Палямон (літоўскі князь): розьніца паміж вэрсіямі

'''Палямо́н''' — мітычны родапачынальнік легендарнай дынастыі [[Імёны Вялікіх князёў Літоўскіх|літоўскіх князёў]] [[Палямонавічы|Палямонавічаў]].

[[Файл:Palamon. Палямон (P. Böse, 1742).jpg|190px|значак|зьлева|Палямон. P. Böse, 1742  г.]]

У сучаснай [[гістарыяграфія|гістарыяграфіі]] прынята лічыць, што легендалегенду былапра прыдуманаяПалямонавічаў прыдумалі ў XV ці ў XVI стагодзьдзі з мэтай даказацьдавесьці паходжаньне вышэйшай[[Ліцьвіны|найвышэйшай літоўскай шляхты]] ад рымлянаў і [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскай дзяржаўнасьці]] ад рымскай<ref>{{кніга | загаловак=Lithuania Ascending: A Pagan Empire Within East-Central Europe, 1295-1345 | first=S. C. | last=Rowell | year=1994 | publisher=Cambridge University Press | series=Cambridge Studies in Medieval Life and Thought: Fourth Series| isbn=9780521450119 | page=41 }}</ref>. Яшчэ ў другой палове XV стагодзьдзя [[Ян Длугаш]] пісаў, што ў літоўцаўлітвы рымскія карані, але не паглыбляўся ў дэталі. ЛегендаСама пралегенда Палямона йпра заснаваньнеПалямонавічаў Літвыупершыню ўпершынюзьявілася згадваеццатолькі ў другой рэдакцыі [[Беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], створанай у 1520-х ціабо 1530-х гадахгадох<ref name=palemonas>''Ivinskis Z.'' Palemonas // Lietuviu enciklopedija. — Boston, Massachusetts: Lietuviu enciklopedijos leidykla, 1953—1966. — Vol. 21. — P. 400—401.</ref>.

[[Файл:Palamon. Палямон (M. Barvicki, 1908).jpg|190px|значак|зьлева|Палямон. М. Барвіцкі, 1908  г.]]

Паводле першай трактоўкі легенды, [[Рымская імпэрыя|рымлянін]] Палямон, [[сваяк]] імпэратара [[Нэрон]]а, ратуючыся ад жорсткасьці імпэратара зь пяцюстамі шляхетнымі сямействамі, прыплыў да вусьця [[Нёман]]у, а паўжо НёманеНёманам дабраўся да рэк [[Дубіса|Дубісы]] і [[Юрась (прыток Нёмана)|Юрасі]]. Тут яны пасяліліся, назваўшы гэту зямлю [[ЖамойціяЖамойць|Жамойцю]]й (нізкай зямлёй). ДадзенуюГэтую легенду трохі разьвіў [[Мацей Стрыйкоўскі]], які перасунуў перасяленьне на 452 рокгод і растлумачыў гэта тым, што продкі літоўцаўліцьвінаў ратаваліся ад зьверстваў [[Атыла|Атылы]]<ref name="ul_130">{{кніга|аўтар=[[Мікалай Улашчык|УлашчыкУлащик МН. МН.]]|загаловак=УводзіныВведение ўв вывучэннеизучение беларускабелорусско-літоўскагалитовского летапісаннялетописания|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1985|старонкі=130}}</ref>.

[[Файл:Palamon, Pahonia. Палямон, Пагоня (A. Tarasievič, 1675).jpg|значак|Палямон з [[Пагоня]]й (з радаводу [[Палубінскія|Палубінскіх]]). А. Тарасевіч, 1675  г.]]

Паводле другой трактоўкі, у часы жорсткага панаваньня імпэратара Нэрона, які ўласнаручна забіў родную маці і свайго «найвышэйшага доктара» [[Сэнэка|Сэнэку]], нейкі рымскі князь Палямон, паплечнік імпэратара, на чале пяцісот чалавек сеў на караблі, кіруючы на захад. ЦеразЦеразь [[Міжземнае мора]] ён трапіў да вусьця [[Нёман]]уНёману, увайшоў у адно зь яго адгалінаваньняў, дзе й пасяліўся. Новыя пасяленцы разам з Палямонам назвалі гэтую зямлю па-славянску Пабярэжная зямля, а па-летувіску — [[Жмудзь|Жамойцкая зямля]]. Зь цягам часу Палямон і ягоныя людзі засялілі тэрыторыю да правага берагу Вяльлі. Князь [[Кернус]] назваў гэтую краіну «Літустуба», ад лацінскіх словаў «''litus»'' — 'бераг' і «''tuba»'' — 'труба'. ПаколькіАднак праз тое, што простыя людзі ня здолелі правільна вымавіць такую назву, гэтую зямлю пачалі называць [[Літва старажытная||«Літвой»]]<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А. Латышонак]]. Нацыянальнасьць — Беларус. — Беласток — Вільня, 2009. стрС.66-67 66—67.</ref>.

