Аўкштота: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д артаграфія |
д →Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях: артаграфія |
||
Радок 65:
Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй»{{Заўвага|Падобную этымалёгію гэтай назвы (''Angsztyta'' 'высокае месца') сьцьвердзіў у 1820 годзе пруска-летувіскі пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] форму ''Austechiam'' пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў ({{мова-la|«...Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta locus allus vocatur»|скарочана}}<ref>De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&pg=PA4&dq=Austechiam&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Austechiam&f=false P. 4].</ref>)}}) называўся ўвесь рэгіён на Нёмане на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. <...> dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}<ref>Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&pg=PA61-IA1&dq=%22Auxstote%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=Auxstote&f=false S. 62].</ref>}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году<ref>Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&pg=PA11&dq=%22Auxstote%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=Auxstote&f=false S. 11].</ref>.
У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйская]]» рэлігіі «ліцьвінаў»<ref name="Astraucou-2014">[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.</ref>, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народа» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''<ref>Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&pg=RA1-PA368&dq=Auxstole&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=Auxstole&f=false S. 368].</ref>, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)<ref name="Vnukovic-2021-38">Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.</ref>}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта<ref>Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&pg=PA388&dq=Auxstote&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=Auxstote&f=false 388].</ref> (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і
Сярод іншага, калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па публікацыях Ёганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»).
| |||