Марыя Прымачэнка: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Са старонкі прыбраны файл Maria_Prymachenko._Flowers_for_Peace._1965.jpg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам Túrelio. Прычына: Copyright violation: Painting; artist died in 1997.
Jarash (гутаркі | унёсак)
дапаўненьне
Радок 1:
{{Мастак|
{{Маляр}}
дата нараджэньня={{Дата ў старым стылі|30 сьнежня|1908|12 студзеня 1909}}|
дата сьмерці={{Памёр|18|8|1997|гадоў=88}}|
}}
{{Цёзкі}}
'''Мары́я Аксе́нцеўна Прымачэ́нка''' ({{Мова-укр|Марія Оксентіївна Примаченко}}; {{Дата ў старым стылі|30 сьнежня|1908|12 студзеня 1909}}, вёска [[Балотня (Іванкаўскі раён)|Балотня]], [[Іванкаўская воласьць]], [[Радамышальскі павет]], [[Кіеўская губэрня]]&nbsp;— 18 жніўня 1997, тамсама)&nbsp;— украінская народная [[маляр]]ка ў жанры [[Наіўнае мастацтва|наіўнага мастацтва]]; ляўрэатка [[Нацыянальная прэмія Ўкраіны імя Тараса Шаўчэнкі|Нацыянальнай прэміі Ўкраіны імя Тараса Шаўчэнкі]]. Заслужаная дзяячка мастацтваў УССР, [[Народны мастак Украіны|народная малярка Ўкраіны]] (1988)<ref name="mundm"/>.
 
== Жыцьцяпіс ==
Марыя Прымачэнка нарадзілася іў ўсёпалескай<ref жыцьцёname="hrono">{{Спасылка|url=http://www.hrono.ru/biograf/bio_p/primoch.html|загаловак=Мария правялаАксентьевна ўПримаченко|праект=hrono.ru|дата публікацыі=6 лютага 2002|мова=ru}}</ref> вёсцы [[Балотня (Іванкаўскі раён)|Балотні]], наКіеўская Кіеўшчынегубэрня (цяпер Вышгарадзкі раён Кіеўскай вобласьці) ў сям’і цесьляра Аксенція Рыгоравіча і майстрыхі-[[Украінская вышыўка|вышывальніцы]] Параскі Васілеўны. У дзяцінстве хварэла на [[поліяміеліт]]<ref name="sutori">{{Спасылка|url=https://www.sutori.com/en/story/mariia-oksientiyivna-priimachienko--ey9xVett5M4voNTf3gCAf9cR|загаловак=МАРІЯ ОКСЕНТІЇВНА ПРИЙМАЧЕНКО | праект=Sutori|мова=uk|дата=24 сакавіка 2022}}</ref>.
 
Першыя творы Марыя Прымачэнка былі створаныя на картоне і паперы па матывах традыцыйных насьценных роспісаў, вышывак. У 1935 годзе на працы Марыі зьвярнула ўвагу кіеўская мастачка Тацяна Флору падчас збору твораў для выставы народнага мастацтва. У 1935—1936 гг Марыя працавала ў цэнтральных экспэрымэнтальных майстэрнях пры Кіеўскім дзяржаўным музэі ў групе майстроў разам з Тацянай Пату, Параскай Уласенка, Натальляй Воўк<ref name="hrono"/><ref name="mundm">{{Спасылка|url=https://www.mundm.kiev.ua/COLLECTN/PRIMA.HTM|загаловак=Народний художник України Марія Примаченко|аўтар=Шестакова, О.|мова=uk|дата=24 сакавіка 2022}}</ref>, займалася маляваньнем, вышыўкай ды керамікай<ref name="sutori"/>. У 1936 року Марыя Прымачэнка запрошаная ў Школу народных майстроў пры [[Нацыянальны мастацкі музэй Украіны|Кіеўскім музэі ўкраінскага мастацтва]]. На I рэспубліканскай выстаўцы народнай творчасьці ў гэтым жа годзе творам майстрыхі была адведзеная цэлая заля. Яна атрымала дыплём выстаўкі першай ступені. Ейныя творы выстаўляліся ў [[Масква|Маскве]], [[ЛенінградСанкт-Пецярбург]]зеу, [[Варшава|Варшаве]], [[Парыж]]ы (1937, залаты мэдаль Сусьветнай выставы), [[Сафія|Сафіі]], [[Манрэаль|Манрэалі]], [[Прага|Празе]].
 
Падчас навучаньня Марыя пазнаёмілся з будучым мужам Васілём Марынчуком. Пад час Другой сусьветнай вайны вярнулася ў родную вёску<ref name="hrono"/>. У сакавіку 1941 року ў іхяе нарадзіўся сын [[Хведар Прымачэнка|Хведар]], а Васіль загінуў на [[Другая сусьветная вайна|вайне]].
 
