Якаў Трашчанок: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
дапаўненьне, стыль
Радок 11:
|Сайт =
}}
'''Якаў Іванавіч Трашчанок''' ('''Трашчонак''', {{Нарадзіўся|15|11|1931}}, [[Менск]] — {{Памёр|14|08|2011}}<ref>{{Спасылка | дата публікацыі = 14 жніўня 2011| url = http://nn.by/?c=ar&i=58670 | загаловак = Памёр ідэолаг лукашэнкаўскай гісторыі Беларусі — магілёўскі выкладчык Якаў Трашчанок | выдавец = [[Наша Ніва]] | дата = 27 жніўня 2011}}</ref>, [[Магілёў]]) — пэдагог і гісторык<ref name="bt">В центре внимания: Яков Трещенок // «[[Першы нацыянальны тэлеканал|Первый национальный канал]]», 14.08.2011.</ref>, дацэнт (1996). Вучань [[Лаўрэнці Абэцэдарскі|Л.Лаўрэнція Абэцэдарскага]]<ref name="dedy">[[Генадзь Сагановіч|Саганович, Г.]] Советизация, западнорусизм, что дальше? // Деды: дайджест публикаций о белорусской истории. Выпуск 8. — Минск, 2011. С. 112.</ref>, настаўнік [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]].
 
== Біяграфія ==
Зь сям’і вайкоўца. У час [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] быў ва эвакуацыі ў [[Саратаўская вобласьць|Саратаўскай вобласьці]] [[Расея|Расеі]]. У 1947 годзе, па заканчэньні сямігодкі, паступіў у Растоўскую падрыхтоўчую артылерыйскую вучэльню, адкуль у 1949 годзе яго накіравалі ў Калінінградзкую гвардзейскую артылерыйскую вучэльню. Скончыўшы яго, праходзіў службу на афіцэрскіх пасадах ва [[Узброеныя сілы СССР|Ўзброеных сілах СССР]], у тым ліку за мяжой. У 1956 годзе звольніўся з арміі.
У 1963 годзе скончыў гістарычна-геаграфічны факультэт [[Менскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]]. У 1967—1995 гадох працаваў у [[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Аркадзя Куляшова|Магілёўскім дзяржаўным унівэрсытэце ім. А. Куляшова]], дзе выкладаў гісторыю ў [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]]<ref>{{Спасылка|аўтар = Студзінская І.| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://www.svaboda.org/content/article/1812434.html| загаловак = Лукашэнкіяна ў падручніках| выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 15 жніўня 2011}}</ref>.
 
У 1963 годзе скончыў гістарычна-геаграфічны факультэт [[Менскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]]. У 1967—1995 гадох працаваў у [[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Аркадзя Куляшова|Магілёўскім дзяржаўным унівэрсытэце ім. А. Куляшова]], дзе выкладаў гісторыю ў [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]]<ref>{{Спасылка|аўтар = Студзінская І.| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://www.svaboda.org/content/article/1812434.html| загаловак = Лукашэнкіяна ў падручніках| выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 15 жніўня 2011}}</ref>. Рукапіс кандыдацкай дысэртацыi (1971) на тэму «Документальные материалы ЦГАОР БССР как источник по истории рабочего класса Белоруссии в период первой пятилетки (1928—1932)» захоўваецца ў [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі|НББ]], а аўтарэфэрат — у чытальнай залі бібліятэкі Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Францішка Скарыны. Аднак дысэртацыюдысэртацыі не абараніў<ref name="bt"/>.
 
