Вікіпэдыя

Язэп Руцкі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д →‎Царкоўная дзейнасьць: артаграфія, пунктуацыя
дапаўненьне, выява, стыль
Радок 5:
|Партрэт = Jazep_Rucki._Язэп_Руцкі_(XIX).jpg
|Шырыня партрэту =
|Подпіс партрэту = Язэп Руцкі. Невядомы мастак, XIX ст.
|Герб = POL_COA_Szeliga.svg
|Шырыня гербу =
Радок 40:
|Колер загалоўку =
}}
'''Язэп Руцкі'''{{Заўвага|Іншая форма імя: '''Ёсіф Руцкі'''}} (сьвецкае імя: '''Іван Велямін-Руцкі''', {{Заўвага|{{lang-pl|Józef Welamin Rucki <ref>[[Valer Bulhakaŭ|Bulhakaŭ V.]]. Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie, 2006. — С. 11, {{ISBN |978-83-60694-02-2.}} — [https://books.google.pl/books?id=UJw73EycbKoC&pg=PA11&dq=J%C3%B3zef+Welamin-Rucki&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjFrPCK7L7fAhVph4sKHbXKBhkQ6AEIKTAA#v=onepage&q=J%C3%B3zef%20Welamin-Rucki&f=false S. 11].</ref>|скарочана}}}}; 1573 або 1574<ref>[[Уладзімер Кароткі|Уладзімір Кароткі У.]]. Руцкі (Велямін-Руцкі) Іосіф // {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} С. 522.</ref>, маёнтак [[Рута]] каля [[Наваградак|Наваградку]] — 5 лютага 1637, [[Дэрмань]], цяпер [[Ровенская вобласьць]] [[Украіна|Украіны]], быў пахаваныспачыў ўу [[Вільня|Вільні]]) — царкоўны і грамадзкі дзяяч, пісьменьнік і багаслоў. Стваральнік [[Базыляны|Ордэна базылянаў сьвятога Язафата]], яго першы [[Протаархімандрыты Ордэна базылянаў сьвятога Язафата|протаархімандрыт]] (1617—1621), [[Кіеўскія ўніяцкія мітрапаліты|мітрапаліт Кіеўскі, Галіцкі і ўсяе Русі]] (з 1613).
 
Язэп Руцкі — аўтар ідэі стварэньня з [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]] асобнага патрыярхату, які б аб’ядноўваў усіх вернікаў грэцкага абраду (уніятаў і праваслаўных) і быў бы адначасоваадначасна ў сулучнасьці як з [[РымСьвяты Пасад|Рымам]]ам, так і з [[КанстантынопальКанстантынопальскі патрыярхат|Канстантынопалем]].
 
== Біяграфія ==
== Паходжаньне, адукацыя ==
=== Раньнія гады ===
ПрадстаўнікЗ шляхецкага роду [[Руцкія|Велямінаў-Руцкіх]] гербу «[[Шэліга (герб)|Букраба (Шэліга)]]»,<ref name="niab.by">[http://niab.by/stat/lisejczyk_rucki Дзяніс Васільевіч Лісейчыкаў. Мітрапаліт Іосіф Вельямін-Руцкі і яго тастамент]</ref> сын Фэлікса (Шчаснага) (? — 1590) і Багумілы з [[Корсакі|Корсакаў]]. Прозьвішча Руцкі паходзіць ад назвы маёнтку РутаРуты. Доўгі час лічылася, што карані роду [[Велямін]]аў выводзяцца з тэрыторыі Маскоўскай дзяржавы, адкуль прадстаўнікі роду трапілі ў ВКЛ у час Лівонскай[[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]]. Пазьней час зьяўленьня Велямінаў на беларускіх землях быў «адсунуты» на першую палову XVI ст. Новаадшуканыя беларускім архівістам Германам Брэгерам дакумэнты, а таксама аналіз пячатак дазволілі гісторыку Дзянісу Лісейчыкаву скласьці генэалёгію роду і зрабіць выснову, што [[Велямін]]ы (альбо Велямінавічы) пражывалі на [[Наваградзкі павет|Наваградчыне]] ўжо ў канцы XV ст.стагодзьдьзя<ref name="niab.by"/>. Бацькі будучага ўніяцкага мітрапаліта вызнавалі ўжо кальвінскую веру і свайго сына Івана (Яна) ахрысьцілі, верагодна, паводле абраду менавіта гэтай плыні пратэстантызму.
 
