Свабода: розьніца паміж вэрсіямі

'''Свабо́да''' — у абсалютным сэнсе, кірунак падзеяў такім чынампарадкам, што воля кожнай дзейснай асобы ў гэтых падзеях не падвергнулася [[гвалт]]у з боку волі іншых.

Свабода ёсьць адзін з выглядаў праявы [[выпадковасьць|выпадковасьці]], накіроўванаескіраванае [[свабода волі|свабодай волі]] (усьвядомленая свабода) або стахастычным законам (непрадказальнасьць зыходу падзеі, неўсьвядомленая свабода). У гэтым сэнсе, паняцьце «свабода» процілегла паняцьцю «[[неабходнасьць]]».

У [[этыка|этыцы]] «свабода» зьвязаная з наяўнасьцю [[свабода волі|свабоднай волі]] чалавека. Свабода волі накладае на чалавека [[адказнасьць]] і абавязвае ў заслугу яго слова і ўчынкі. Учынак лічыцца [[маральнасьць|маральным]] толькі ў тым выпадку, калі ён зьдзяйсьняецца свабоднай воляй, зьяўляецца вольным волевыяўленьнем суб'екта. У гэтым сэнсе этыка накіраванаяскіраваная на ўсьведамленьне чалавекам сваёй волі і зьвязанай зь ёй адказнасьцю.

У праве свабода зьвязаная не проста з адказнасьцю суб'екта за свае дзеі, якая разумее яго свабоду волі, але і зь ''мерай'' адказнасьці - ''ступені'' наяўнасьці сьвядомасьці або непрытомнасьці ўчынку. ВыпрацоўкаВыпрацаваньне гэтай меры адказнасьці за дзею выклікана патрабаваньнем [[справядлівасьць|справядлівасьці]], справядлівай адплаты - ''меры'' пакараньня.

У праве — замацаваная ў канстытуцыі або іншым заканадаўчым акце магчымасьцьмажлівасьць вызначаных паводзін чалавека (напрыклад, [[свабода слова]], [[свабода веравызнаньня]] і г. д.). [[Катэгорыя (філязофія)|Катэгорыя]] «свабода» блізкая да паняцьця «права» ў суб'ектыўным сэнсе, аднак апошняе мяркуе наяўнасьць больш або меней выразнага юрыдычнагапраўнага мэханізму для рэалізацыі і звычайна карэспандуючага абавязку дзяржавы або іншага суб'екта зьдзейсьніць якое-небудзь дзеяньне (напрыклад, падаць працу ў выпадку права на працу). Наадварот, юрыдычнаяпраўная свабода ня мае выразнага мэханізму рэалізацыі, ёй карэспандуе абавязак устрымлівацца ад зьдзяйсненьня якіх-небудзь парушаючых дадзеную свабоду дзеяньняў.<ref name=bigone>''Большой юридический словарь'' Под ред. А. Я. Сухарева, В. Е. Крутских. М., 2007, {{ISBN|978-5-16-002606-0}}</ref>

Свабода — сродак для дасягненьня мэты і сэнсу жыцьця чалавека. У язычнікаўпаганцаў ідэалы свабоды паслужылі асновай стварэньня дэмакратычнага грамадзтва, клясычным прыкладам якога сталі Афіны ў Старажытнай Грэцыі. У апошнія стагодзьдзі да гэтых ідэалаў вярнулася і сучаснае грамадзтва.