Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі: розьніца паміж вэрсіямі

'''Сацыялісты́чная Саве́цкая Рэспу́бліка Літвы́ і Белару́сі''', '''Літо́ўска-Белару́ская ССР''', '''ЛітБел''' ({{мова-lt|Lietuvos – Baltarusijos Tarybų Socialistinė Respublika|скарочана}}, ({{мова-ru|Социалистическая Советская Республика Литвы и Белоруссии|скарочана}}, {{мова-pl|Litewsko-Białoruska Republika Radziecka|скарочана}}, на [[ідыш]] ''סאָציאַליסט סאָוועטן רעפובליק פון ליטע און ווייַסרוסלאַ''נ) — абвешчаная бальшавікамі 27 лютага 1919 году рэспубліка зь [[БССР|Беларускае Савецкае Сацыялістычнае рэспублікі]] і [[Летувіская ССР|Літоўскае Савецкае Сацыялістычнае рэспублікі]]. Праіснавала па 8 жніўня 1919 году.

Літоўска-Беларуская ССР праіснавала ўсяготолькі паўгоду. Пры абвяшчэньні ЛітБел вызначальную ролю адыгралі зьнешніявонкавыя сілы, а менавіта ЦК РКП(б), якое прынялокіравалася гэтае рашэньне з інтарэсаўінтарэсамі сусьветнае рэвалюцыі. ЛітБел неня зьяўляўсябыў паўнавартаснай дзяржавай, маючы фіктыўную самастойнасьць і падпарадкоўваючыся ЦК РКП(б).

Прычыны стварэньня ЛітБелу дагэтуль застаюцца нявысьветленымі. Некаторыя гісторыкі (''Платонаў і [[Мікола Сташкевіч|Сташкевіч]]'') пісалі: «уключэньне ў склад РСФСР Магілёўскай і Віцебскай губэрняў было прадыктавана найперш пагрозай захопу тых тэрыторыяў польскай дзяржавай. Гэтыя тэрыторыі ў пэрспэктыве мусілі стаць асноваю адраджэньня беларускай дзяржаўнасьці»<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. сС. 11.</ref>.

''Аўтары Брыгадзін П. і Ладысееў У.'': «Зыходзячы з абставін міжнароднага характару, ЦК РКП (б) прыняў пастанову аб аб’яднаньні Менскай і Гродзенскай губэрняў зь Літоўскай ССР. Тым самым як бы здымалася з парадку дня пытаньне аб правамернасьці далучэньня ўсходніх этнічных беларускіх зямель да РСФСР»<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. сС. 12.</ref><ref>адысееўЛадысееў У. Ф., Брыгадзін П. І. На пераломе эпох: Станаўленне беларускай дзяржаўнасці.</ref>.

[[Юры Туронак]] прыводзіць словы Сьвярдлова аб тым, што: «імкненьне ЦК забяспечыць гэтыя рэспублікі ад магчымасьці праяўленьня ў іх нацыянальна-шавіністычных настрояў».<ref>Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». — Вільня, 2008. сС. 73.</ref>

Прычыны аб’яднаньня былі сфармуляваны ў пастанове і рашэньнях ЦК РКП (б), выступах старшыні расейскага ЦВК Я. Сьвярдлова і прадстаўніка ЦК РКП (б) у Беларусі А. Іофэ. Прычыны былі наступнымі: зліцьцё Літвы і Беларусі было абумоўлена агульнасьцю гістарычнага мінулага, эканамічных сувязяў і геаграфічнага становішча, неабходнасьцю ўмацаваньня абароназдольнасьці рэспублік, аб’яднаньнем намаганьняў у барацьбе з контаррэвалюцыяй, а іменна тым, што савецкія рэспублікі імкнуліся дабраахвотна да аб’яднаньня.<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. сС. 13.</ref>

