Эпістэмалёгія: розьніца паміж вэрсіямі

'''Эпістэмалёгія''' (ад [[грэцкая мова|грэцкага]]: ἐπιστήμη — «веды» й λόγος — «навука») альбо '''тэорыя ведаў''' — тэорыя спазнаньня ці разуменьня сьвету, разьдзел [[філязофія|філязофіі]], які вывучае характар і межы ведаў<ref>«Encyclopedia of Philosophy», Volume 3, 1967, Macmillan, Inc.</ref>, а таксама абгрунтаваньнеабґрунтаваньне й [[рацыянальнасьць]] веры. Эпістэмалёгія тлумачыць, чаму наш розум мае стаўленьне да [[рэчаіснасьць|рэчаіснасьці]] й наколькі гэтыя адносіныстасункі зьяўляюццаёсьць сапраўднымі альбо несапраўднымі. Навука дазваляе адрозьніць праўду ад ілжывасьці, калі мы атрымліваем веды ад навакольнага сьвету. Паколькі вывучэньне эпістэмалёгіі дазваляе нам зразумець пра тое, як мы думаем, гэта карысны мэтад ацэнкі сьвету вакол нас. Адпаведна, без эпістэмалёгіі ў людзей не было б падставаў для даверу сваім думкам і дзеяньням.

Традыцыйна эпістэмалёгія атаясамляецца з тэорыяй пазнаньня. Аднак у неклясычнай філязофіі можа быць зафіксавана тэндэнцыя да разьдзяленьня эпістэмалёгіі й гнасэалёгіі, што было заснавана на зыходнай катэгарыяльнай апазыцыі. Калі гнасэалёгія разгортвае свае ўяўленьні вакол апазыцыі «суб’ект — аб’ект», тады для эпістэмалёгіі базавай зьяўляеццаёсьць апазыцыя «аб’ект — веданьне». У эпістамалёгіі традыцыйна разглядаюцца пытаньні:

Большая частка дэбатаў у гэтай вобласьці была засяроджана на аналізе прыроды ведаў і пратое, як яна суадносіццасустасуецца са зьвязанымі паняткамі, як то [[ісьціна]], [[вера]] й [[абгрунтаваньнеабґрунтаваньне]]. Яна таксама вывучае сродкі вытворчасьці ведаў, а таксама ставіцца са скэптыцызмам да розных ведаў. Тэрмін «эпістэмалёгія» быў уведзены шатляндзкім філёзафам [[Джэймз Фрэдэрык Фэр’е|Джэймзам Фрэдэрыкам Фэр’е]]<ref>Encyclopaedia Britannica Online, 2007</ref> ій актыўна ўжываўся ў ангельскаанґельска-амэрыканскай філязофіі XX стагодзьдзя. У [[фізыка|фізыцы]] [[канцэпцыя]] эпістэмалёгіі мае жыцьцёва важнае значэньне ў сучаснай інтэрпрэтацыі [[квантавая мэханіка|квантавайквантавае мэханікі]], і выкарыстоўваецца шматлікімі аўтарамі для аналізу працы дамінуючых фізыкаў, як то [[Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг|Вэрнэр Гайзэнбэрг]], [[Макс Борн]] і [[Вольфганг Паўлі]].

Многія філёзафы мяркуюць, што веды паходзяць з розуму. Людзі маюць здольнасьць разважаць, і, такім чынампарадкам, яны могуць атрымліваць веды з гэтых разважаньняў. Іншыя філёзафы сьцьвярджаюць, што людзі становяцца дасьведчанымі толькі тады, калі адчуваюць жыцьцёвыя сытуацыі й маюць непасрэдны кантакт з навакольным сьветам. Гэтыя філёзафы настойваюць, што чалавек можа атрымаць веды толькі тады, калі адчувае жыцьцё сваімі ўласнымі пачуцьцямі<ref>[https://study.com/academy/lesson/epistemology-definition-examples-quiz.html Epistemology: Definition & Examples]. Study.com.</ref>.