Вікіпэдыя

Зыгмунт Мінейка: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Rotondus (гутаркі | унёсак)
2174 праўкі
катэгорыя, дапаўненьне, вычытка
Rotondus (гутаркі | унёсак)
2174 праўкі
дапаўненьне
Радок 11:
|месца сьмерці = [[Атэны]], [[Грэцыя]]
}}
'''Зыгмунт Станіслававіч Мінейка-Газдава''' (псэўданім ''Баравы''; 1840, [[Балванішкі]], [[Ашмянскі павет]], [[Віленская губэрня]], цяпер [[Зялёны Бор (Гарадзенская вобласьць)|Зялёны Бор]], [[Ашмянскі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]] — 27 сьнежня 1925, [[Атэны]], [[Грэцыя]]) — грамадзкі дзяяч, вайсковец, навуковец, рэвалюцыянэр, удзельнік [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]]. З шляхецкага роду [[Мінейкі|Мінейкаў]] гербу [[Газдава (герб)|Газдава]], сын Станіслава й Цацыліі са Шчановічаў.
 
Ягонае імя носіць адна з вуліцаў у [[Ашмяны|Ашмянах]].
 
== Юнацтва ==
Нарадзіўся ў 1840 годзе. З шляхецкага роду [[Мінейкі|Мінейкаў]] гербу [[Газдава (герб)|Газдава]], сын Станіслава й Цацыліі са Шчановічаў. У 1852—1858 гадах Зыгмунт вучыўся ў гімназіі ў [[Вільня|Вільні]] (у тыя ж гады вучнем гімназіі быў [[Францішак Багушэвіч]]<ref>{{cite web|url=https://news.tut.by/society/133461.html|title=TUTэйшыя ў свеце. Ліцвінскі элін — герой Грэцыі|date=2009-04-02|accessdate=2021-01-24|author=Кастусь Лашкевіч|work=[[TUT.BY]]|deadlink=yes|archiveurl=http://web.archive.org/web/20210118040708/https://news.tut.by/society/133461.html|archivedate=2021-01-18}}</ref>).
 
== Удзел у вызваленчым руху ==
У 1858 годзе паступіў у ВайсковуюМікалаеўскае акадэміюінжынернае вучылішча ў [[Санкт-Пецярбург]]у. Па вяртаньні на [[Беларусь]] далучыўся да вызвольнага руху. Пераапрануўшыся селянінам, разносіў па вёсках «[[Гутарка старога дзеда|Гутарку старога дзеда]]». Быў змушаны выехаць у [[Італія|Італію]], ад 1861 году выкладаў правілы фартыфікацыі ў ВайсковайПольскай вайсковай школе ў [[Генуя|Генуі]] (заснаваная [[Джузэпэ Гарыбальдзі]]). З пачаткам паўстаньня ў 1863 годзе вярнуўся дадому. 18 сакавіка 1863 году пад кіраўніцтвам [[Мар’ян Лангевіч|Мар’яна Лангевіча]] ўзяў удзел у бітве пад Граховішкамі. Хоць бітва была выйграная, кампанія была няўдалая. Праз [[Прусія|Прусію]] Зыгмунт зноў прыбыў на Беларусь, дзе зарганізаваў аддзел з 28 партызанаў. Паўстанцкі ваенны начальнік Ашмянскага павету. Але аддзел у першым жа баі 3 чэрвеня 1863 году з расейскімі рэгулярнымі войскамі ля [[Расолішкі (Гарадзенская вобласьць)|Расолішкаў]] (цяпер у [[Іўеўскі раён|Іўеўскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]{{Зноска|Мінейка|2017|Мінейка|533}}<ref>{{cite web|author=Эдвард Зайкоўскі|url=http://www.spadchyna.net/index.php?option=com_content&view=article&id=1554&Itemid=737|title=За зямлю і за волю|work=Культурна-асветнiцкi клуб «Спадчына»|accessdate=2021-03-24|archiveurl=http://web.archive.org/web/20201203170323/http://spadchyna.net/index.php?option=com_content&view=article&id=1554&Itemid=737|archivedate=2020-12-03}}</ref>) быў разьбіты. Зыгмунт мусіў хавацца, але быў здраджаны. Ён быў арыштаваны й пасоджаны ў віленскі астрог. Суд прыгаварыў яго да павешаньня. Але Весялецкі й [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёў]], падкупленыя 9000 рублёў маці Зыгмунта Цацыліяй, замянілі павешаньне на 12 гадоў катаргі ў [[Сыбір]]ы.
 