У 1960 годзе падчас Дэкады ўкраінскага мастацтва і літаратуры працы Марыі выстаўляліся на выставе дэкаратыўнага мастацтва, пасьля чаго яе ўзнагародзілі ордэнам Пашаны<ref name="hrono"/>. У 1970 г. стала заслужаным дзеячам мастацтваў УССР, у 1988 г. — народным мастаком Украіны<ref name="mundm"/>.
 
Памерла 18 жніўня 1997 г. Пахаваная ў в. Балотня<ref name="mundm"/>.
 
== Творчасьць ==
Творчасьць Прымачэнкі ўвабрала разнастайную школу народнага мастацтва, шматвекавую культуру народу. Яе стыль характарызуецца як [[прымітывізм]], наіўнае мастацтва<ref>{{Спасылка|url=https://artstorepro.com/authors/mariya_primachenko/index.php|загаловак=Примаченко Мария|выдавец=ArtStorePro|мова=ru|дата=23 сакавіка 2022}}</ref>. Працавала ў тэхніцы акварэлі (у 1930-я) і гуашы (ад 1960-х гг)<ref name="mundm"/>. Агульная колькасьць графічных работ больш за 800<ref name="Google">{{Спасылка|url=https://artsandculture.google.com/entity/m03csjpf?hl=uk|загаловак=Марія Примаченко|выдавец=Google|мова=uk|дата=23 сакавіка 2022}}</ref>.
 
У 1960—1965 гадох працавала над цыклем «Людзям на радасьць», у які ўвайшлі працы «Сланечнік», «Блакітны вазон з кветкамі», «Жар-птушка», «Голуб на каліне», «Паўлін у кветках», «Леў». За яго Марыі ў 1966 г. прысуджаная Дзяржаўная прэмія УССР Тараса Шаўчэнкі. Займалася ілюстрацыямі дзіцячых кніг<ref name="hrono"/>. У 1970-я больш малявала бытавыя сцэны, сюжэты для работ брала ў сваім жыцьці. У гэты час пачала рабіць на сваіх працах надпісы, якія тлумачылі зьмест<ref>{{Спасылка|url=https://gazeta.ua/ru/articles/culture-newspaper/_vpervye-vystavili-vmeste-150-kartin-marii-primachenko/225678|загаловак=Впервые выставили вместе 150 картин Марии Примаченко | праект=Gazeta.ua|мова=ru|аўтар=Лауда, Л.|дата публікацыі=7 мая 2008}}</ref>.
 
Каля 650 твораў захоўваецца ў Музэі украінскага народнага дэкаратыўнага мастацтва<ref name="Google"/>. Творы маляркі захоўваліся ў гісторыка-краязнаўчым музэі [[Іванкаў|Іванкава]] Кіеўскай вобласьці, зьнішчаным 27 лютага 2022 року ў часе [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскага нападу]].
Творчасьць Прымачэнкі ўвабрала разнастайную школу народнага мастацтва, шматвекавую культуру народу.
 
Аўтар невялікіх вершаў<ref name="sutori"/>.
Творы маляркі захоўваліся ў гісторыка-краязнаўчым музэі [[Іванкаў|Іванкава]] Кіеўскай вобласьці, зьнішчаным 27 лютага 2022 року ў часе [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскага нападу]].
 
== Ушанаваньне памяці ==
Радок 26 ⟶ 36:
 