Невядома, ад каго менавіта з ЦК РКП (б) зыходзіла ідэя аб’яднаньня Летувы і Беларусі ў Літоўска-Беларускую ССР. На гэты конт існуе шэраг гіпотэзаў. Ідэю аб тым, што ініцыятарам аб’яднаньня быў [[Уладзімер Ленін]], упершыню выказаў гісторык права С. Маргунскі ў кнізе, выдадзенай у 1958<ref>Маргунский С. П. Создание и упрочение белорусской государственности. 1917—1922 гг. — Минск, 1958. сС. 159.</ref>. Але дакумэнтальных сьведчаньняў таго, што ініцыятарам дзяржаўнага экспэрымэнту быў менавіта У. Ленін, дасьледчыкі не прыводзяць, а гавораць аб гэтым у сілу гістарыяграфічнай традыцыі<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. сС. 10.</ref>.

ЛітБел быў створаны пасьля абвяшчэньняў Летувіскай ССР 16 сьнежня і Беларускай ССР 1 студзеня. Рашэньне аб стварэньні Літоўска-Беларускай ССР было прынятае 16 студзеня 1919 праз ЦК КПР (б), разам з пастановай аб уключэньні ў склад РСФСР Магілёўскай і Віцебскай губэрняў<ref>Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». — Вільня, 2008 с. С. 73.</ref><ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003 с. С. 1212ю</ref>.

17—21 лютага 1919 у [[Вільня|Вільні]] праходзіў І Зьезд Саветаў Літвы. На гэтым зьезьдзе была прынята рэзалюцыя, у якой гаварылася:{{пачатак цытаты}}''«зьезд урачыста праклямуе стварэньне адзінай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Літвы і Беларусі».<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 148.</ref>''{{канец цытаты}} Прынятая на гэтым зьездзе рэзалюцыя і стала пачаткам гісторыі ЛітБелу — 17 лютага 1919.

27 лютага 1919 адбылося аб’яднанае паседжаньне ЦВК ЛССР і ЦВК БССР, якое аднагалосна і канчаткова прыняло пастанову аб стварэньні ССР Літвы і Беларусі<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 149.</ref>. 28 лютага 1919 Дэклярацыя ЦВК ЛітБелу ССР аб зьнешняй палітыцы. Быў створаны ЦВК Літоўска-Беларускай ССР (у складзе 100 асобаў) і яго Прэзыдыюм на чале з Казімерам Цыхоўскім, урад аб’яднанай рэспублікі — Савет Народных Камісараў на чале зь Вінцісам Міцкявічусам-Капсукасам.

1 сакавіка 1919 СНК ЛітБел ССР афіцыйна зацьвердзіў назву — Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі, назву ўрада — Рабоча-сялянскі ўрад Літвы і Беларусі, а таксама сьцяг і гэрб рэспублікі (з назвай «Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі» на пяці мовах)<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 149.</ref>.

Пры стварэньні сыстэмы кіраваньня вялікай праблемай быў кадравы голад. Вельмі цяжка было знайсьці адданых бальшавізму людзей, якія пры гэтым былі б адукаванымі і здольнымі выконваць кіруючыя функцыі. Падчас разьмеркаваньня наркамацкіх партфэляў мясцовыя камуністы не змаглі самастойна закрыць усе вакансіі і зьвярнуліся па дапамогу ў [[Масква|Маскву]]. ЦК РКП(б) абяцаў дапамагчы з падборам адпаведных кіраўнікоў для камісарыятаў земляробства, аховы здароўя і сацыяльнага забясьпечаньня<ref>Круталевич В. А. История Беларуси: становление национальной державности… сС. 146.</ref>.

Падчас фармаваньня ўраду паміж мясцовымі камуністымі і прадстаўніком ЦК РКП(б) А. Іофэ паўстаў канфлікт з-за нежаданьня апошняга ўлучыць у склад ураду былых дзеячоў Аблвыканкамзаха, далучаючы пры гэтым прадстаўнікоў інтэлігенцыі<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 410.</ref>. У выніку склад ураду выглядаў наступным чынам:

З 8 сакавіка да 15 красавіка 1919 году адбылося 16 паседжаньняў ураду ЛітБела.<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 151.</ref>

