Езяросы: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Дадаў катэгорыю
Радок 47:
|Сайт =
}}
'''Езяро́сы''' ({{Мова-lt|Zarasai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], паміж азёрамі Оса і Асіда. Адміністрацыйны цэнтар [[Езяроскі раён|Езяроскага раёну]] [[Уцянскі павет|Ўцянскага павету]]. Насельніцтва на 2020 год  — 6051 чалавек. Знаходзяцца за 49 км ад [[Уцяна|Уцяны]], за 18 км ад чыгуначнай станцыі [[Турмонты]]; на шашы [[Коўна]] — [[Дзьвінск]].
 
Езяросы — даўняе [[мястэчка]] [[Браслаўскі павет|гістарычнай Браслаўшчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]), побач зь якім праходзіць паўночна-заходняя мяжа [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і царква Ўсіх Сьвятых, помнікі архітэктуры XIX ст.
 
== Гісторыя ==
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Езяросы як уладаньне Віленскага біскупства датуецца 1522 годам, калі пры тутэйшым касьцёле заснавалі алтарыю. У 1530 годзе біскуп віленскі [[Ян з княжатаў літоўскіх]] дадаткова надаў плябаніі ў Езяросах зямлю і сялянаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў яны ўвайшлі ў склад [[Браслаўскі павет|Браслаўскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]].
Радок 62 ⟶ 63:
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Езяросы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Па адкрыцьці ў 1836 годзе шашы [[Коўна]] — [[Дзьвінск]] расейскія ўлады зьмянілі назву места на ''Новааляксандраўск'', сюды перанесьлі адміністрацыйны цэнтар [[Браслаўскі павет (Расейская імпэрыя)|Браслаўскага павету]]. У 1842 годзе ўтварыўся асобны [[Нова-Аляксандраўскі павет]] у складзе [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]]. На 1857 год у месьце было 8 мураваных і 155 драўляных будынкаў.
 
За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Езяросы занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].
 
<gallery caption="Старая графіка Езяросаў" widths=150 heights=150 class="center">
Радок 72 ⟶ 73:
 
=== Найноўшы час ===
1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Езяросы ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref>{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 20.</ref>. Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе яны апынуліся ў складзе Летувы. Новыя ўлады палічылі традыцыйную назву паселішча за [[палянізм]] і сканструявалі новую  — {{мова-lt|Ežerėnai|скарочана}} (''Эжэрэнай''; ад {{мова-lt|ežeras|скарочана}}  — возера), якую аднак па працяглых дыскусіях у 1929 годзе зьмянілі на {{мова-lt|Zarasai|скарочана}} (''Зарасай'').
 
2 жніўня 1946 году Езяросы атрымалі статус места. У 1996 годзе афіцыйна зацьвердзілі мескі герб.
Радок 84 ⟶ 85:
 
== Насельніцтва ==
 
=== Дэмаграфія ===
* '''XIX стагодзьдзе''': 1857 год — 3459 чал. (1838 муж. і 1631 жан.), зь іх 2030 каталікоў, 404 праваслаўныя, 119 старавераў, 7 эвангелістаў, 909 юдэяў<ref>Krzywicki J. Nowoaleksandrowsk // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/240 240].</ref>; 1865 год — 4770 чал.; 1896 год — 7556 чал. (3761 муж. і 3792 жан.), зь іх паводле веры: 2322 каталікі, 512 праваслаўных, 323 стараверы, 28 пратэстантаў, 4277 юдэяў, 44 магамэтаніны, 50 іншай веры; паводле стану: 272 шляхты, 36 духоўнікаў, 64 ганаровых грамадзянаў і купцоў, 6796 мяшчанаў, 265 вайскоўцаў, 82 сялянаў, 41 іншага стану<ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>; 1897 год — 6,3 тыс. чал.
Радок 97 ⟶ 99:
 
=== Страчаная спадчына ===
* Царква Сьвятога Спаса (2-ядругая палова XIX ст.; [[мураўёўкі|мураўёўка]])
 
== Галерэя ==
Радок 107 ⟶ 109:
</gallery>
 
== Асобы ==
== Вядомыя ўраджэнцы ==
* [[Юдэль Пэн]] ([[1854]] —[[1937]]1854—1937)  — мастак-жывапісецмаляр, пэдагог, выбітны дзяяч «габрэйскага рэнэсансу» ў беларускім мастацтве пачатку XX стагодзьдзя
 
== Крыніцы ==
Радок 118 ⟶ 120:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vkl.by/articles/891 Езяросы], Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»
{{Commons}}
 
{{Гарады Летувы}}