Апалёнія Серакоўская: розьніца паміж вэрсіямі

{{Асоба|імя=Апалёнія Серакоўская|арыгінал імя=Apolonia Dalewska-Sierakowska|імя пры нараджэньні=Апалёнія Фэрдынанда Далеўская|род дзейнасьці=Грамадзкая дзяячка, інсургентка|дата нараджэньня=19 студзеня 1838|месца нараджэньня=фальварак Кункулка, Лідзкі павет|дата сьмерці=2 студзеня 1919|месца сьмерці=Варшава, Каралеўства Польскае|месца пахаваньня=Павонзкія могілкі|сужэнец=Зыгмант Серакоўскі}}'''Апалёнія Серакоўская''' (дзявочае [[прозьвішча]]: Далеўская; [[Польская мова|па-польску]]: Apolonia Dalewska-Sierakowska; 19 студзеня 1838, фальварак Кункулка, Лідзкі павет, [[Расейская імпэрыя]] - 2 студзеня 1919, [[Варшава]], [[Каралеўства Польскае]]) - грамадзкая дзяячка, удзельніца [[Паўстаньне 1863 году|паўстаньня 1863 году]], жонка Зыгманта[[Зыгмунт Серакоўскі|Зыгмунта Серакоўскага]].

Апалёнія Далеўская нарадзілася 19 студзеня 1838 году ў [[Фальваркі|фальварку]] Кункулка у сям'і шляхціца<ref><small>Profil osoby, Ogrody Wspomnień, https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/41855</small></ref>. Была адной з дзесяцёх дзяцей Дамініка Далеўскага і яго жонкі Дамінікі з Наркевічаў. Мэтрычныя кнігі занатавалі, што Апалёнія Фэрдынанда Дамініка нарадзілася 19 студзеня 1838 г. у Кункулцы, у Салечніцкай парафіі, ахрышчана была 6 красавіка таго ж года ў [[Салечнікі|Салечніках]]. Хрышчонымі бацькамі былі Самуэль Лацкі, капітан расейскіх войскаў і Апалёнія Ратоўт, начальніца сясцёр міласэрнасьці ў [[Вільня|Вільні]]<ref><small>Успаміны, Да 155-годдзя паўстання 1863, Апалонія з Далеўскіх Серакоўская / Наша Слова, № 3 (1362), 17 студзеня 2018, http://pawet.net/ns/2018/20/%E2%84%96_20_(1379).html</small></ref>.

У 1848 годзе памёр бацька Дамінік Далеўскі. Удава Дамініка Далеўская разам зь дзецьмі пераехала ў Вільню. Маці ўдзяляла шмат увагі адукацыі дачок. Пра чатырох з шасьці сясцёр вядома, што яны скончылі пансыён. Пазьней Апалёнія наведвала курсы, арганізаваныя Шляхецкім Інстытутам, на якіх выкладаліся [[матэматыка]], [[прыродазнаўства]], [[гісторыя]], [[літаратура]], [[эстэтыка]] і [[пэдагогіка]]. Музыку выкладаў [[Станіслаў Манюшка]]. Гэтыя курсы былі сакрэтнымі, арганізаванымі мясцовай інтэлігенцыяй у знак пратэсту супраць палітыкі цара<ref><small>Apolonia Sierakowska z Dalewskich, Wspomnienia, Wyd. Neriton, Warszawa 2010.</small></ref>.

Улетку 1861 году Апалёнія Далеўская пазнаёмілася з капітанам расейскай арміі Зыгмантам[[Зыгмунт Серакоўскі|Зыгмунтам Серакоўскім]]. Пара ажанілася ў [[Кейданы|Кейданах]] 30 ліпеня 1862. Шлюб таксама быў зарэгістраваны ў [[Вільня|Вільні]] ў бажніцы сьв. Яна. Цэлая група вядомых людзей прыняла ўдзел у вясельлі Серакоўскага і Далеўскай: будучыя кіраўнікі паўстаньня: [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскі]], [[Якуб Гейштар|Я. Гейштар]]<ref><small>V. Merkys. Dalevskių šeima. Vilnius: Vaga, 1967.</small></ref>. Пасьля вясельля пара прабыла ў Кейданах тыдзень. Пасля гэтага Апалёнія Далеўская-Серакоўская суправаджала мужа ў камандзіроўцы ў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропе]]. Пара наведала [[Бэрлін]], [[Ляйпцыг]], [[Познань]], [[Вена|Вену]], [[Парыж]]. Калі Апалёнія захварэла, яна вярнулася ў [[Вільня|Вільню]] і засталася з маці, а муж паехаў у [[Альжыр]]<ref><small>Apolonia Sierakowska z Dalewskich, Wspomnienia, Wyd. Neriton, Warszawa 2010.</small></ref>.

