Беларускае нацыянальнае адраджэньне: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Пачатак адраджэньня: выпраўленьне спасылкі |
дНяма апісаньня зьменаў |
||
Радок 8:
Усходнім суседам ВКЛ была маладая [[Маскоўская дзяржава]]. [[Масква]] была заснаваная на ўскрайку Паўночна-ўсходняй Русі, якая пакутавала ад {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мангола-татарскае ярмо|мангола-татарскага ярма|uk|Ординське ярмо}}. Масква хутка здолела стаць цэнтрам самастойнага княства пад ардынскім ярмом. Маскоўскае княства было надзейным хаўрусьнікам [[Залатая Арда|мангола-татарскай арды]], дапамагала ардынцам душыць паўстаньні супраць ардынскага панаваньня ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Цьвярское паўстаньне|Цьвяры|ru|Тверское восстание}} (1327), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аблога Смаленску Ардой і маскоўцамі|Смаленску|ru|Осада Смоленска (1340)}} (1340). Маскоўскія князі назапашвалі багацьце пад заступніцтвам ардынскіх ханаў і адначасова душылі ўсіх, хто чыніў ігу супраціў. У выніку Масковія здолела хутка набраць моц. [[Фіна-вугры]], [[мангола-татары]], {{Артыкул у іншым разьдзеле|мардвіны|мардвіны|ru|Мордва}}, якія насялялі Масковію, зьмешваліся са славянскім насельніцтвам і ўтваралі новую [[Расейцы|маскавіцкую ідэнтычнасьць]]. Фармаваньне маскавітаў ішло пад мангола-татарскай дэспатыяй.
Пад канец XV стагодзьдзя ў выніку распаду Арды<ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%97%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B0 Золотая орда] // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. {{ref-ru}}</ref> [[Масковія]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пазбаўленьне ад мангола-татарскага ярма|скінула|ru|Свержение монголо-татарского ига}} з сябе мангола-татарскае ярмо, аднак грамадзкі лад гэтай дзяржавы застаўся ранейшым: бязьмежная ўлада кіраўніка дзяржавы (цара) і таталітарны парадак, заснаваны на ўжываньні сілы. Маскоўскае княства адрозьнівалася беззаконьнем, поўнай грамадзянскай неабароненасьцю асобы, адсутнасьцю элементарных палітычных свабодаў. Маскоўская дэспатыя дасягнула свайго апагею ў часы кіраваньня [[Іван Жахлівы|Івана Жахлівага]], калі быў распачаты тэрор
Разам з тым, Масковія абвясьціла сябе адзінай пераемніцай [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], прыняла [[праваслаўе]], навязала свайму насельніцтву [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскую (старабалгарскую) мову]], назваўшы яе «[[Расейская мова|рускай]]», і пастанавіла захапіць ўсе землі, якія ўваходзілі ў склад Кіеўскай Русі. Гэтая ідэалёгія маскоўскіх цароў і папоў ў расейскай гістарыяграфіі вядомая як «зьбіральніцтва спрадвечна рускіх земляў» ({{мова-ru|«собирательство исконно русских земель»}}){{Заўвага|Выраз «зьбіральнік Рускай зямлі» упершыню ўжытаваецца ў «Слове о житии и о преставлении великого князя Дмитрия Ивановича, царя русского» (канец XIV або пачатак XV стагодзьдзя) адносна маскоўскага князя Івана Каліты. Тэрмін «зьбіранне Рускай зямлі» ўвёў у навуковы зварот расейскі гісторык XIX стагодзьдзя С. М. Салаўёў.}}. Разам з тым, маскоўскія валадары прысвойвалі сабе тытул «Государь всея Руси». Таксама маскоўскія князі, пачынаючы зь Івана ІІІ, абвясьцілі Маскву сталіцай сусьветнага праваслаўя замест Канстантынопалю, які паў пад націскам туркаў. Аднак большасьць земляў былой Кіеўскай Русі знаходзіліся ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, дзе актыўна разьвівалася ліцьвінская нацыянальная ідэнтычнасьць. На поўдні Княства жылі русіны.
| |||