13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
(імя ўдзельніка выдаленае)
(імя ўдзельніка выдаленае)
Радок 19:
|бітвы = [[Апэрацыя «Котбус»]]<br />[[Апэрацыя «Гэрман»]]{{заўвага|У апэрацыі ўдзельнічалі толькі вершнікі зь 7-е роты (каля 120 чалавек) з-пад [[Баранавічы|Баранавічаў]].|name=viersniki}}<br />[[Апэрацыя «Балотная ліхаманка»]]{{заўвага|name=viersniki}}<br />[[Апэрацыя «Гамбург»]]{{заўвага|name=viersniki}}<br />Расстрэл [[Жыды ў Беларусі|жыдоў]] зь [[Менскае гета|Менскага гета]]{{заўвага|У расстрэле ўдзельнічала каля 30 жаўнераў зь 5-е роты. Такім чынам, стральцы забілі ня менш за 180 [[Жыды ў Беларусі|жыдоў]].}}<br />[[Варшаўскае паўстаньне]]
|знакі ўзнагароды =
|вядомыя камандзіры = Курт Юнкер<br />[[Іван Орсіч]]<br />Іван (або Васіль) Мялешка{{ЗУБ}}<br />[[Антон Бандык]]<br />С.[[Сяргей Бобка]]<br />Л. Якубёнак
|ролі=антыпартызанскія апэрацыі<br />ахова будынкаў
}}
Радок 114:
 
=== Глыбокае ===
[[Файл:Зьвяз 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД.jpg|значак|214x214пкс|Зьвяз 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД]]
Улетку 1943 году<ref name=":4" /> першы зьвяз 1-е роты й частка другога зьвязу былі накіраваныя ў [[Глыбокае]], дзе вартавалі будынкі СД ды вязьніцы, канваявалі арыштаваных і вялі баявыя дзеяньні супраць партызанаў у навакольных вёсках<ref name=":4" />. Камандоўцам гэтага злучэньня быў ужо [[Старшы лейтэнант|надлейтэнант]]<ref name=":0" /> Орсіч, адзін з найвыдатнейшых афіцэраў батальёну. Ягоны зьвяз праводзіў вучэбнае вострае страляньне зь [[Мінамёт|мінамёта]], якое было прыкладна ў адзін час з пахаваньнем Гравэ<ref name=":0" />. Але адна міна ўзарвалася ў мінамёце, таму ўсе людзі, якія знаходзіліся побач, былі цяжка параненыя, у тым ліку й камандовец Орсіч, якому аскепак прабіў лёгкія навылёт. Паводле ўспамінаў Кушаля, Орсічаў стан у лязарэце быў амаль безнадзейны, хаця ў гэты момант, паводле тагачасных чутак, ён паправіўся й знаходзіўся ў лязарэце ў [[Баварыя|Баварыі]] на вылячэньні<ref name=":0" />.
 
Радок 189 ⟶ 188:
 
=== Канцлягер у Калдычэве ===
{{Асноўны артыкул|Калдычэўскі канцэнтрацыйны лягер}}[[Файл:Суполка афіцэраў 13-га беларускага батальёну пры СД.jpg|значак|300x300пкс|[[Баранавічы|Баранавіцкая]] рота батальёну.]]
У 1942 годзе ў мястэчку [[Калдычэва|Калдычэве]] (за 20 км ад [[Баранавічы|Баранавічаў]]) быў створаны [[канцэнтрацыйны лягер]]. Лягер быў створаны на тэрыторыі колішняга маёнтка польскага шляхціча Салевіча. Да ўтрыманьня вязьняў тутака выкарыстоўвалі стайні, гумны й хлявы<ref name=":2" />.
 
Радок 197 ⟶ 196:
 
==== Лейтэнант Бобка ====
Камэндантам лягеру быў лейтэнант ССяргей<ref name=":19">{{Артыкул|загаловак=«КУФЭРНИКИ» И ПАЛАЧИ.Кто ответил за трагедию Колдычевского лагеря смерти|год=2018|аўтар=Вера Аркинд.|спасылка=https://sputnik.by/longrid/20180502/1035158303/kufehrniki-i-palachi-kto-otvetil-za-tragediyu-koldychevskogo-lagerya-smerti.html|выданьне=[[Sputnik Беларусь]]|мова=ru}}</ref> Бобка. Аднак на мяжы 1942—1943 гадоў функцыі камэнданта былі перададзеныя ўрадніку [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] з [[Баранавічы|Баранавічаў]] Францу Ёрну. Бобка ж быў пераведзены на пасаду начальніка лягернай аховы — усяго яму падпарадкавалася каля 100 чалавек. Ёрн меў даволі нізкую годнасьць — усяго толькі [[СС-штурман]]а<ref name=":16" />, што раздражняла беларускі пэрсанал. Апрача таго, паводле Бобкі, ужо толькі тое, што «''гэты прымітыўны чалавек з адной лычкай''» меў над ім і ўсім лягерам такую ўладу, надта раздражняла беларусаў. Да таго ж, Ёрн часта ўмешваўся ва ўнутранае жыцьцё роты й публічна, нават перад вязьнямі, біў паліцыянтаў<ref name=":16" />.
 