== Ссылка ў Сыбір ==
На шляху паміж [[Табольск]]ам і [[Томск]]ам, памёр сябар Зыгмунта Струміла, які меў найменшы тэрмін адбыцьця й быў звонку вельмі падобны да яго. Скарыстаўшыся гэтым, Мінейка выдаў сябе за Струмілу й застаўся ў Томску як вольны пасяленец. Тут ён пачаў гандляваць, вырабляючы шапкі, падушкі й штучныя кветкі, а неўзабаве пачаў аздабляць дамы гораду. Набыўшы на заробленыя грошы вазы, коняў і правіянт, Зыгмунт разам зь вязьнямі Вашкевічам і доктарам [[Аляксандар Акінчыц|Акінчыцам]] іуцёк Вашкевічаму уцёкСанкт-Пецярбург, адкуль зьехаў у Заходнюю Эўропу, узяўшы прозьвішча графа фон Мэбэрта.
 
== На эміграцыі ў Эўропе ==
Спачатку жыў у [[Галяндыя|Галяндыі]], адкуль перабраўся ў [[Парыж]]. Тут ён сустрэўся з імпэратарам [[Напалеон III|Напалеонам ІІІ]], якому расказаў пра французаў-удзельнікаў паўстаньня 1863, што адбывалі пакараньне ў Сыбіры. Пасьля сустрэчы ў 1868 годзе Напалеона ІІІ і [[Аляксандар II|Аляксандра ІІ]] вязьні былі вызваленыя, а Мінейка атрымаў ува ўзнагароду магчымасьць дармавога навучаньня ў Вайсковай акадэміі. Будаваў масты й чыгункі ў [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Турэччына|Турэччыне]] й [[Грэцыя|Грэцыі]]. У 1870 годзе ўдзельнічаў у [[Франка-пруская вайна|франка-прускай вайне]], пасьля ў часе [[Парыская камуна|Парыскае камуны]] змагаўся на баку камунараў. Пасьля перабраўся ў Турэччыну, а адтуль у Грэцыю. Будаваў масты й чыгункі ў [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Турэччына|Турэччыне]] й [[Грэцыя|Грэцыі]].
 
== У Грэцыі ==
Займаўся археалёгіяй, у 1878 годзе знайшоў храм [[Зэўс]]а ў [[Дадона|Дадоне]]. Склаў этналягічную карту [[Эпір]]у, напісаў шматлікія работы па тапаграфіі, за што грэцкі парлямэнт у 1910 годзе надаў яму званьне ганаровага грамадзяніна краіны. У 1891 годзе пераехаў у Атэны, дзе ўзначаліў дэпартамэнт пры міністэрстве публічных работ Грэцыі. Дакладна вядома, што ўдзельнічаў у будаўніцтве і ўзнаўленьні алімпійскіх аб’ектаў, у тым ліку легендарнага Мармуровага стадыёну — сымбалю Алімпійскіх гульняў. У 1896 годзе падчас [[АлімпіядаЛетнія ўАлімпійскія Атэнах ўгульні 1896 годзегоду|Алімпіяды ў Атэнах]] быў спартовым карэспандэнтам «[[Dziennik Polski|Dziennika Polskiego]]» і «[[Czas]]u».
 
Удзельнічаў у [[Грэка-турэцкія войны|грэка-турэцкіх войнах]] у 1896, 1897 і 1912 гадах, падрыхтаваў пляны здабыцьця [[Салёнікі|Салёнікаў]] і [[Яніна (горад)|Яніны]]. За гэта атрымаў узнагароды ад караля [[Канстантын I (кароль Грэцыі)|Канстантына І]] у 1917 і 1922 гадах (у т. л. і Залаты крыж заслугі). Працаваў у дзяржаўнай адміністрацыі, быў кіраўніком інжынэрнага аддзелу грэцкае арміі.
 