Калі кадравы голад ува ўрадзе часткова ўдалося вырашыць, то на мясцовых пасадах ён быў яшчэ больш вострым. Гэта стала прычынай даволі свабоднага адбору кандыдатаў падчас прыёму на працу ў савецкія ўстановы. У выніку нярэдкімі былі выпадкі, калі высокія пасады займалі варожыя савецкай уладзе асобы. Напрыклад, у паведамленьні сакрэтнага аддзелу ВЧК ад ліпеня 1919 году адзначалася што «''ў савецкіх установах, на тэлеграфе, на чыгуначнай лініі засела шмат прыхаваных белагвардзейцаў-сабатажнікаў''».<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 411.</ref> Учарашнія прыгнечаныя і эксплюатаваныя, атрымаўшы ўладу, хутка станавіліся ня меншымі эксплюататарамі для сваіх аднавяскоўцаў, чым былыя памешчыкі. У паведамленьні ВЧК ад 7 ліпеня адзначалася, што ў адным з валасных саветаў Менскага павету «''старшыня савету і два міліцыянты бяруць хабар зь беднякоў, гоняць самагон, цэлымі начамі граюць у карты і арганізоўваюць бойкі''»<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 411.</ref>.

Неабходна было таксама стварыць адзіную камуністычную партыю Літоўска-Беларускай ССР. Каб абмеркаваць гэтае пытаньне, 4—6 сакавіка 1919 году ў [[Вільня|Вільні]] быў скліканы [[II зьезд КП(б)Б|Аб’яднаўчы зьезд]] [[Камуністычная партыя Летувы|Камуністычнай партыі Летувы і Заходняй Беларусі]] і [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|Кампартыі Беларусі]]. На зьездзе прысутнічалі 169 дэлегатаў, на якім было праклямавана стварэньне [[КП(б)ЛіБ|Камуністычнай партыі бальшавікоў Літвы і Беларусі (КП(б)ЛіБ)]]<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 149</ref>.

6 сакавіка пленум ЦК КП (б) Беларусі і Літвы стварыў Прэзыдыюм ЦК КП (б) Літвы і Беларусі ў складзе Міцкявічуса-Капсукаса, Алексы-Ангарэціса, Мясьнікова, Кнорына, Далецкага, Іванова. Старшынём Прэзыдыюма ЦК КП (б) Літвы і Беларусі быў абраны В. С. Міцкявічус-Капсукас, сакратаром — В. Кнорын<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — {{Менск Мн.,}}: «Навука і тэхніка», 1973. 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі). сС. 150</ref>.

# вырашэшьне харчовае праблемы і аднаўленьне гаспадаркі рэспублікі, якая панесла вялікія страты ад ваенных дзеяньняў<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 409.</ref>.

Сталіцай ЛітБел была абрана [[Вільня]], нягледзячы на спрэчкі зь беларускімі камуністамі і былымі працаўнікамі Аблвыканкамзаху, якія настойвалі на тым, каб сталіцай быў [[Менск]]. Згодна зь іх аргумэнтацыяй, Менск як буйное места, дзе савецкая ўлада карысталася больш вялікай папулярнасьцю і ў адпаведнасьці ваена-стратэгічным меркаваньням, пасаваў на ролю сталіцы лепш. Аднак выбар на карысьць [[Вільня|Вільні]] паў з-за рашэньня партыйнага кіраўніцтва ў [[Масква|Маскве]]. Гопнэр у сваей тэлеграме ад 3 лютага 1919 наркаму замежных справаў Г. Чычэрыну і наркаму па справах нацыянальнасьцяў Ё. Сталіну паведамляў: ''«ЦБ пагадзілася, нягледзячы на практычныя назручнасьці і некаторыя ахвяры, саступіць па палітычных меркаваньнях і перанесьці безадкладна ўрадавыя ўстановы ў Вільню»''<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 409.</ref>.