З 1967 году выкладаў на катэдры гісторыі СССР [[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Аркадзя Куляшова|Магілёўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Аркадзя Куляшова]], дацэнт катэдры расейскай і савецкай гісторыі (1995—2004), потым на пасадзе старэйшага навуковага супрацоўніка навукова-дасьледчага сэктару ўнівэрсытэту.
Заклікаў А. Лукашэнку паводле прыкладу [[Сталін]]а ўзяць пад свой кантроль выданьне падручнікаў па гісторыі, што апошні зрабіў у 2002 годзе. Па гэтым атрымаў ад кіраўніка дзяржавы заказ напісаць падручнік: «''Напиши учебник в таком стиле, как ты у нас преподавал историю''»<ref name="dedy"/>. У 2004 годзе ўказам А. Лукашэнкі ўзнагароджаны [[Ордэн Пашаны (Беларусь)|ордэнам Пашаны]].
 
ЗаклікаўВыкладаў Агісторыю ў [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]]<ref>[[Іна Студзінская|Студзінская І.]] [https://www.svaboda.org/a/1812434.html Лукашэнкіяна ў падручніках], [[Радыё Свабода]], 1 верасьня 2009 г.</ref>. Па ўсталяваньні [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] заклікаў былога Лукашэнкувучня паводле прыкладу [[Сталін]]а ўзяць пад свой кантроль выданьне падручнікаў паз гісторыі, што апошні зрабіў у 2002 годзе. Па гэтым атрымаў ад кіраўніка дзяржавыЛукашэкні заказ напісаць падручнік: «''Напиши учебник в таком стиле, как ты у нас преподавал историю''»<ref name="dedy"/>. Увайшоў у склад дзяржаўнай камісіі з падрыхтоўкі падручнікаў у гуманітарна-грамадазнаўчай сфэры. У 2004 годзе ўказаматрымаў А.ад Лукашэнкі ўзнагароджаны [[Ордэн Пашаны (Беларусь)|ордэнамордэн Пашаны]].
== Бібліяграфія ==
 
== Погляды і дзейнасьць ==
Стаяў на скрайніх пазыцыях [[заходнерусізм]]у і [[МаскоўскіРасейская патрыярхатправаслаўная царква|праваслаўнага]] фанатызму<ref name="er">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://euroradio.fm/report/ales-smalyanchuk-46702 | загаловак = Алесь Смалянчук: Не думаю, што імя Якава Трашчанка захаваецца надоўга | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]] | дата = 27 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref</ref>. Не прымаў беларусаў як самастойны народ і разглядаў Беларусь як частку [[Расея|Расеі]]. Аднак у адрозьненьне ад ідэоляга «заходнерусізму» [[Міхаіл Каяловіч|М.Міхаіла Каяловіча]] не прызнаваў гістарычнай адметнасьці беларусаў<ref name="sah">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 2003-28| url = http://www.nn.by/index.pl?theme=nn/2003/28&article=06| загаловак = Цынічная насьмешка з гісторыі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Імкнуўся сьцьвердзіць велізарную праваслаўную імпэрыю, праваслаўную дзяржаву з панаваньнем [[Расея|Расеі]]<ref name="er"/>.
 
РаспрацоўваўЗ 2002 году на заданьне Лукашэнкі распрацоўваў новую канцэпцыю выкладаньня гісторыі ў беларускіх навучальных установах, заякая часамінеўзабаве кіраваньняатрымала А.ўхваленьне Лукашэнкірэжыму і пачала рэалізоўвацца праз навучальныя праграмы і дапаможнікі. Аўтараў папярэдняй называў «нацыянал-радыкаламі», або «нацыяналістамі». Цьвердзіў, што [[Вялікае Княства Літоўскае]] і [[Рэч Паспалітая]] ніякім чынам ня могуць зьвязвацца з нацыянальнай беларускай гісторыяй, таму што «гэта дзяржавы каталіцкія», і яны «праводзілі дыскрымінацыйную палітыку ў адносінахдачыненьні да беларусаў». Шляхта паводле Трашчанка таксама ня мае ніякіхніякага адносінаўдачыненьня да нацыянальнай гісторыі Беларусі, таму што яна «здрадзіла праваслаўю», а хто не здрадзіў праваслаўю, мусіў быў «ісьці на Ўсход да царагаспадара маскоўскага прасіць паратунку». Зьмешваючы ўсё такім чынам, аўтар канцэпцыі заклікае ўвесьці праваслаўе ([[Расейская праваслаўная царква]]) як факультатыў у школах. Скрайне нэгатыўна ацэньваў усякія народныя паўстаньні, інтэрпрэтаваў іх яшчэ горш, чым было ў савецкія часы.
 