Першы раз пасьля ўцёкаў з Сыбіры наведаў радзіму ў 1911 годзе<ref>{{cite web|author=[[Барыс Клейн|Борис Клейн]]|title=Олимпийский мятеж. Окончание|url=http://www.russian-globe.com/N104/Klein.OlimpiyskiyMyatezh2.htm|work=Русский глобус|date=2010|accessdate=2021-03-24|archiveurl=http://web.archive.org/web/20200127044312/http://www.russian-globe.com/N104/Klein.OlimpiyskiyMyatezh2.htm|archivedate=2020-01-27|language=ru}}</ref>. У 1922 і 1923 гадах наведаў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]], дзе сустрэўся з маршалам [[Юзэф Пілсудзкі|Пілсудзкім]] і атрымаў узнагароды за ўдзел у паўстаньні 1863 году{{Зноска|Inżynierowie polscy XIX i XX wieku|2001|ref=Inżynierowie polscy XIX i XX wieku|старонкі=162—163}}.
У 1921 і 1922 гадах наведаў Беларусь.
 
== Масонская дзейнасьць ==
Быў актыўным масонскім дзеячом. Уваходзіў у склад лёжаў [[Grand Orient de France]], [[Grand Orient d’Italie]] і лёжаў [[Panhellenion]] і [[Pythagoras]] (належылі да [[Grande Loge de Grece]]). Уваходзіў у кіраўніцтва грэцкіх лёжаў [[Massonic Old]] and [[Accepted Scottish Rites]]. На ягонае пахаваньне прыбыло шмат масонаў<ref>{{cite web|url=http://www.interlog.com/mineykok/info.html |title=Information about Members of the Family |date=2001-09-10 |accessdate=2021-03-24|language=en|archiveurl=http://web.archive.org/web/20200927073019/http://www.interlog.com/mineykok/info.html|archivedate=2020-09-27}}</ref>.
 
== Сям’я ==
У 1880 годзе ажаніўся з Празэрпінай Манарыс, дачкой дырэктара гімназіі ў Яніне. Меў 9 дзяцей: Андрамаху (жонка Караля Патоцкага), Зоф’ю (жонка будучага прэм’ер-міністра Грэцыі [[Георгіяс Папандрэў|Георгіяса Папандрэў]]), Станіслава, Марыю, Ядзьвігу (жонка Станіслава Ябланоўскага), Вітольда (памёр малым падчас землятрусу), Цацылію (жонка Джона Ўільяма Кўіна), Альдону Сафо, Эўтыміяса Касіміра.
 
Сын Георгіяса — Андрэас Папандрэу (1919—1996) быў стваральнікам PASOK, прэм’ерам Грэцыі ў 1981—1989 і 1993—1996 гадах. Праўнукам Зыгмунта Мінейкі зьяўляецца вядомы грэцкі палітык, кіраўнік Усягрэцкага сацыялістычнага руху (PASOK), прэм’ер-міністар Грэцыі ў 2009—2011 гадах Георгіяс Папандрэў-малодшы<ref>[http{{Cite web|url=https://nn.by/index.php?c=ar&i=30165 |title=Праўнук беларускага паўстанца стане прэм’ер-міністрам Грэцыі, |publisher=[[Наша Ніва, 4 кастрычніка]]|date=2009-10-04|дата доступу=2021-05-21|archiveurl=http://web.archive.org/web/20091010142550/https://nn.by/index.php?c=ar&i=30165|archivedate=2009]-10-10}}</ref>.
 
==Памяць==
У гонар Мінейкі названыя сярэдняя школа пры амбасадзе Польшчы ў Атэнах<ref>{{cite web |url=http://www.atenyzs.pl/index.php/2013-08-17-16-06-15/historia |title=Historia szkoły |work= Zespol Szkół przy Ambasadzie RP w Atenach |accessdate=2021-03-25 |language=pl |archiveurl=http://web.archive.org/web/20190521024133/http://www.atenyzs.pl/index.php/2013-08-17-16-06-15/historia |archivedate=2019-05-21}}</ref> і вуліца ў [[Ашмяны|Ашмянах]]<ref>{{cite web |url=http://www.oshmiany.info/news/id_post.php?id=56 |title= Как наш земляк стал национальным героем Греции? |work=Ошмяны.info |author=Алина Санюк |date=2011-08-28 |accessdate=2021-03-25 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20210225221017/http://www.oshmiany.info/news/id_post.php?id=56 |archivedate=2021-02-25 |language=ru}}</ref>.
 
