Прыднястроўскі канфлікт: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Робот: робот: избранная статья ro:Conflictul din Transnistria |
частковая артаграфія |
||
Радок 1:
{{Артаграфія}}
'''Прыднястроўскі канфлікт 1991-1992 годоў''', ваенны канфлікт паміж рэгулярная арміей і паліцыей [[Малдова|Малдовы]] і вайсковымі фармірованнямі [[Прыднястроўе|Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі]], выкліканы незадаволенасцю славянскага насельніцтва рэгіена, якое складае большасць, прарумынскай арыентацыей кіраўніцтва [[Малдова|Малдовы]], увядзеннем румынскага флага, пераходам малдаўскай мовы на лацінскую графіку, а асабліва адмовай ўлад прызнаць афіцыйный статус моў нацыянальных меньшасцей ([[рускія|рускіх]], [[украінцы|украінцаў]], [[гагаузы|гагаузаў]]) нават у месцах іх кампактнага пражывання) і магчымай перспектывай уваходжання [[Малдова|Малдовы]] ў склад [[Румынія|Румыніі]].▼
{{Няма крыніц}}
▲'''Прыднястроўскі канфлікт
==Перадгісторыя канфлікту==
У [[1988]]
▲У [[1988]]-[[1989]] годзе на хвалі перабудовы ў [[Малдова|Малдове]] пачалі з'яўляцца антысавецкія і антырускія арганізаціі, якія актыўна распальвалі міжнацыянальную варожасць і заклікалі да дыскрымінацыі іншых нацыянальнасьцяў. Нацыяналісты аб'ядноўваюцца у Народный Фронт. Нацыяналістычныя настроі падтрымліваюцца тагачасным кіраўніцтвам краіна, якое пачае ствараць канцэпцыю [[Малдова|Малдовы]] як другой Румынскай дзяржавы. У лютым [[1989]] года апублікаваны праект закону "Аб функцыянаванні моў на тэрыторыі [[Малдаўская ССР|Малдаўскай ССР]]", які прадугледжваў адміністратыўную і крымінальную адказнасць за карыстанне іншай мовай акрамя [[малдаўская мова|малдаўскай]], якая абвяшчалася адзінай дзяржайўнай. Гэта выклікала забастоўкі, пачалі стварацца саветы працоўных калектываў і ворган іх кіравання - Аб'яднаны савет працоўных калектываў, - правобраз ворганаў самакіравання. Тыраспальскі горсавет заклікаў Вярхоўны Савет прыняць закон аб функцыянаванні на тэрыторыі [[Малдова|Малдовы]] [[руская мова|рускай]] і [[малдаўская мова|малдаўскай моў]].
[[31 жніўня]] ВС прымае Закон "Аб функцыянаванні моў", у якім адзінай дзяржаўнай мовай абвешчаная малдаўская на аснове лацінскай графікі. [[З 21 жніўня]] ў краіне пачалася масавая палітычная забастоўка, на тэрыторыі [[Прыднятроўе|Прыднястроўя]] ў ёй прынялі удзел больш за 200 тысяч чалавек, г.зн. практычна ўсе актыўнае насельніцтва рэгіёна. Мясцовыя саветы [[Бяндэры|Бяндэр]] і [[Тыраспаль|Тыраспаля]] прыпыняюць на своёй тэрыторыі дзеянне закона.
Радок 10:
У студзені [[1990]] года ў [[Тыраспаль|Тыраспалі]] праведзены гарадскі рэферэндум, згодна з якім [[Тыраспаль]] аб'яўлены самастойнай тэрыторыяй, такіея ж рашэнні прымаюцца і ў іншых раёнах [[Прыднястроўе|Прыднястроўя]].
У пачатку [[1990]] года прайшлі новыя выбары Вярхоўнага Савета [[Малдаўская ССР|МССР]], якія прывялі да далейшай палярызацыі сіл. Парламент прымае новы сцяг, абвяшчае дзяржаўную самастойнасць [[Малдова|Малдовы]], старшыней ВС абраны прадстаўнік Народнага Фронту [[Мірча Снегур]]. У той жа час Ігар
У ліпені-жніўні ў [[Прыднястроўе|Прыднястроўі]] праводзяццы рэферэндумы па пытанню аб уступленні ў Прыднястроўскую АССР у выпадку яе стварэння, на якіх пераважная большасць насельніцтва галасуе станоўча. [[21 жніўня]] было абвечшана аб стварэнні Гагаузскай ССР, а [[2
==Пачатковая стадыя і развіцце канфлікту==
Восень [[1990]] года - пачатак узброеных сутыкненняў паміж арміяй і паліцыяй [[Малдова|Малдовы]] і прыднястроўцамі. Першыя ахвяры з'явіліся 2 лістапада, калі малдаўская паліцыя прімяніла зброю супраць мірнай дэманстрацыі ў [[Дубасары|Дубасарах]] - 3 загінулі, 16 паранена. У лістападзе Часовы Вярхоўны Савет пераімяноўвае Прыднястроўскую Малдаўскую ССР у [[Прыднястроўе|Прыднястроўскую Малдаўскую Рэспубліку]], праводзяцца выбары ў Вярхоўны Савет ПМР.