Аўтары легенды даволі дрэнна ведалі геаграфію [[ЛітваВялікага старажытная|Літвы]]Княства і [[Беларусь|Беларусі]]Літоўскага, таму ў ёй сустракаецца мноства геаграфічных памылак і недарэчнасьцяў. АкрамяАпроч таго, існавалі шматлікія храналягічныя праблемы, а таксама неадпаведнасьць зь некаторымі іншымі крыніцамі. ПаколькіПраз тое, што вялікая частка тэксту датычыцца навакольляў гораду [[Наваградак|Наваградку]], легендамяркуецца, хутчэйшто залегенда ўсё,магла паўсталапаўстаць менавіта ўу гэтым горадземесьце<ref name="ul_158">{{кніга|аўтар=[[Мікалай Улашчык|Улашчык М. М.]]|загаловак=Уводзіны ў вывучэньне беларуска-літоўскага летапісаньня|старонкі=158—159}}</ref>. АкрамяАпроч таго, існаваньненяма ніякіх довадаў існаваньня Палямона ў якасьці рэальна існагарэальнага сваяка Нэрона не даведзенае.

Легенда пра Палямона даволі шырока разглядалася ў гістарыяграфіі. Да публікацыі «[[Хроніка Быхаўца|Хронікі Быхаўца]]» шматлікія былі ўпэўненыяпэўнымі ў тым, што легендалегенду складзенаясклаў Стрыйкоўскім[[Мацей Стрыйкоўскі]], хоць [[Васіль Тацішчаў]] зважаў на тое, што некаторыя элемэнты легенды маюццасустракаюцца ў шэрагу больш раньніх гісторыкаў<ref>{{кніга|аўтар=[[Васіль Тацішчаў|Татищев В. М.]]|загаловак=ГісторыяИстория расейскаяроссийская|месца=М., Л.|год=1962|том=I|старонкі=290}}</ref>. У гістарычнасьці легенды сумняваліся ўжо ў XVIII стагодзьдзі: [[Мікалай Карамзін]] пісаў, што зьвесткі пра паходжаньне літоўцаўліцьвінаў «казачныя й відавочна заснаванызасноўваюцца на здагадках»<ref>{{кніга|аўтар=Карамзин М. М.|загаловак=ГісторыяИстория дзяржавыгосударства РасейскайРоссийского|месца=СпбСПб.|год=1842|том=II, гл. II|старонкі=17, нататка 35}}</ref>.

ПасьляПа выяўленьнявыяўленьні «Хронікі Быхаўца» яе дасьледаваў [[Тэадор Нарбут]]. Ён быўмеў упэўненыпэўнасьць ў пэўнасьціверагоднасьці паданьнялегенды, аднак абвергпрытым зьняпраўджваў вэрсію пра рымскае паходжаньне літоўцаўліцьвінаў, лічачы іх нашчадкамі [[герулы|герулаў]]. Пазьней [[Ёсіф Ярашэвіч]], які выдаў зборную працу паз гісторыі Літвы, хоць і прымаў шматлікія палажэньні Нарбута, назваў легенду пра перасяленьне літоўцаўліцьвінаў з Італіі «сапраўднай байкай»<ref name="ul_171">{{кніга|аўтар=[[Мікалай Улашчык|УлашчыкУлащик МН. МН.]]|загаловак=УводзіныВведение ўв вывучэньнеизучение беларускабелорусско-літоўскагалитовского летапісаньнялетописания|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1985|старонкі=171—172}}</ref>. У сучаснай гістарыяграфіі легенда якне гістарычнаяразглядаецца зьвесткаяк негістарычныя разглядаеццазьвесткі.