Прапанаваў сваю структуру гістарычнай адукацыі. Лічыў, што гістарычная адукацыя ў Беларусі мусіць будавацца на трох курсах: першы курс — нацыянальная гісторыя, другі — рэгіянальная, трэці — усеагульная. Але парадокс у тым, што галоўнай зьяўляецца менавіта рэгіянальная гісторыя, а нацыянальная — гэта кароценькі курс гісторыі беларускіх праваслаўных земляў. Рэгіянальная — гэта гісторыя, як пісаў Трашчанок, «''восточных славян, России и СССР''» — ільвіная доля ўсёй нагрузкі на вучняў. Усеагульная — сьціслая гісторыя Захаду. Гісторыя ВКЛ і Рэчы Паспалітай мусіць вывучацца, паводле Трашчанка, у курсе ўсеагульнай гісторыі — ня проста адмежавана ад Беларусі, але як чужая. Такую схему плянаваў прыкласці як для школьнай адукацыі, гэтак і для вышэйшай.
 
На думку Трашчанка, пры выкладаньні гісторыі мусіла дамінаваць [[расейская мова]], пры гэтым ён лічыў, што найлепшым варыянтам, увогуле, зьяўляўсябыў пераход на карыстаньне расейскімі падручнікамі<ref name="nc">[https://web.archive.org/web/20050218190257/http://nchas.iatp.by/arhiv/7/artyk/7.html Канцэпцыя а ля Мураўёў] // «Новы Час». № 2(7), 30.01—12.02.2003 г.</ref>. [[Беларуская мова|Беларускай мовай]] не валодаў<ref name="krauc">[http://www.svaboda.org/content/transcript/1789301.html Жыцьцё і сьмерць мітаў: Кастусь Каліноўскі], // «[[Радыё Свабода]]», 30 ліпеня 2009 г.</ref>.
 
== Прапагандысцкая творчасьць ==
Пісаў выняткова на [[Расейская мова|расейскай мове]]. Аўтар унівэрсытэцкага навучальнага дапаможніка «История Беларуси. В 2-х частях», які выйшаў пад грыфам «Дапушчана Міністэрствам адукацыі» і пачаў узмоцнена насаджацца ўва ўсе зьвёны гістарычнай адукацыі<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/803243.html Алесь Краўцэвіч: «Каб не Вялікае Княства Літоўскае, не было б і прэзыдэнта Лукашэнкі»], [[Радыё Свабода]], 7 сьнежня 2005 г.</ref>. У ім Трашчанок даў прынцыпова іншую ацэнку вузлавых пытаньняў гісторыі Беларусі, чым у выдадзеных у першай палове 1990-х гадоў у 2 частках «Нарысах гісторыі Беларусі», падрыхтаваных групай гісторыкаў пад кіраўніцтвам дырэктара [[Інстытут гісторыі|Інстытуту гісторыі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] [[Міхаіл Касьцюк|Міхаіла Касьцюка]]. Гісторыю старажытнай Беларусі выклаў з пазыцыяў «''усходнеэўрапейскай праваслаўнай цывілізацыі''», падкрэсьліваючы асаблівы характар гістарычных повязяў Беларусі з Расеяй.
 
У 2008 годзе пад рэдактурай Трашчанка выйшаў новы абавязковы падручнік з гісторыі Беларусі для 10-й клясы сярэдняй школы, які зьмяшчае адмысловы параграф «''Гістарыяграфічны міф пра Вікенція (Кастуся) Каліноўскага''»<ref name="krauc"/>. У гэтым параграфе сьцьвярджаецца, што паводле этнічнай самаідэнтыфікацыі [[Кастусь Каліноўскі]] «''быў, безумоўна, палякам''».
 