Удзел Серакоўскага ў паўстаньні трываў ня поўны месяц. Кампанія, распачатая арганізацыяй найбольшага паўстанчага згрупаваньня і першымі ваеннымі посьпехамі, закончылася для параненага ў найбольшай бітве ў паўстаньні зьняволеньнем (11 траўня) і выракам сьмерці<ref><small>В. Кошчыц, Зыгмунт Серакоўскі галоўнакамандуючы на Жмудзі ў 1863 г., Кракаў, 1906, с. 55-56.</small></ref>. У паўстаньні бралі ўдзел усе Далеўскія. Францішак належаў да кіраўніцтва лягера белых, Цітус і Канстанцін аказаліся на баку чырвоных. Канстанцін змагаўся ў адзьдзеле. Сястра Юлія з мужам Міхалам Бэркманам дзейнічалі на Ковеншчыне, а Ксавэрыя была сакратаркай Францішка ў літоўскім паўстанчым урадзе. Сама Апалёнія была кур'еркай паўстанцаў<ref><small>Rasa Baškienė. Apolonija Dalevskytė-Sierakauskienė – sukilėlių vado žmona, 2017, https://www.bernardinai.lt/2017-10-06-apolonija-dalevskyte-sierakauskiene-sukileliu-vado-zmona</small></ref>.

Па хуткім часа была арыштаваная цяжарная Апалёнія. Яе затрымалі на тры месяцы. Арыштаванага мужа бачыла толькі аднойчы напярэдадні пакараньня сьмерцю. Жонку выслалі ў Наўгародзкую губэрню. Пра жудаснае абыходжаньне [[Міхаіл Мураўёў|М. Мураўёва]] з цяжарнай Апалёніяй паведамлялася ў замежнай прэсе, у тым ліку ў газэце The Times<ref><small>Tamara Bairašauskaitė, Jolanta Sikorska Kulesza. Apolonija Dalevskytė – Sierakauskienė. Atsiminimai. Iš lenkų kalbos vertė Tamara Bairašauskaitė. Vilnius: Lietuvos nacionalinis muziejus, 2019.</small></ref>.

Апалёнія Серакоўская памерла адразу пасьля [[Першая сусьветная вайна|І Сусьветнай вайны]] 2 студзеня 1919 у [[Варшава|Варшаве]] і была пахаваная ў сямейным магільніку на Павонзках.

Апалёнія Серакоўская пакінула ўспаміны пра свае жыцьцё, знаёмства з мужам. Праз гісторыю сваёй сям'і паказвае лёс розных людзей, малюе партрэт грамадзтва, якое ўдзельнічае ў паўстаньні супраць царызму і барацьбе ў Літве за незалежнасьць. Успаміны зьмяшчаюць шмат інфармацыі пра палітыку і паўсядзённае жыцьцё 1840-60-х гадоў у Літве<ref><small>Apolonia Sierakowska z Dalewskich, Wspomnienia, Wyd. Neriton, Warszawa 2010.</small></ref>. Па-беларуску ўспаміны часткова публікаваліся ў перакладзе С. Судніка ў [[Газэта|газэце]] "[[Наша слова|Наша Слова]]"<ref> <small>Успаміны, Да 155-годдзя паўстання 1863, Апалонія з Далеўскіх Серакоўская / Наша Слова, № 3 (1362), 17 студзеня 2018,http://pawet.net/ns/2018/20/%E2%84%96_20_(1379).html</small> </ref>.