Аўганістан: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Fry1989 (гутаркі | унёсак)
дНяма апісаньня зьменаў
Jarash (гутаркі | унёсак)
абнаўленьне зьвестак
Радок 11:
|НайбуйнейшыГорад = Кабул
|ТыпУраду = [[Ісламская рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />Віцэ-прэзыдэнты
|ІмёныКіраўнікоў = [[Ашраф Ггані]]<br />[[Абдул Рашыд Достум]], [[Сарвар Даніш]]
|Плошча = {{лік|652864}}<ref>{{Кніга|выдавец=NSIA|загаловак=Statistical Yearbook 2020|url=https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2021/04/Afghanistan-Statistical-Yearbook-first-Version.pdf|старонкі=3|год=2021}}</ref>
|Плошча = 652 864<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan]: [http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 Statistical Yearbook 2012-2013]: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and%20Administrative%20and%20Population.pdf Area and administrative Population]</ref>
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 41-е
|АдсотакВады = 0
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 20132021
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 4041
|Насельніцтва = {{лік|37466414}}<ref>{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/#people-and-society|загаловак=Afghanistan|праект=The World Factbook|мова=en}}</ref>
|Насельніцтва = {{лік|3108077}}
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 43,549 чал
|ГодАцэнкіСУП = 2014
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 96-е
Радок 58:
 
Пасьля зрынаньня манархіі і ўсталяваньня дэмакратычнага рэжыму, прыкладна ў сярэдзіне гэтага ж стагодзьдзя ў краіне канчаткова замацоўваецца на афіцыйным узроўні мова найбуйнейшага этнасу краіны — [[пушту]]. У 1979 годзе з мэтаю ўстанаўленьня больш прасавецкага мясцовага ўраду адбываецца [[Аўганска-савецкая вайна|ўварваньне]] СССР, які быў вымушаны адступіць у 1989 годзе ў выніку працяглай і беспасьпяховай вайны. У канцы ХХ стагодзьдзі ўладу ў краіне атрымліваюць радыкальныя ісламскія фармаваньні, як то рух [[Талібан]], якому на поўначы супрацьстаялі фармаваньні г. зв. Паўночнага Альянсу. З пачатку цяперашняга стагодзьдзя ў краіне знаходзяцца падразьдзяленьні краінаў [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|НАТО]], пры дапамозе якіх талібы былі адхіленыя ад улады й былі ажыцьцяўленыя першыя дэмакратычныя выбары за гэты пэрыяд. Тым ня менш, час ад часу фармаваньні кааліцыі зьведваюць цяжкасьці ў антытэрарыстычнай дзейнасьці, радыкальная дзейнасьць ісламскіх баевікоў ня згорнутая.
 
Ад 29 верасьня 2014 да 19 лютага 2020 году першым віцэ-прэзыдэнтам Аўганістану быў [[Абдул Рашыд Достум]], ад 30 верасьня 2014 году другім віцэ-прэзыдэнтам Аўганістану зьяўляецца [[Сарвар Даніш]]<ref>{{Спасылка|url=http://www.afghan-bios.info/index.php?option=com_afghanbios&id=402&task=view&start=601&Itemid=2|загаловак=Database|мова=en|дата публікацыі=18 жніўня 2016|выдавец=Afghan Biographies}}</ref>.
 
== Палітыка ==
Радок 69 ⟶ 71:
== Геаграфія ==
[[Файл:Afghan topo en.jpg|зьлева|міні|200пкс|Тапаграфія Аўганістану]]
Аўганістан — гэта [[горы|горная]] краіна бяз выхаду да [[мора]]. Каля 4/5 плошчы займаюць горы. З паўночнага ўсходу на паўднёвы захад цягнуцца горы [[Гіндукуш]], з самым высокім пунктам краіны, гарой [[Нусзаак]] (7455 м), якія паступова пераходзяць у [[Іранскае ўзвышша]], і далей у [[паўпустэльня|паўпустэльні]] Рэгістану. [[Клімат]] складаны, у гарах тэмпэратура [[студзень|студзеня]] складае -15&nbsp;°C, а ў [[ліпень|ліпені]] рэдка ўзьнімаецца вышэй за 0&nbsp;°C. [[Лета]] цяплейшае ў пустэльных абшарах на поўдні (вышэй +22&nbsp;°C). [[Ападкі]] ў гарах большыя за 1500 мм, у астатняй частцы краіны 400—600 мм, у пустэльнях 200 мм. [[Сельская гаспадарка|Сельскагаспадарчыя]] землі займаюць каля 12% плошчы, [[лес|лясы]] (у асноўным на паўночным усходзе) толькі каля 3%.
 
Мяжа 5529 км:
Радок 90 ⟶ 92:
[[Файл:Afghan girls in traditional clothes-May 2011.jpg|міні|Аўганскія дзяўчынкі, таджыцкага паходжаньня, у нацыянальных строях у горадзе [[Мазары-Шарыф]]е]]
Колькасьць насельніцтва складае 32,7 млн<ref name="svadoba">[http://www.rferl.org/section/Afghanistan/149.html Аўганская служба радыё «Свабода»]</ref>, але насельніцтва разьмешчаная вельмі нераўнамерна. Асноўныя месцы жыхарства — гэта горныя даліны і [[аазіс]]ы ў паўночна-ўсходняй частцы краіны; высокагорныя тэрыторыі на поўначы і паўпустэльні на паўднёвым захадзе амаль бязьлюдныя. Каля 2 млн чалавек — качэўнікі. Каля 3 млн у эміграцыі, у асноўным у Пакістане і Іране. Толькі каля 23% [[насельніцтва]] жыве ў [[горад|гарадах]].
 
Зьмяненьне колькасьці насельніцтва Аўганістана:
* 31108077 (2013)<ref>{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html|загаловак=Afghanistan|копія=http://web.archive.org/web/20140427025327/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos//af.html|дата копіі=27 красавіка 2014|мова=en|выдавец=Цэнтральная разьведвальная ўправа}}</ref>
 
* дзеці і моладзь, якія вучацца (1990) — 7—14 гадоў = 25%; 15—18 гадоў = 8%; 20—24 гады = 1,3%.
Радок 142 ⟶ 147:
 
== Спорт ==
У асноўным, афіцыйны аўганскі спорт кіруецца [[Аўганская спартовая фэдэрацыя|Аўганскай спартовай фэдэрацыяй]], якая падтрымлівае [[футбол]], [[баскетбол]], [[валейбол]], [[боўлінг]], [[шахматы]]. 722 аўганскіхаўганскага ігракоўгульцашахматыстаўшахматыста уваходзяцьўваходзяць у [[ФІДЭ]], дзе самы высокі рэйтынг мае. [[Сайфудын Аёўбі]] (2178мае стандартны рэйтынг 1862 пунктаў)<ref>{{Спасылка|url=https://ratings.fide.com/profile/11700068|загаловак=Ayyoubi, Saifudin|дата=14 жніўня 2021|мова=en|выдавец=ФІДЭ}}</ref>. Адным з самых папулярных відаў спорту ў Аўганістане зьяўляецца старажытная гульня [[бузкашы]].
 
== Крыніцы ==