Вікіпэдыя

Шурпаты вяз: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дНяма апісаньня зьменаў
Метка: рэдактар вікітэксту-2017
Радок 51:
|NCBI = 172265
}}
[[FileФайл:Ulmus glabra 'Nana'.jpg|міні|250пкс|thumb|''Шурпаты вяз — нізкарослая карлікавая форма да 2 м вышыні.'']]
[[FileФайл:Hutki pomnikowy wiąz górski 11.05.2019 p2.jpg|міні|250пкс|thumb|''Шурпаты вяз'']]
'''Шурпаты вяз''' (горны вяз) — гэта від лістападных дрэваў з [[Род (біялёгія)|роду]] [[вяз]]аў [[Сямейства (біялёгія)|сямейства]] [[Вязовыя|вязовых]]<ref name="workinglist">[http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2448690 ''Ulmus glabra'' Huds.] A workinglist of all plants species.</ref>.
== Сынонімы ==
Радок 72:
# Ulmus sukaczevii {{Артыкул у іншым разьдзеле|Гэнры Кранк Андрэўс| Andrews|en|Henry Cranke Andrews}}<ref name="workinglist"/>
=== Формы ===
# f. purpurea {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— лісьце ў маладым веку пурпуровыя.
# f. atropurpurea {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— лісьце цёмна пурпуровыя.
# f. lutescens {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— лісьце жаўтлявыя.
# f. cornuta {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— лісьце з 3–5 лопасьцямі ў верхняй частцы.
# f. crispa {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— лісьце вельмі вузкія, глыбока надрэзаныя зубчатыя.
# f. pendula {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— дрэва з шатровіднай каронай і адвіслымі маладымі галінамі.
# f. Camperdownii {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— дрэва з шатровіднай ніцай каронай.
# f. fastigiata {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— дрэва ззь пірамідавіднай каронай і прыціснутым да галін лісьцем.
# f. nana {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альфрэд Рэдэр|Rehd.|de|Alfred Rehder)}} –— нізкарослая карлікавая форма да 2 м вышыні.<ref name="Деревья">{{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции |арыгінал = |спасылка =http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/der_i_kust_sssr1951_2.djvu |адказны =ред. Соколов С. Я. и др. |выданьне = |месца =М.—Л.|выдавецтва =Академия наек СССР|год =1951 |том =2. Покрытосеменные|старонкі =507 |старонак =612 |сэрыя = |isbn = |наклад =2500 }}</ref>
== Батанічнае апісаньне ==
Дрэва да 30—40 м вышыні, са ствалом да 2 м у дыямэтры; карона са шматлікімі коса ўгару скіраванымі асноўнымі галінамі і пэрыфэрыйнымі, якія нікнуць маладымі галінкамі, густая шырока цыліндрычная, наверсе закругленая. Маладыя галінкі таўставатыя, густа рудаваты валасістыя, зь цёмна бурай карой. Кара на сталых галінах шэрая ці жоўта-бурая й на ствалах бурая з глыбокімі расколінамі. Кольца драўніны судзінкавыя зь ядром. Абалона жаўтлявага колеру. Ядро — бурага колеру, гадавыя пласты добра бачны. Парасткі тоўстыя, цёмна-бурыя, шурпатыя, цьвёрда валасістыя. Пупышкі шырока канічныя тупыя, густа апушаныя, 6—9 мм даўжынёй. Хвосьцік тоўсты, вельмі кароткі, 1—4 мм даўжынёй, цёмна-карычневы, апушаны. Лісьце эліптычнае ці яйцападобнае, у аснове не раўнабокія скругленыя ці клінаватыя, на верхавіне больш-менш завостраныя й часам на моцных парастках, часам 3-лопасьцевыя, па краі зубцы буйныя, двойчы зубчастыя, зьверху цёмна-зялёныя, шурпатыя, зьнізу больш бледныя, па жылках апушаныя часам амаль голыя, да 18—20 см даўжынёй і 10—12 см шырынёй; бакавых жылак з кожнага боку 14—19.
Радок 86:
== Спосабы размнажэньня ==
Цьвіце ў красавіку, плоданосіць у канцы траўня — пачатку чэрвеня. Размнажаецца насеньнем, парасткамі, каранёвымі атожылкамі. 1000 штук насеньня важаць 14 г; у 1 кг 73—83 тысячтысячаў штук насеньня. Норма высеву 8 г на 1 м грады; выйсьце сеянцаў у сярэднім 50 штук. Сеянцы над семядолямі маюць 1–4 пары супрацьлеглага лісьця. Жыве да 300 гадоў.<ref name="Деревья"/>
 