Аднак, як высьветлілася, рабіў ён гэта не таму, што быў самадурам або садыстам. Як вядома, у добраахвотныя фармаваньні шлі служыць розныя людзі. Не была выняткам і гэтая рота СД. Думаючы, што ім цяпер усё дазволенае, некаторыя зь яе сяброў зьдзекаваліся зь вязьняў, збольшага над [[Габрэі|жыдамі]]<ref name=":16" />. Ёрн жа зьяўляўся тыповым нямецкім службоўцам і не цярпеў гармідару й сваявольства. У рэшце рэштаў, восеньню 1943 году<ref name=":18" /> Бобка, як галоўны «апазыцыяновец» Ёрна, быў пераведзены на пасаду камандоўца 7-е роты<ref name=":18" /> 13-га батальёну, якая знаходзілася ў [[Новая Вялейка|Новай Вялейцы]].
 
==== Лейтэнант Калька ====
[[Файл:Зьвяз 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД.jpg|значак|214x214пкс|ЗьвязАдна 13-газ Беларускагадружынаў паліцыйнагааховы батальёну СДлягеру.]]
Камэндантам лягеру заставаўся Франц Ёрн, але ўжо ў годнасьці [[обэршарфюрэр]]а<ref name=":2" /> СС. Яму падпарадкаваліся беларускія сябры СД, якія прайшлі шкаленьне на унтэр-афіцэрскіх курсах у [[Менск]]у. Ротай аховы (100 чалавек)<ref name=":2" /> камандаваў Н[[Мікалай Калька|М. А. Калька]] (сын царскага жандарма). Разам зь ім вынішчалі жыдоў, [[Камунізм|камуністаў]] і партызанаў унтэр-афіцэры Л. А. Сянкевіч, М. М. Кухта, А. І. Каралевіч, а гэтаксама шараговыя супрацоўнікі СД — Варанчак, Дыра, Ждан, Пранчак, Гутырчыкідр і іншыя. У якасьці знаку адрозьненьня пэрсанал лягеру насіў на пілётках і фуражках эмблему [[Адамава галава|мёртвай галавы]]. За «посьпехі», зробленыя ў хадзе ліквідацыі «ворагаў [[Трэці Райх|Райху]]», галоўны вайсковы рэфэрэнт [[БНС]] [[Францішак Кушаль]] дараваў Кальку ўзнагароду — Муаравую стужку<ref name=":2" />.
 
За часам існаваньня лягеру супрацоўнікі беларускага СД і немцы забілі ў Калдычаве й ягоных ваколіцах (вёска [[Арабаўшчына|Арабоўшчына]], урочышча [[Лозы (Берасьцейская вобласьць)|Лозы]], хутар Нячэхі) каля 22 тысячаў чалавек<ref name=":2" />.
Радок 209:
 
==== Пакараньне ====
ПершыПершыя судпрацэсы над ахоўнікамі лягеру прайшоўпрайшлі уў 1940-я ў [[Польшча|Польшчы]]<ref name=":19" />. У сярэдзіне 50-х гадахгадоў<ref name=":19" /> ва [[Уроцлаў|Ўроцлаве]].<ref name=":11" Там/> судзілі намесьніка камэнданта лягеру Бобку й аднаго з ахоўнікаў — Ёзэфа. [[Сяргей Бобка]] ўпарта сьцьвярджаў, што лягер быў «працоўным». Другі працэс адбыўся ў 1962 годзе ў [[Дом афіцэраў (Баранавічы)|Доме афіцэраў]] у [[Баранавічы|Баранавічах]] над чатырма ахоўнікамі колішняга лягеру. УсіхПрацэс прысудзілібыў адкрыты, вольных месцаў на ім не было<ref name=":19" />. Усе чатыры падсудныя ахоўнікі былі [[Беларусы|беларусамі]] й паходзілі з [[Заходняя Беларусь|Захаду]]. Сярод іх быў і [[Мікалай Калька]]. Их абвінавачвалі ў «здрадзе Радзіме». Прысудзілі іх да расстрэлу. Аднак бальшыня жаўнераў батальёну пазьбегла пакараньня<ref name=":11" />.
 
=== Менскае гета ===