасьці плоду цьвярдзее, і зубцы яго становяцца калючымі; радзей двугубы. Венчык заўсёды трубчасты, але на канцы моцна вар'іруе: то ясна двугубы з моцна разьвітымі лопасьцямі ([[шалвея]], [[глухая крапіва]], [[зябер]] і інш.), то няпоўнагубы або аднагубы ([[жывучка]], [[дубніца]]), то абрэзаны амаль правільна і зусім не губаты ([[мята]]). Тычынак 4, рэдка 2, прымацаваных да трубкі венчыка, з якім яны і адвальваюцца разам; яны то ўтоеныя пад увагнутай верхняй губою венчыка, то выстаўляюцца наружу, калі венчык няпоўнагубы або зрэзаны.
 
Заўважана, што некаторыя яснатковыя з вонкавымі тычынкамі і мала разьвітым венчыкам, маюць свой адмысловы раён распаўсюджваньня, пераважна ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй]] і [[Усходняя Азія|Ўсходняй Азіі]], [[Усходняя Эўропа|Усходняй Эўропе]], [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] і [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыцы]], што залежыць, па ўсёй верагоднасьці, ад аднастайнага жа разьмеркаваньня некаторых [[казуркі|казурак]].
 
 
== Рады ==
{|
|- valign="top"
|
* ''[[Acanthomintha]]''
* ''[[Achyrospermum]]''
* ''[[Acinos]]''
* ''[[Acrocephalus]]''
* ''[[Acrotome]]''
* ''[[Acrymia]]''
* ''[[Aeollanthus]]''
* ''[[Agastache]]''
* ''[[Ajuga]]''
* ''[[Ajugoides]]''
* ''[[Alajja]]''
* ''[[Alvesia]]''
* ''[[Amethystea]]''
* ''[[Anisochilus]]''
* ''[[Anisomeles]]''
* ''[[Antonina]]''
* ''[[Asterohyptis]]''
* ''[[Ballota]]''
* ''[[Basilicum]]''
* ''[[Becium]]''
* ''[[Benguellia]]''
* ''[[Blephilia]]''
* ''[[Bostrychanthera]]''
* ''[[Bovonia]]''
* ''[[Brazoria]]''
* ''[[Bystropogon]]''
* ''[[Calamintha]]''
* ''[[Capitanopsis]]''
* ''[[Capitanya]]''
* ''[[Catoferia]]''
* ''[[Cedronella]]''
* ''[[Ceratanthus]]''
* ''[[Chamaesphacos]]''
* ''[[Chaunostoma]]''
* ''[[Chelonopsis]]''
* ''[[Cleonia]]''
* ''[[Clinopodium]]''
* ''[[Colebrookia]]''
* ''[[Coleus]]''*
* ''[[Collinsonia]]''
* ''[[Colquhounia]]''
* ''[[Comanthosphace]]''
* ''[[Conradina]]''
* ''[[Craniotome]]''
|
* ''[[Cuminia]]''
* ''[[Cunila]]''
* ''[[Cyclotrichium]]''
* ''[[Cymaria]]''
* ''[[Dauphinea]]''
* ''[[Dicerandra]]''
* ''[[Dorystaechas]]''
* ''[[Dracocephalum]]''
* ''[[Drepanocaryum]]''
* ''[[Eichlerago]]''
* ''[[Elsholtzia]]''
* ''[[Endostemon]]''
* ''[[Englerastrum]]''
* ''[[Eremostachys]]''
* ''[[Eriope]]''
* ''[[Eriiophyton]]''
* ''[[Eriopidion]]''
* ''[[Eriothymus]]''
* ''[[Erythrochlamys]]''
* ''[[Eurysolen]]''
* ''[[Fuerstia]]''
* ''[[Galeopsis]]''
* ''[[Geniosporum]]''
* ''[[Glechoma]]''
* ''[[Glechon]]''
* ''[[Gomphostemma]]''
* ''[[Gontscharovia]]''
* ''[[Hanceola]]''
* ''[[Haplostachys]]''
* ''[[Haumaniastrum]]''
* ''[[Hedeoma]]''
* ''[[Hemiandra]]''
* ''[[Hemigenia]]''
* ''[[Hemizygia]]''
* ''[[Hesperozygis]]''
* ''[[Heterolamium]]''
* ''[[Hoehnea]]''
* ''[[Holocheila]]''
* ''[[Holostylon]]''
* ''[[Horminium]]''
* ''[[Hoslundia]]''
* ''[[Hymenocrater]]''
* ''[[Hypenia]]''
* ''[[Hypogomphia]]''
|
* ''[[Hyptidendron]]''
* ''[[Hyptis]]''
* ''[[Hyssopus]]''
* ''[[Isodictyophorus]]''
* ''[[Isodon]]''
* ''[[Isoleucas]]''
* ''[[Keiskea]]''