== Літаратура ==
* ''Н.{{Кніга| аўтар=Велігоцька, Н.'' |загаловак=Марія Приймаченко // |месца=К.:| выдавецтва=Мистецтво.| год=1994}}
* ''О.{{Кніга| аўтар= Найден, О.'' |загаловак=Марія Приймаченко // |месца=К.:| год=2004}}
* ''О.{{Кніга| аўтар= Найден, О.'' |загаловак=Марія Приймаченко. Орнамент простору і простір орнаменту //|месца=К.:| выдавецтва=ВД «Стилос»,|год= 2011}}
* ''Михайлова, Р. Д.'' [http://history.org.ua/LiberUA/978-966-00-1290-5/978-966-00-1290-5.pdf Примаченко Марія Авксентіївна] // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя гісторыі Ўкраіны|9|9}}
* {{Кніга|загаловак=Марія Приймаченко// |месца=К.:| выдавецтва= Артанія,| год= 2015.&nbsp;—|старонак= 59 с. / [http://elib.nplu.org/object.html?id=7279 Електронна копія]: НБУ ім. Ярослава Мудрого, 2016}} / Вступне слово П. Багрія, М. Маричевського.
* [http://www.dt.ua/3000/3680/65782/ {{Артыкул|загаловак=«Добрі люди і добрі звірі» Сторіччя Марії Примаченко: бестіарій художниці як феномен першомистецтва «|выданьне=Дзеркало тижня» №&nbsp;|нумар=11 (739) 28 березня&nbsp;— 4 квітня |год=2009]}}
* {{Кніга|аўтар=Дорошенко, Е.|загаловак=1984. Сто памятных дат. Художественный календарь. Ежегодное иллюстрированное издание|месца=М.|год=1984}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* [{{Спасылка|url=http://www.umoloda.kiev.ua/number/1329/164/46902/ |выдавец=Україна Молода.|загаловак=Код наївної Марії |камэнтар=Щодо Приймаченко чи Примаченко]|аўтар=Жук, О.|мова=uk|дата публікацыі=17 студзеня 2009}}
* [http{{Спасылка|url=https://1tvtv.comsuspilne.uamedia/uknews/about/publications/2011/04/04channel/4466|загаловак=Приносимо вибачення родині художниці Марії Примаченко |выдавец= UA: Перший|камэнтар=Перший Національний приносить вибачення родині Примаченко]|мова=uk|дата публікацыі=4 красавіка 2011}}
* [http://www.youtube.com/watch?v={{YouTube|0JpYlJWQpgM&feature=BF&list=QL&index=1 |Картини Марії Примаченко на youtube.com]}}
* [{{Спасылка|url=http://chytanka.com.ua/ebooks/index.php?action=search_show_list&painter_name=%CF%F0%E8%EC%E0%F7%E5%ED%EA%EE%20%CC%E0%F0%B3%FF |загаловак=Книги з ілюстраціями Марії Примаченко на сайті|праект=сайт Читанка]}}
* [http://www.dt.ua/3000/3680/65782/ «Добрі люди і добрі звірі» Сторіччя Марії Примаченко: бестіарій художниці як феномен першомистецтва «Дзеркало тижня» №&nbsp;11 (739) 28 березня&nbsp;— 4 квітня 2009]
* [{{Артыкул|спасылка=http://tyzhden.ua/Publication/4160 |загаловак=Марія Прима «|выданьне=Український тиждень» №&nbsp;|нумар=47 (56)|год=2008|аўтар=Поліненко, за 21В.11.2008]}}
* [http://chytanka.com.ua/ebooks/index.php?action=search_show_list&painter_name=%CF%F0%E8%EC%E0%F7%E5%ED%EA%EE%20%CC%E0%F0%B3%FF Книги з ілюстраціями Марії Примаченко на сайті Читанка]
* [{{Спасылка|url=http://gazeta.ua/index.php?id=277282 |загаловак=Марії Примаченко забороняли ходити до зоопарку |выдавец=gazeta.ua]|дата публікацыі=12 студзеня 2009|мова=uk|аўтар=Гриневич, В.}}
* [http://tyzhden.ua/Publication/4160 Марія Прима «Український тиждень» №&nbsp;47 (56) за 21.11.2008]
* {{Кніга|спасылка=http://uartlib.org/allbooks/mariya-priymachenko-komplekt-listivok/|загаловак=Мария Примаченко : Maria Primachenko : [Компл. открыток&#93;|адказны=Автор-сост. Е.И. Шестакова|месца=Ленинград|выдавецтва=Аврора|год= 1979|старонак= 16}}
* [http://gazeta.ua/index.php?id=277282 Марії Примаченко забороняли ходити до зоопарку gazeta.ua]
* [{{Кніга|спасылка=http://uartlib.org/allbooks/meine-welt-maria-prymatschenko-malerei-wiktor-maruschtschenko-fotografie-katalog/ Каталог виставки Марії Примаченко і Віктора Марущенко. |загаловак=«Meine Welt». Maria Prymatschenko&nbsp;— Malerei. Wiktor Maruschtschenko&nbsp;— Fotografie. Katalog Berlin, |выдавецтва=Kommunale Galerie, |год=2000.]}}
* [http://uartlib.org/allbooks/mariya-priymachenko-komplekt-listivok/ Марія Приймаченко. Комплект листівок. Ленінград, Аврора, 1979.]
* [http://uartlib.org/allbooks/meine-welt-maria-prymatschenko-malerei-wiktor-maruschtschenko-fotografie-katalog/ Каталог виставки Марії Примаченко і Віктора Марущенко. «Meine Welt». Maria Prymatschenko&nbsp;— Malerei. Wiktor Maruschtschenko&nbsp;— Fotografie. Katalog Berlin, Kommunale Galerie, 2000.]
 
{{Бібліяінфармацыя}}