Па сёньня застаецца невядомым, якую тэрыторыю займала і кантралявала Літоўска-Беларуская ССР. Гісторык Маркунскі са спасылкай на архіўныя зьвесткі кажа аб тым, што ў склад Літоўска-Беларускай ССР фактычна ўваходзілі Менская, Віленская і невялічкая частка Ковенскай губэрняў з насельніцтвам 4 млн чалавек<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. сС. 14.</ref><ref>Маргунский С. П. Государственное строительство Белорусской ССР на первом этапе её развития. сС. 38.</ref>. Гісторык Шкляр адзначае, што: «Літоўска-Беларуская ССР складалася зь Менскай, Гарадзенскай, Віленскай, Ковенскай і часткі Сувалкаўскай губэрняў з насельніцтвам больш за 6 млн»<ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 15.</ref><ref>Шкляр Е. Н. Борьба трудящихся Литовско-Белорусской ССР с иностранными интервентами. сС. 33.</ref>.

У тэлеграме ўраду ЛітБелу ад 12 чэрвеня 1919 году на імя [[Уладзімер Ленін|У. Леніна]] ў Народны камісарыят харчаваньня РСФСР паведамлялася: «''ЛітБел перажывае адчайны харчовы крызіс. Фронт і тыл засталіся бяз хлеба. У найлепшым выпадку здолеем выкачаць з тэрыторыі ЛітБел ня болей за 20 вагонаў. На дадзены час сядзяць бяз хлеба мабілізаваныя. Барысаўскі, Бабруйскі паветы галадаюць. У Менску няма хлеба нават для бальніц і дзяцей''»<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 413.</ref>. У палітычнай зводцы ВЧК за 15—26 чэрвеня 1919 году адносна Менскай губэрні паведамлялася: «''Настроі пагаршаюцца ў сувязі з голадам. Зусім няма запасаў сыравіны. Пасевы, па прычыне адсутнасьці насеньня, ня робяцца. Верагодна, па той самай прычыне застаюцца незасеянымі тры чвэрці яравой плошчы''»<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 413.</ref>.

Савецкая Расея аказвала Літбелу значную фінансавую падтрымку. У сакавіку-пачатку красавіка 1919 урад ЛітБел атрымаў ад РСФСР крэдыт у памеры 180 млн р. на выдаткі па кіраўніцтве<ref>Круталевич В. А. История Беларуси: становление национальной державности… С. 206.</ref>. У пераважнай большасьці гэтая фінансавая дапамога мела значэньне ня столькі для ЛітБел, колькі для ўсёй Савецкай Расеі і накіроўвалася на вайсковыя і чыгуначныя ўстановы.

ЛітБел гаспадарча шчыльна супрацоўнічаў зь іншымі савецкімі рэспублікамі. За час з 8 сакавіка па 15 чэрвеня 1919 зь ЛітБелу ва [[Украіна|Ўкраіну]] было вывезена 1130 вагонаў з рознымі матэрыяламі і перапраўлена вадой 606 кубічных сажняў лесу (што прыкладна складае яшчэ 200 вагонаў). Усяго разам 1330 вагонаў, у якіх знаходзіліся дровы, дошкі, фанера, папера, запалкі, шкло, смолы, цьвікі, тканіна і інш. За гэты ж пэрыяд з Украіны быў экспартаваны 531 вагон з харчаваньнем. Прычым больш за 300 вагонаў былі адразу ж накіраваны на Смаленск для разьмеркаваньня па вайсковых частках Заходняга і Паўночнага франтоў. 132 вагоны разышліся па гарадох Расеі, у тым ліку 79 вагонаў трапілі ў [[Петраград]]. Народны камісарыят ЛітБел атрымаў толькі 21 вагон з харчаваньнем<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 414.</ref>.

Пытаньне арганізацыі войска было адным з ключавых для рэспублікі. У лютым 1919 польскія войскі перайшлі ў наступленьне па рацэ [[Нёман]] на Вільню, а таксама ў напрамку [[Баранавічы|Баранавічаў]] і [[Пінск]]а. Ім супрацьстаяла Заходняя армія, якую Рэўваенсавет РСФСР перайменаваў у [[Летувіска-Беларуская армія|Літоўска-Беларускую]], што, аднак, было толькі фармальным крокам<ref>Борьба за Советскую власть в Белоруссии: 1918—1920 гг.: сб. док. и материалов. Т. 2. С. 43.</ref>.