* ''[[Kinostemon]]''
* ''[[Kudrjaschevia]]''
* ''[[Kurzamra]]''
* ''[[Lagochilus]]''
* ''[[Lagopsis]]''
* ''[[Lallemantia]]''
* ''[[Lamiastrum]]''
* ''[[Lamiophlomis]]''
* ''[[Lamium]]''
* ''[[Lavandula]]''
* ''[[Leocus]]''
* ''[[Leonotis]]''
* ''[[Leonurus]]''
* ''[[Lepechinia]]''
* ''[[Leucas]]''
* ''[[Leucosceptrum]]''
* ''[[Limniboza]]''
* ''[[Lophanthus]]''
* ''[[Loxocalyx]]''
* ''[[Lycopus]]''
* ''[[Macbridea]]''
* ''[[Marmoritis]]''
* ''[[Marrubium]]''
* ''[[Marsypianthes]]''
* ''[[Meehania]]''
* ''[[Melissa]]''
* ''[[Melittis]]''
* ''[[Mentha]]''
* ''[[Meriandra]]''
* ''[[Mesona]]''
* ''[[Metastachydium]]''
* ''[[Microcorys]]''
* ''[[Micromeria]]''
* ''[[Microtoena]]''
* ''[[Minthostachys]]''
* ''[[Moluccella]]''
* ''[[Monarda]]''
|
* ''[[Monardella]]''
* ''[[Mosla]]''
* ''[[Neoeplingia]]''
* ''[[Neohyptis]]''
* ''[[Nepeta]]''
* ''[[Neustruevia]]''
* ''[[Nosema]]''
* ''[[Notochaete]]''
* ''[[Ocimum]]''
* ''[[Octomeron]]''
* ''[[Ombrocharis]]''
* ''[[Origanum]]''
* ''[[Orthosiphon]]''
* ''[[Otostegia]]''
* ''[[Panzerina]]''
* ''[[Paraeremostachys]]''
* ''[[Paralamium]]''
* ''[[Paraphlomis]]''
* ''[[Peltodon]]''
* ''[[Pentapleura]]''
* ''[[Perilla]]''
* ''[[Perovskia]]''
* ''[[Perrierastrum]]''
* ''[[Phlomis]]''
* ''[[Phlomoides]]''
* ''[[Phyllostegia]]''
* ''[[Physostegia]]''
* ''[[Piloblephis]]''
* ''[[Pitardia]]''
* ''[[Platostoma]]''
* ''[[Plectranthus]]''
* ''[[Pogogyne]]''
* ''[[Pogostemon]]''
* ''[[Poliomintha]]''
* ''[[Prasium]]''
* ''[[Prostanthera]]''
* ''[[Prunella]]''
* ''[[Pseuderemostachys]]''
* ''[[Puntia]]''
* ''[[Pycnanthemum]]''
* ''[[Pycnostachys]]''
* ''[[Renschia]]''
* ''[[Rhabdocaulon]]''
* ''[[Raphidion]]''
|
* ''[[Rhododon]]''
* ''[[Rosmarinus]]''
* ''[[Rostrinucula]]''
* ''[[Roylea]]''
* ''[[Rubiteucris]]''
* ''[[Sabaudia]]''
* ''[[Saccocalyx]]''
* ''[[Salvia]]''
* ''[[Satureja]]''
* ''[[Schizonepeta]]''
* ''[[Scutellaria]]''
* ''[[Sideritis]]''
* ''[[Siphocranion]]''
* ''[[Skapanthus]]''
* ''[[Solenostemon]]''
* ''[[Stachyopsis]]''
* ''[[Stachys]]''
* ''[[Stenogyne]]''
* ''[[Sulaimania]]''
* ''[[Suzukia]]''
* ''[[Symphostemon]]''
* ''[[Synandra]]''
* ''[[Syncolostemon]]''
* ''[[Tetradenia]]''
* ''[[Teucrium]]''
* ''[[Thorncroftia]]''
* ''[[Thuspeinanta]]''
* ''[[Thymbra]]''
* ''[[Thymus]]''
* ''[[Tinnea]]''
* ''[[Trichostema]]''
* ''[[Vitex]]'' ]]
* ''[[Wenchengia]]''
* ''[[Westringia]]''
* ''[[Wiedemannia]]''
* ''[[Wrixonia]]''
* ''[[Zataria]]''
* ''[[Zhumeria]]''
* ''[[Ziziphora]]''
|}
 
 
 
[[Катэгорыя:Расьліны]]
 
[[ca:Lamiàcia]]
[[cs:Hluchavkovité]]
[[da:Læbeblomst-familien]]
[[de:Lippenblütler]]
[[en:Lamiaceae]]
[[eo:Lamiacoj]]
[[es:Lamiaceae]]
[[fi:Huulikukkaiskasvit]]
[[fr:Lamiaceae]]
[[he:שפתניים]]
[[hsb:Cycawkowe rostliny]]
[[hu:Árvacsalánfélék]]
[[it:Lamiaceae]]
[[ja:シソ科]]
[[ko:꿀풀과]]
[[lt:Notreliniai]]
[[ms:Lamiaceae]]
[[nl:Lipbloemenfamilie]]
[[no:Leppeblomstfamilien]]
[[pl:Jasnotowate]]
[[pt:Lamiaceae]]
[[qu:Muña yura rikch'aq ayllu]]
[[ro:Lamiaceae]]
[[sv:Kransblommiga växter]]
[[th:วงศ์กะเพรา]]
[[tr:Ballıbabagiller]]
[[wa:Polurêyes]]
[[zh:唇形科]]