== Творы ==
* Философия образования и проблема человека: Учеб. пособие / М. И. Вишневский, В. А. Костенич, Я. И. Трещенок. — Могилев : МГУ имени А. Кулешова, 1997. — 68 с.
* Трещенок, Я. И. Введение в методологию исторического познания / Я. И. Трещенок. — Могилев : МГУ имени А. Кулешова, 1999. — 34 с.
Радок 30 ⟶ 46:
* История Беларуси с древнейших времён до октября 1917 года : учебное пособие для 10-го класса общеобразовательных школ с русским языком обучения / В. В. Волженков, Я. И. Трещенок, А. А. Воробьев. — Минск : Адукацыя і выхаванне, 2008. — 255 с.
* История Беларуси (октябрь 1917 — начало XXI в.) : учебное пособие для 11-го класса общеобразовательных учреждений с русским языком обучения / Я. И. Трещенок, А. А. Воробьев, М. Н. Железняк; под редакцией Я. И. Трещенка. — Минск : Народная асвета, 2009. — 181 с.
 
Аўтар унівэрсытэцкага вучэбнага дапаможніка «История Беларуси. В 2-х частях», які выйшаў пад грыфам «Дапушчана Міністэрствам адукацыі» і пачаў узмоцнена насаджацца ўва ўсе зьвёны гістарычнай адукацыі<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/803243.html Алесь Краўцэвіч: «Каб не Вялікае Княства Літоўскае, не было б і прэзыдэнта Лукашэнкі»] // [[Радыё Свабода]], 7 сьнежня 2005 г.</ref>. У 2008 годзе пад ягонай рэдактурай выйшаў новы абавязковы падручнік па гісторыі Беларусі для 10-й клясы сярэдняй школы, які зьмяшчае адмысловы параграф «Гістарыяграфічны міф пра Вікенція (Кастуся) Каліноўскага»<ref name="krauc"/>.
 
== Погляды і дзейнасьць ==
Стаяў на скрайніх пазыцыях [[заходнерусізм]]у і [[Маскоўскі патрыярхат|праваслаўнага]] фанатызму<ref name="er">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://euroradio.fm/report/ales-smalyanchuk-46702 | загаловак = Алесь Смалянчук: Не думаю, што імя Якава Трашчанка захаваецца надоўга | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]] | дата = 27 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref</ref>. Не прымаў беларусаў як самастойны народ і разглядаў Беларусь як частку [[Расея|Расеі]]. Аднак у адрозьненьне ад ідэоляга «заходнерусізму» [[Міхаіл Каяловіч|М. Каяловіча]] не прызнаваў гістарычнай адметнасьці беларусаў<ref name="sah">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 2003-28| url = http://www.nn.by/index.pl?theme=nn/2003/28&article=06| загаловак = Цынічная насьмешка з гісторыі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Імкнуўся сьцьвердзіць велізарную праваслаўную імпэрыю, праваслаўную дзяржаву з панаваньнем [[Расея|Расеі]]<ref name="er"/>.
 
Распрацоўваў канцэпцыю выкладаньня гісторыі ў беларускіх навучальных установах за часамі кіраваньня А. Лукашэнкі. Аўтараў папярэдняй называў «нацыянал-радыкаламі», або «нацыяналістамі». Цьвердзіў, што [[Вялікае Княства Літоўскае]] і [[Рэч Паспалітая]] ніякім чынам ня могуць зьвязвацца з нацыянальнай беларускай гісторыяй, таму што «гэта дзяржавы каталіцкія», і яны «праводзілі дыскрымінацыйную палітыку ў адносінах да беларусаў». Шляхта паводле Трашчанка таксама ня мае ніякіх адносінаў да нацыянальнай гісторыі Беларусі, таму што яна «здрадзіла праваслаўю», а хто не здрадзіў праваслаўю, мусіў быў «ісьці на Ўсход да цара маскоўскага прасіць паратунку». Зьмешваючы ўсё такім чынам, аўтар канцэпцыі заклікае ўвесьці праваслаўе як факультатыў у школах. Скрайне нэгатыўна ацэньваў усякія народныя паўстаньні, інтэрпрэтаваў іх яшчэ горш, чым было ў савецкія часы.
 