== Распаўсюджаньне ==
Агульнае пашырэньне: Эўропа, на Атлянтычным узьбярэжжы Скандынаўскай паўвыспы да 66° пн. ш.; на поўдні ў горах падымаецца да 1500 м. Распаўсюджваньне ў Беларусі: ува ўсіх абласьцях краіны часта, асабліва ў паўднёвай часткі. Расьце ў абалонных шыракалістых і зьмяшаных лясах, па берагах рэк і азёразёраў, часта ў другім ярусе дубовых, яловых і букавых лясоў. Да глебы даволі патрабавальны. Засаленьня й сухасьці амаль не выносіць. Дасягае буйных памераў, утвараючы ў гушчарах даволі стройны ствол. Расьце хутка ў вышыню толькі да 40—60 гадоў. У лесе дае багатае насеннае аднаўленьне й пры моцным зацяненьні нярэдка кусьціцца.
яловых і букавых лясоў. Да глебы даволі патрабавальны. Засаленьня й сухасьці амаль не выносіць. Дасягае буйных памераў, утвараючы ў гушчарах даволі стройны ствол.
Расьце хутка ў вышыню толькі да 40—60 гадоў. У лесе дае багатае насеннае аднаўленьне й пры моцным зацяненьні нярэдка кусьціцца.
 
== Хваробы ==
Радок 98 ⟶ 96:
== Фізыка-механічныя ўласьцівасьці ==
* [[Вільготнасьць]] — 15%;
* аб'ёмнаяаб’ёмная [[Шчыльнасьць|шчытнасьць]] — 0,62 г/см³;
* каэфіцыент аб'ёмнайаб’ёмнай усушкі — 0,60;
* супраціўленьня сьцісканьню ўздоўж валокнаў — 381 кг/см²;
* супраціўленьне статычнаму выгіну — 782 кг/см²;
Радок 115 ⟶ 113:
Мае моцную, трывалую, мулкую й пруткую драўніну, якая скарыстоўваецца для рознага роду вырабаў. Ужываецца ў [[Бондарства|бондарстве]], дзе збольшага замяняе дуб, а таксама ў сталярнай вытворчасьці, карабельніцтве і інш.
 
== Вядомыя дрэвы ==
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|}}
 
== Літаратура ==
* Гелътман, В., Анціпаў, В. ВЯЗ, лём (Ulmus). // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|1}} С. 513. 516.
Радок 127 ⟶ 124:
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции |арыгінал = |спасылка =http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/der_i_kust_sssr1951_2.djvu |адказны =ред. Соколов С. Я. и др. |выданьне = |месца =М.—Л.|выдавецтва =Академия наек СССР|год =1951 |том =2. Покрытосеменные|старонкі =506—508 |старонак =612 |сэрыя = |isbn = |наклад =2500 }}
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Флора БССР. В 5-ти томах |арыгінал = |спасылка =https://belal.by/resursy/elektronnaya-biblioteka/item/805-flora-bssr-tom-2 |адказны =Институт биологии Академии наук Белорусской ССР ; ред. : Н. А. Дорожкин |выданьне = |месца =[[Менск|Минск]] |выдавецтва =Издательство Академии наук Белорусской ССР|год =1949 |том =2 |старонкі =110—112|старонак =510 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Commons|Category:Ulmus glabra}}
* [http://hbc.bas-net.by/plantae/plantinfo.php?kodnazv=6606&aaafamilia=eNortrKwUgrNyU1MTk1MVbIGXDAlqAS8&genus=eNortjK1UgrNyS0tVrIGXDAXwgOy&species=eNortjKzUipOTkwqSlSyBlwwHEsECQ,,&aut_sp=eNortjK1UvLNzMnRU7IGXDAWgANY&intrasp=&type=ras Ulmaceae Ulmus glabra Hudus.]
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Шурпаты_вяз»