У 1580-я гады навучаўся ў наваградзкіх [[анабаптызм|анабаптыстаў]] Ліцынія, Майсея, Цімоха, пасьляпотым — у [[Вільня|Віленскай]] кальвінскай школе. Пазьней навучаўся ў [[Прага|Празе]] ў [[Карлаў унівэрсытэт|Карлавым унівэрсытэце]] (ад 1590). Там, у 1592 годзе, пад уплывам [[езуіты|езуітаў]] перайшоў у [[Рымска-каталіцкая царква|каталіцтва]], за што маці пазбавіла яго спадчыны. Стаў вучыццанавучацца на сьвятара і свае філязофскія студыі праходзіў у 1593—1596 гг.гадох у [[Вюрцбурскі ўнівэрсытэт|Вюрцбурскім унівэрсытэце]]. Каля 1600 г.году дзеля працягу сваіх багаслоўскіх студыяў паступіў у [[Грэцкі калегіюм]] ў [[Рым]]е і на асабістую просьбу папы [[Клімэнт VIII|Клімэнта VIII]], верагодна, на падставе таго, што яго продкі раней вызнавалі праваслаўе, прыняў там [[уніяцтва|усходні абрад]] дзеля служэньня справе Уніі.
 
У 1603 годзе прызначаны рэктарам Віленскае ўніяцкае сэмінарыі<ref name="evkl523">[[Уладзімер Кароткі|Уладзімір Кароткі У.]]. Руцкі (Велямін-Руцкі) Іосіф // {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} С. 523.</ref>. У 1605 годзе падрыхтаваў навукова-пэдагагічны трактат «Дыскурс», у якім абгрунтаваў неабходнасьцьпатрэббу сур’ёзных рэформаў у галіне адукацыі й выхаваньня Ўніяцкай Царквы. Прапанаваў пераймаць досьвед замежных адукацыйных установаў і мкнуцца стварыць магчымасьці для атрыманьня добрай адукацыі ў межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], удасканальваючы свае адукацыйныя ўстановы. У 1606 годзе выехаў у [[Масква|Маскву]] да царагаспадара [[Ілжэдзьмітры I|Дзьмітрыя]], прапаноўваў яму накіроўваць юнакоў у ВКЛ для навучаньня. Тады ж разам з [[кармэліты|кармэлітам]] Паўлам няўдала спрабаваў зьдзейсьніць місіянэрскае падарожжа ў [[Пэрсія|Пэрсію]], пасьляпа чагочым вярнуўся ў ВКЛ.
 
=== Царкоўная дзейнасьць ===
У [[Вільня|Вільні]] Ян Руцкі зблізіўся з манахам уніяцкага [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|манастыра Сьвятой Тройцы]] [[Язафат Кунцэвіч|Язафатам Кунцэвічам]]. Верагодна, пад яго ўплывам 6 верасьня 1607 Янгоду Руцкі вырашыўнадумаў пайсьці ў манастыр і стаць манахам, каб прысьвяціць сябе справе абнаўленьня ўсходняга манаства і пашырэньню уніі. 1 студзеня 1608 году прыняў манаскі пострыг пад імем Язэп. У тым самым годзе быў высьвячаны на дыякана, пасьляпотым на прасьвітара. Выдаў «Тэзісы», скіраваныя супраць [[пратэстанцтва]].▼
{{Галерэя▼
|Назва = <small>Партрэты Язэпа Руцкага</small>
|Памер =
|Пазыцыя = right
|Файл:Jazep_Rucki._Язэп_Руцкі_ (1890).jpg|Гравюра XIX стагодзьдзя з даўняга партрэта
|Файл:Jazep Rucki. Язэп Руцкі.jpg|Невядомы мастак, XIX стагодзьдзе▼
|Файл:Jazep_Rucki._Язэп_Руцкі_ (XVII).jpg|Невядомы мастак▼
}}
 
У ліпені 1608 году Кіеўскі мітрапаліт [[Іпаці Пацей]] намінаваў Язэпа Руцкага сваім намесьнікам у [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|Віленскім манастыры Сьвятой Тройцы]], што выклікала канфлікт зь ераманахамі — [[Самуэль Сянчыла|Самуэлем Сянчылам]] і [[Баўтрамей Рашкоўскі|Баўтрамеем Рашкоўскім]]. У 1609 годзе прызначаны архімандрытам [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|Віленскага Траецкага манастыра]], мусіў абараняць яго ад нападаў праваслаўных. За місіянэрскую дзейнасьць Я. Руцкага віленскі месьціч [[Максім Шэмбель]] учыніў на яго замах.▼
▲У [[Вільня|Вільні]] Ян Руцкі зблізіўся з манахам уніяцкага [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|манастыра Сьвятой Тройцы]] [[Язафат Кунцэвіч|Язафатам Кунцэвічам]]. Верагодна, пад яго ўплывам 6 верасьня 1607 Ян Руцкі вырашыў пайсьці ў манастыр і стаць манахам, каб прысьвяціць сябе справе абнаўленьня ўсходняга манаства і пашырэньню уніі. 1 студзеня 1608 прыняў манаскі пострыг пад імем Язэп. У тым самым годзе быў высьвячаны на дыякана, пасьля на прасьвітара. Выдаў «Тэзісы», скіраваныя супраць [[пратэстанцтва]].
 