Зыгмут Мінейка згадваецца ў рамане [[Тадэвуш Канвіцкі|Тадэвуша Канвіцкага]] «Польскі комплекс» (1977)<ref>{{cite web|url=http://www.interlog.com/mineykok/home.html |title=The Mineyko Genealogy |language=en |date=2002-03-24 |accessdate=2021-03-24 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20200130152605/http://www.interlog.com/mineykok/home.html |archivedate=2020-01-30}}</ref>.
 
== Творы ==
* {{Кніга|год=1971|аўтар=Zygmunt Mineyko|назва=Z tajgi pod Akropol: Wspomnienia z lat 1848—1868|мова=pl|адказны=Oprac.: Eligiusz Kozłowski i Kazimierz Olszański. Przedm. i przypisy Eligiusz Kozłowski.|горад=Warszawa|выдавецтва=Pax|старонак=551}}
* Z tajgi pod Akropol: Wspomnienia z lat 1848—1868. Warszawa, 1971
* {{Кніга|год=2017|аўтар=Зыгмунт Мінейка|назва=З Тайгітайгі пад Акропаль: успаміны з 1848—1866 гадоў|мова=be|адказны=пераклад, /укладанне, Зыгмунтпрадмова, Мінейка.каментары —Марыны Запартыкі|горад=Мінск : |выдавецтва=Лімарыус, 2017. — 564|старонак=568, [2] с. — (|сэрыя=Беларуская мемуарная бібліятэка).|тыраж=300|isbn=978-985-6968-65-8|ref=Мінейка}}
 
== Крыніцы ==
Радок 51 ⟶ 59:
* PSB;
* {{Літаратура/ЭГБ|5}}
* {{Кніга|назва=Inżynierowie polscy XIX i XX wieku|адказны=Pod red. J. Piłatowicza|горад=Warszawa|выдавецтва=Retro-Art.|год=2001|старонкі=160—163|старонак=285|isbn=83-87992-15-1|частка=Mineyko Zygmunt|спасылка том=http://bc.pollub.pl/Content/240/PDF/T.7.pdf|мова=pl|том=VII. 100 najwybitniejszych polskich twórców techniki|ref=Inżynierowie polscy XIX i XX wieku}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19666 Леанід Маракоў. МІНЕЙКА Зыгмунт]
* [http://pages.interlog.com/~mineykok/popolsku.html Genealogia Mineyków, szukanie swojej przeszłości]
* [http{{cite web|url=https://news.tut.by/society/133461.html Як |title=TUTэйшыя змяняліў светсвеце. Ліцвінскі элін  — герой Грэцыі|date=2009-04-02|accessdate=2021-01-24|author=Кастусь Лашкевіч|publisher=[[TUT.BY]]|deadlink=yes|archiveurl=http://web.archive.org/web/20210118040708/https://news.tut.by/society/133461.html|archivedate=2021-01-18}}
* {{cite web|url=http://www.interlog.com/mineykok/info.html |title=Information about Members of the Family |date=2001-09-10 |accessdate=2021-03-24|language=en|archiveurl=http://web.archive.org/web/20200927073019/http://www.interlog.com/mineykok/info.html|archivedate=2020-09-27}}
* [http://www.interlog.com/mineykok/ulthm.htm Фотаздымкі Зыгмунта Мінейкі ды яго сям’і]
 
{{Бібліяінфармацыя}}
 
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мінейка, Зыгмунт}}
Радок 65 ⟶ 78:
[[Катэгорыя:Беларусы ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі франка-прускай вайны]]
[[Катэгорыя:ПарыскіяУдзельнікі камунарыПарыскае камуны]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Грэцыі]]
[[Катэгорыя:Інжынэры-будаўнікі]]▼
[[Катэгорыя:Беларускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Грэцкія археолягі]]
Радок 72 ⟶ 86:
[[Катэгорыя:Грэцкія інжэнэры]]
[[Катэгорыя:Ваенныя інжынэры]]
[[Катэгорыя:Мэмуарысты]]
[[Катэгорыя:Масоны]]
[[Катэгорыя:Памерлі 27 сьнежня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1925 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Атэнах]]
▲[[Катэгорыя:Інжынэры-будаўнікі]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Зыгмунт_Мінейка»