Прапанаваў сваю структуру гістарычнай адукацыі. Лічыў, што гістарычная адукацыя ў Беларусі мусіць будавацца на трох курсах: першы курс — нацыянальная гісторыя, другі — рэгіянальная, трэці — усеагульная. Але парадокс у тым, што галоўнай зьяўляецца менавіта рэгіянальная гісторыя, а нацыянальная — гэта кароценькі курс гісторыі беларускіх праваслаўных земляў. Рэгіянальная — гэта гісторыя, як пісаў Трашчанок, «восточных славян, России и СССР» — ільвіная доля ўсёй нагрузкі на вучняў. Усеагульная — сьціслая гісторыя Захаду. Гісторыя ВКЛ і Рэчы Паспалітай мусіць вывучацца, паводле Трашчанка, у курсе ўсеагульнай гісторыі — ня проста адмежавана ад Беларусі, але як чужая. Такую схему плянаваў прыкласці як для школьнай адукацыі, гэтак і для вышэйшай.
 
На думку Трашчанка, пры выкладаньні гісторыі мусіла дамінаваць [[расейская мова]], пры гэтым ён лічыў, што найлепшым варыянтам, увогуле, зьяўляўся пераход на карыстаньне расейскімі падручнікамі<ref name="nc">[https://web.archive.org/web/20050218190257/http://nchas.iatp.by/arhiv/7/artyk/7.html Канцэпцыя а ля Мураўёў] // «Новы Час» № 2(7), 30.01—12.02.2003.</ref>. [[Беларуская мова|Беларускай мовай]] не валодаў<ref name="krauc">[http://www.svaboda.org/content/transcript/1789301.html Жыцьцё і сьмерць мітаў: Кастусь Каліноўскі] // «[[Радыё Свабода]]», 30 ліпеня 2009 г.</ref>.
 
== Крытыка ==
Радок 47 ⟶ 52:
Беларускія гісторыкі паказваюць на тое, што ў падручніках Трашчанка зьмяшчаецца цэлы шэраг фальсыфікацыяў і падтасовак<ref name="smal">[[Алесь Смалянчук|Смалянчук А.]] Ад Абэцадарскага да Трашчанка або эвалюцыя беларускай «дырэктыўнай гiстарыяграфii» (История Беларуси. В 2-х частях. Ч. 2. Под ред. Я. И. Трещенка. Могилев: МГУ, 2005. — 310 с.) [http://www.homoliber.org/ru/rp/rp030402.html]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Pепрессивная политика советской власти в Беларуси. Вып. 3. — Минск: «Мемориал», 2007. С. 351-361.</ref>. Апроч таго, у іх выказваюцца адкрытыя абразы ў бок апанэнтаў і, увогуле, прысутнічае распальваньне міжнацыянальнай варожасьці<ref name="sah"/>.
 
Доктар гістарычных навук [[Алесь Смалянчук|А. Смалянчук]] паказвае на тое, што пiсаць звычайную навуковую рэцэнзiю на падручнiкi Я. Трашчанка проста немагчыма<ref name="smal"/>, а ягоныя канцэпцыі зьяўляецца антынавуковыміантынавуковыя<ref name="er"/>. Гісторык [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]] характарызуе падручнікі Трашчанка як цынічную насьмешку зь беларускай гістарычнай навукі<ref name="sah"/>.
 
== Крыніцы ==