Вікіпэдыя

Чад: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне
Jarash (гутаркі | унёсак)
6950 правак
дапаўненьне
Радок 12:
ТыпУраду = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]] |
ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт Чаду|Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм'ер-міністар Чаду|Прэм'ер-міністар]] |
ІмёныКіраўнікоў = [[ІдрысМагамат Дэбі]] (в. а.)<br />[[ЮсуфАльбэр СалехПахімі Абас]]Падаке |
Плошча = 1 284 000 |
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 21 |
Радок 41:
 
== Гісторыя ==
Да прыходу [[эўрапейцы|эўрапейцаў]] на тэрыторыі сучаснай Рэспублікі Чад існавала некалькі дзяржаўных утварэньняў, сярод якіх найболей буйнымі зьяўляліся [[Сао]] ([[5 стагодзьдзе да н. э.]] — [[15XV стагодзьдзе]]), [[Адыдзэм]] ([[9IX стагодзьдзе|9IX]]—[[19XIX стагодзьдзе|19XIX]] стагодзьдзі), [[Борну]] ([[15XV стагодзьдзе|15XV]]—19—XIX стагодзьдзі), [[Вадаі]] ([[16XVI стагодзьдзе|16XVI]]—19—XIX стагодзьдзі), [[Багірмі]] (16—19XVI—XIX стагодзьдзі).
 
Заваёва эўрапейцамі тэрыторыі вакол возера [[Чад (возера)|Чад]] пачалася пасьля ўтварэньня ў [[1894]] годзе францускай калёніі [[Убангі-Шары|Ўбангі-Шары]]. У [[1904]] годзе [[Францыя]] абвясьціла аб стварэньні новай калёніі [[Убангі-Шары-Чад|Ўбангі-Шары-Чад]]. У [[1910]] годзе была ўтвораная [[Фэдэрацыя Францускай экватарыяльнай Афрыкі]] (ФЭА). У [[1914]] годзе Чад ізноў стаў асобнай калёніяй. [[11 жніўня]] [[1960]] году краіна здабыла незалежнасьць і была абвешчаная рэспублікай.
 
== Палітыка ==
Радок 49:
Прэзыдэнт краіны — [[Ідрыс Дэбі]] (перавыбраны ў траўні [[2001]] году на пяцігадовы тэрмін), зьяўляецца таксама галоўнакамандуючым узброенымі сіламі. Глава ўрада — прэм'ер-міністар [[Паскаль Ёадымнаджы]] (прызначаны ў [[2005]] годзе). Вышэйшы заканадаўчы орган — Нацыянальны сход. Старшыня — [[Насур Гелендукзія Уайду]]. Чарговыя парлямэнцкія выбары прайшлі ў сакавіку [[2002]] году.
 
У траўні [[2004]] году парлямэнт Чаду ўхваліў закон аб занясеньні зьмен у Канстытуцыю [[1996]] году. Прынятыя папраўкі здымаюць абмежаваньне знаходжаньня на пасту прэзыдэнта двума тэрмінамі, касуюць верхнюю палату парлямэнту — Сэнат, ствараюць Раду сацыяльнага эканамічнага і культурнага разьвіцьця. У чэрвені [[2005]] году вышэйзгаданыя папраўкі да Канстытуцыі ўхваленыя на агульнанацыянальным рэфэрэндуме.
 
Найболей уплывовыя палітычныя партыі і арганізацыі — Патрыятычны рух выратаваньня, Нацыянальны саюз за дэмакратыю і абнаўленьне, Нацыянальнае дзеяньне за дэмакратыю і разьвіцьцё, Партыя за волю і дэмакратыю.
Радок 80:
 
== Дэмаграфія ==
Большую частку краіны насяляюць народы, якія размаўляюць на шары-нільскіх мовах: на поўначы - на сахарскіх мовах (11,4%): тубу (тэда і даза), кануры, канэмбу, загава); на ўсходзе - на мовах фурскай сям'і (амданг і фур - 1,1%), усходнесуданскіх мовах (тама, сунгор, марарыт, даго і інш. - 4,1%), таксама маба (марфа, масаліт, кібет, рунга і інш. - 4,5%); на поўдні - на цэнтральнасуданскіх мовах (сара і блізкія да яго лутас ці руба; - 27%; багірмі і блізкія да іх наба, кенга і інш - 2,3%)<ref>Старикова А. В., Климанова О. А. и др. ЧАД // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2018); https://bigenc.ru/geography/text/4679310 Дата обращения: 04.08.2021</ref>. Каля 30% насельніцтва - арабы, у тым ліку суданскія (12%)<ref>Анціпава, К. А. Чад // {{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 204</ref>.
 
== Рэлігія ==
Радок 85 ⟶ 86:
 
== Культура ==
Нацыянальнае радыё вядзе свае перадачы на пяці найбольш распаўсюджаных мовах краіны (францускай, арабскай і трох мясцовых). Тэлебачаньне існуе з [[1987]] году, але тэлеперадачы прымаюцца толькі ў сталіцы і яе прыгарадах. Агенцтва друку Чаду выдае свой штодзённы інфармацыйны бюлетэнь «Інфа-Чад». Найболей папулярныя пэрыядычныя выданьні: «Нджамэна-Эбда», «Прагрэс», «Кантакт», «Патрыёт».
 
Нацыянальнае сьвята: Дзень незалежнасьці — [[11 жніўня]].
 
== Спорт ==
У Чадзе шмат футбольных палёў<ref>{{Спасылка|url=https://www.topendsports.com/world/countries/chad.htm|загаловак=Sport in Chad|мова=en|дата=3 жніўня 2021}}</ref>. У красавіку 2021 году ФІФА прыпыніла ўдзел Чаду ў сваіх спаборніцтвах з-за ўмяшаньня ўраду ў справы футбольнай фэдэрацыі<ref>{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/sport/africa/56661109|загаловак=Fifa bans Chad indefinitely from global football over government interference|выдавец=BBC Sport|мова=en|дата публікацыі=7 красавіка 2021}}</ref>. Нацыянальны алімпійкі камітэт утвораны ў 1963 годзе<ref>{{Спасылка|url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/all-sports/noc-profile-chad.htm|загаловак=Team Chad - Profile | выдавец=Tokyo 2020 Olympics|мова=en|дата=3 жніўня 2021}}</ref>.
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
{{Commons|Category:Chad|выгляд=міні}}
 
{{Краіны Афрыкі}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Чад»