Схіліў да ўніяцтва [[Рыгор Трызна|Рыгора Трызну]] й [[Ян Мялешка|Яна Мялешку]]. Зь іх дапамогаю разам зь [[Язафат Кунцэвіч|Язафатам Кунцэвічам]] стварыў уніяцкія манастыры ў [[Быценскі манастыр|Быцені]], [[Жыровіцкі манастыр|Жыровічах]], [[Наваградак|Наваградку]]. 16 лістапада 1611 году архімандрыт Язэп Руцкі абраны на каад’ютара Кіеўскага ўніяцкага мітрапаліта. 16 чэрвеня 1613 году як каад’ютар Кіеўскага мітрапаліта атрымаў прывілей і быў высьвячаны на біскупа Галіцкага. Далучыў да уніі [[Менскі Ўзьнясенскі манастыр]].▼
▲У ліпені 1608 Кіеўскі мітрапаліт [[Іпаці Пацей]] намінаваў Язэпа Руцкага сваім намесьнікам у [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|Віленскім манастыры Сьвятой Тройцы]], што выклікала канфлікт зь ераманахамі — [[Самуэль Сянчыла|Самуэлем Сянчылам]] і [[Баўтрамей Рашкоўскі|Баўтрамеем Рашкоўскім]]. У 1609 прызначаны архімандрытам [[Манастыр Сьвятой Тройцы ў Вільні|Віленскага Траецкага манастыра]], мусіў абараняць яго ад нападаў праваслаўных. За місіянэрскую дзейнасьць Я. Руцкага віленскі месьціч [[Максім Шэмбель]] учыніў на яго замах.
 
ПасьляПа сьмерці Іпація Пацея ў 1613 годзе стаў 3-м уніяцкім мітрапалітам Кіеўскім. 8 жніўня 1613 г.году атрымаў годнасьць архібіскупа-мітрапаліта Кіеўскага. 5 красавіка 1614 году атрымаў булу ад папы Рымскага [[Павал V|Паўла V]], паводле якой быў зацьверджаны Кіеўскім уніяцкім мітрапалітам.▼
▲Схіліў да ўніяцтва [[Рыгор Трызна|Рыгора Трызну]] й [[Ян Мялешка|Яна Мялешку]]. Зь іх дапамогаю разам зь [[Язафат Кунцэвіч|Язафатам Кунцэвічам]] стварыў уніяцкія манастыры ў [[Быценскі манастыр|Быцені]], [[Жыровіцкі манастыр|Жыровічах]], [[Наваградак|Наваградку]]. 16 лістапада 1611 архімандрыт Язэп Руцкі абраны на каад’ютара Кіеўскага ўніяцкага мітрапаліта. 16 чэрвеня 1613 як каад’ютар Кіеўскага мітрапаліта атрымаў прывілей і быў высьвячаны на біскупа Галіцкага. Далучыў да уніі [[Менскі Ўзьнясенскі манастыр]].
 
Яго галоўнай заслугай зьяўляецца рэфармаваньне ўсходняга манаства і заснаваньне ў 1617 годзе [[Ордэн базылянаў сьвятога Язафата|Ордэну базылянаў]]. Да гэтага часу Зьяднаная (унійная) Царква мела ўжо сваю супольнасьць манахаў у пяці манастырах, якія падтрымлівалі місійныя намаганьні мітрапаліта Язэпа Руцкага і архімандрыта Язафата Кунцэвіча. Гэта былі манастыры ў Вільні, Быцені, Жыровічах, Наваградку і Менску, дзе пражывала каля ста манахаў. Уласна яны былі пакліканыя для ажыцьцяўленьня пляну мітрапаліта Язэпа Руцкага па адраджэньні заняпалай Усходняй Царквы і для працы над падвышэньнем асьветы сярод вернікаў грэцкага абраду. У Вільні, Наваградку і ў Менску былі адкрытыя школы для моладзі, у Жыровічах адноўлена паломніцкае месца, а ў манастыры ў Быцені пад духоўным кіраўніцтвам айцоў езуітаў створаны навіцыят і распачалася фармацыя тых, хто абраў для сябе шлях манаства і служэньня еднасьці. Дзякуючы намаганьням мітрапаліта Язэпа Руцкага Зьяднаная Царква перад яго сьмерцю мела на 1636 год 160 манахаў у 36 манастырах (пераважна на землях сучаснай Беларусі). Пры ім Уніяцкая Царква па-сапраўднаму ўмацавалася і пачала разьвівацца.▼
▲Пасьля сьмерці Іпація Пацея ў 1613 стаў 3-м уніяцкім мітрапалітам Кіеўскім. 8 жніўня 1613 г. атрымаў годнасьць архібіскупа-мітрапаліта Кіеўскага. 5 красавіка 1614 атрымаў булу ад папы Рымскага [[Павал V|Паўла V]], паводле якой быў зацьверджаны Кіеўскім уніяцкім мітрапалітам.
 