Паколькі войскі ЛітБел былі часткай Чырвонай Арміі, ваенныя справы рэспублікі таксама цалкам падпарадкоўваліся Маскве. У пачатку 1919 Заходні фронт ня быў для Масквы прыярытэтным, таму дапамога зь яе боку была вельмі адмежаванай і нізкаякаснай. Напрыклад, калі з Савецкай Расеі прыбылі 153 і 148 асобныя палкі, іх прыйшлося адразу ж раззброіць, бо яны ўяўлялі пагрозу для насельніцтва і савецкай улады<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 416.</ref>.

Баявы дух і маральны ўзровень арміі Літоўска-Беларускай ССР быў вельмі нізкім. Ужо ў пачатку лютага 1919 Гопнер паведамляў у Маскву аб падзеньні дысцыпліны ў вайсковых частках ў Менску і яго ваколіцах: ''«Часьці заходняй дывізыі недысцыплінаваныя, узмацніліся бандытызм, адвольнае п’янства, рэквізыцыі. Паўсюдна грубыя паводзіны салдат»''.<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 414.</ref> У лісьце да старшыні ВЦВК РСФСР Я. Свярдлова А. Іофэ пісаў наступнае: ''«Ваеннае становішча безнадзейнае, часьці разлагаюцца з кожным днём. У некаторых палках прымаюцца рашэньні кінуць пазыцыі і адправіцца па хатах. Узмацняецца контррэвалюцыйная прапаганда, камісары ні на што ня вартыя»''<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 415.</ref>.

У часьцях арміі ЛітБел вельмі пашыралася [[дэзэртырства]]. Летам 1919 бегства чырвонаармейцаў набыло масавы характар. У канцы жніўня 1919 толькі ў адной Менскай губэрні паводле зводак ВЧК налічвалася амаль 33 тысячы дзезэрціраў, прытым што сілы польскага войску, якія супрацьстаялі арміі ЛітБел, ацэньваліся ў 64 тыс. пяхоты і 7 тыс. кавалерыі. Дэзэртыры стваралі ўласныя ўзброеныя атрады і не падпарадкоўваліся анікому, кантралюючы цэлыя вобласьці. У антысавецкім паўстаньні ў Рэчыцкім павеце ўдзельнічала каля тысячы дзезэрціраў пры дзьвюх гарматах і шасьці кулямётах<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 417.</ref>.

{{пачатак цытаты}}''…пачалося перасьледваньне ўсяго беларускага. Беларускі нацыянальны рух быў абвешчаны «буржуазным забабонам», у беларускіх школах была ўведзена расейская мова, усё беларускае — кнігавыдавецтва, курсы, тэатар, хор былі нацыяналізаваны і зьведзеныя на не. (Варшавское Слово. 1920. 2 мая)<ref>Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». — Вільня, 2008.</ref>''{{канец цытаты}}

У жніўні 1919 пачала сваю дзейнасьць Ліквідацыйная камісія эвакуяваных установаў Літвы і Беларусі. У гэтым жа месяцы спыніў сваю дзейнасьць Менскі губрэўкам. Незанятая палякамі тэрыторыя ЛітБел была далучана да суседніх губэрняў РСФСР. Канцом існаваньня ЛітБел лічыцца верасень 1919<ref>Гісторыя беларускай дзяржаўнасьці ў канцы XVIII — пачатку ХХІ ст. У 2 кн. Кн. 1. НАН Беларусі, Інстытут гісторыі. — Мінск{{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 418</ref><ref>Малыхіна, Л. Ю. Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 16.</ref><ref>Vitkauskas P. Lietuvos Tarybu Respublikos Sukurimas 1918—1919 metais. — Vilnius., 1978. сС. 208—214.</ref><ref>Круталевич В. А. История Беларуси: становление национальной державности… С. 221—231.</ref>.