На працягу [[1991]] года адбываюцца шматлікія сутыкненні на Дубасарскам накірунку, арышты дзяржаўных дзеячоў [[Прыднястроўе|ПМР]], у тым ліку і [[Ігар
набірае 65% галасоў. На праходзячым адначасова рэферэндуме аб незалежнасці станоўча галасуюць 98% прыднястроўцаў. На выбарах у [[Малдова|Малдовe]] перамог [[Мірча Снегур]]. У [[Дубасары|Дубасарах]] зноў адбыліся жорсткія сутыкненні.
[[2 сакавіка]] пачалаўся паўнавартасны войсковы канфлікт, калі вайсковыя фарміраванні [[Малдова|Малдовы]] ў чарговы раз атакавалі [[Дубасары]], подчас чаго былі забітыя і параненыя. Непасрэдным пачаткам адкрытай вайны стала забойства ў [[Дубасары|Дубасарах]] малдаўскімі паліцэйскімі капітана дубасарскай міліцыі Ігара Сіпчанка, паехаўшага на выклік, які быў правакацыяй малдаўскай паліцыі. Пачаліся перастрэлкі паміж казакамі і гвардэйцамі з прыднястроўскага боку і атрадам паліцыі асобага прызначэння і малдаўскімі і румынскімі валанцерамі з малдаўскага. Прыднястроўцам удалося захапіць у палон некалькі дзесяткаў паліцэйскіх. Малдаўскія часці захапілі Качыерскі полк 14-й расійскай арміі, які неўзабаве адбілі часці ПМР. У ноч з [[3 сакавіка|3]] на [[4 сакавіка]] ў Дубасарах расстраляная машына хуткай дапамогі. Загінула цяжарная жанцыня і яшче некалькі людзей. [[6 сакавіка]] у Дубасарскім раўне абвешчана надзвычайнае становішча. [[14 сакавіка]] на тэрыторыі [[Прыднястроўе|Прыднястроўя]] адбыўся шэраг тэрактаў, у гэты ж дзен малдаўская паліцыя на БТР-ах напаў на прыднястроўскія ваенныя фармірованні непадалек ад сяла Кошыца. Прыднястроўцам удалося адбіць атаку і падбіць адзін БТР.
Гэта чарговая параза малдаўскай паліцыі прывяла да ўзмацнення радыкальна нацыяналістычных настрояў у малдаўскім грамадстве. Пачалася мабілізація рэзервістаў у малдаўскую армію, [[Малдова]] звярнулася за ваеннай дапамогай да [[Румынія|Румыніі]] і захапіла маёмасць савецкой арміі на сваёй тэрыторыі. У адказ на гэта [[Ігар
Да сярэдзіны чэрвена праходзіла сцягіванне малдаўскій войскаў к [[Прыднчстроўе|Прыднястроўю]], забяспячэнне іх тэхнікай і навабранцамі. Фарміраваліся атрады румынскіх дабравольцаў. [[19 чэрвена]] малдаўскія войскі атакавалі [[Прыднястроўе]] на Бяндэрскім, Рыбніцкім, Кошніцкім і Качыерскім напрамках (усяго ад 7700 да 9000 чалавек, больш за 100 адзінак артылерыі і каля 40 едзінак бронетэхнікі). У [[Бяндэры|Бяндэрах]] развярнуліся жорсткія крывавыя баі з вялікім мноствам ахвяраў. Малдаўскі бок прымяніў авіяцыю. Малдаўская армія не змагла дасягнуць якіх-небудзь значных посьпехаў, і [[22 чэрвеня]] фронт стабілізавался.
Радок 34 ⟶ 33:
==Постканфліктны перыяд==
Пасля вайны працягваюцца перамовы аб статусе рэспублікі, якая дэ-факты з'яўляецца незалежнай. Праведзены выбары прэзідента і парламента, прянятая канстытуція. Паступова адрадзілася эканоміка. [[17
▲Пасля вайны працягваюцца перамовы аб статусе рэспублікі, якая дэ-факты з'яўляецца незалежнай. Праведзены выбары прэзідента і парламента, прянятая канстытуція. Паступова адрадзілася эканоміка. [[17 верасня]] [[2006]] года ў [[Прыднястроўе|Прыднястроўі]] быў праведзены рэферэндум, на якім, згода з афіцыйнымі дадзенымі Цэнтрвыбаркама ПМР, 97,1% удзельнікаў рэферэндума прагаласавала за незалежнасць з далучэннем у будучыні да [[Расія|Расіі]], 2,3% - за далучэнне да [[Малдова|Малдовы]].
[[Катэгорыя:Гісторыя Малдовы]]
| |||