Мітрапаліт Язэп Руцкі памёрПамёр у манастыры ў Дэрмані на Валыні. ЁнСпачыў быў пахаваны ўу Вільні, дзе яго магіла стала аб’ектам глыбокай пашаны. У 1655 годзе, пасьляпа захопузахопе Вільні маскоўскімі войскамі, труну зь яго парэшткамі янызахопнікі вывезьлі ў невядомым кірунку. У 1937 годзе Грэка-Каталіцкая Царква распачала падрыхтоўку да працэсу бэатыфікацыі мітрапаліта Язэпа Руцкага.▼
▲Яго галоўнай заслугай зьяўляецца рэфармаваньне ўсходняга манаства і заснаваньне ў 1617 [[Ордэн базылянаў сьвятога Язафата|Ордэну базылянаў]]. Да гэтага часу Зьяднаная (унійная) Царква мела ўжо сваю супольнасьць манахаў у пяці манастырах, якія падтрымлівалі місійныя намаганьні мітрапаліта Язэпа Руцкага і архімандрыта Язафата Кунцэвіча. Гэта былі манастыры ў Вільні, Быцені, Жыровічах, Наваградку і Менску, дзе пражывала каля ста манахаў. Уласна яны былі пакліканыя для ажыцьцяўленьня пляну мітрапаліта Язэпа Руцкага па адраджэньні заняпалай Усходняй Царквы і для працы над падвышэньнем асьветы сярод вернікаў грэцкага абраду. У Вільні, Наваградку і ў Менску былі адкрытыя школы для моладзі, у Жыровічах адноўлена паломніцкае месца, а ў манастыры ў Быцені пад духоўным кіраўніцтвам айцоў езуітаў створаны навіцыят і распачалася фармацыя тых, хто абраў для сябе шлях манаства і служэньня еднасьці. Дзякуючы намаганьням мітрапаліта Язэпа Руцкага Зьяднаная Царква перад яго сьмерцю мела на 1636 год 160 манахаў у 36 манастырах (пераважна на землях сучаснай Беларусі). Пры ім Уніяцкая Царква па-сапраўднаму ўмацавалася і пачала разьвівацца.
 
▲Мітрапаліт Язэп Руцкі памёр у манастыры ў Дэрмані на Валыні. Ён быў пахаваны ў Вільні, дзе яго магіла стала аб’ектам глыбокай пашаны. У 1655 годзе, пасьля захопу Вільні маскоўскімі войскамі, труну зь яго парэшткамі яны вывезьлі ў невядомым кірунку. У 1937 годзе Грэка-Каталіцкая Царква распачала падрыхтоўку да працэсу бэатыфікацыі мітрапаліта Язэпа Руцкага.
 
== Творы ==
Радок 77 ⟶ 69:
 
Пакінуў багатую эпісталярную спадчыну, бараніў ідэі хрысьціянскай еднасьці.
 
▲{{== Галерэя ==
<gallery widths="150" heights="150" caption="Іканаграфія Язэпа Руцкага" class="center">
▲|Файл:Jazep_RuckiJazep Rucki._Язэп_Руцкі_ Язэп Руцкі (XVII).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
▲|Файл:Jazep Rucki. Язэп Руцкі (XIX) (2).jpg|Невядомы мастак, XIX стагодзьдзест.
Jazep Rucki. Язэп Руцкі (XIX) (3).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Jazep Rucki. Язэп Руцкі (1890).jpg|Невядомы мастак, 1890 г.
</gallery>
 
{{Пачатак блёку}}
Радок 97:
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}
 
== Літаратура ==
* [[Іван Саверчанка]]. Апостал яднання і веры: Язэп Руцкі. — Мн.: «Навука і тэхніка», 1994. ISBN 5-343-1330-9.▼
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
▲* [[Іван Саверчанка|Саверчанка І.]]. Апостал яднання і веры: Язэп Руцкі. — {{Менск (Мн.)}}: «Навука і тэхніка», 1994. {{ISBN |5-343-1330-9}}.
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
 
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Руцкі, Язэп}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Язэп_Руцкі»