Маскаль: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+ слоўнік Станкевіча, дзе абразьлівым пазначаецца толькі "кацап"
Czalex (гутаркі | унёсак)
Спасылкі на крыніцы, дзе ідзецца пра традыцыйнае выкарыстаньне слова менавіта беларусамі
Радок 1:
{{неаб’ектыўна}}
{{Іншыя значэньні|Маскалі (неадназначнасьць)}}
[[Файл:Майки1.jpg|міні|300пкс|«Дзякуй табе, Божа, што я не маскаль»]]
'''Маскалі́''' — адна з назваў [[расейцы|расейцаў]] у [[Беларуская мова|беларускай мове]]<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|6к}} С. 244.</ref><ref>{{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (1925, 1993)|к}}</ref><ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Беларуска-расійскі (Вялікалітоўска-расійскі) слоўнік. — Нью-Ёрк, 1989. С. 677.</ref>. Гістарычна ўжывалася датычна жыхароў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] побач з назвамі ''масквіцін'', ''масква'', ''масквіч'', ''масквічанін''<ref>{{Літаратура/ГСБМ|18к}} С. 166—167.</ref>. Часта носіць пагардлівы характар<ref>[https://www.efremova.info/word/moskali.html “Прозвище русских – первоначально солдат – на Украине и в Белоруссии” ('''обычно с оттенком презрительности''')]</ref><ref>[https://elib.bsu.by/handle/123456789/94732 Маскаль, кацап, хахол і бульбаш: экспрэсіўныя этнонімы ўва ўсходнеславянскіх мовах]{{ref-ru}} - В.І. Каваль, [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Ф. Скарыны]], 2010</ref><ref>[https://newgrodno.by/society/v-belarusi-vyyasnyali-oskorbitelny-li-slova-bulbash-moskal-labus-i-zhid/ У Беларусі высьвятлялі, ці зьяўляюцца абразамі словы «бульбаш», «маскаль», «лабус» і «жыд»] {{ref-ru}} - Newgrodno.by, 26 верасьня 2018 г.: “«Москаль» и «ниггер» — слова с четкой негативной коннотацией” ["Маскаль" і "нігер" - словы зь яскравай нэгатыўнай канатацыяй]</ref><ref>Адданы [[Расея|Расеі]] [[Язэп Сямашка]] пісаў расейскаму ўраду ў 1827 г.: «Моладзь у публічных школах (у Беларусі) адзываецца пра [[Расея|Расею]] з пагардаю — ня ведаючы расейцаў, яна ўважае іх за народ барбарскі, і слова '''маскаль''' засталося звычайным выяўленьнем пагарды».</ref>.
 
== Гісторыя тэрміна ==
Радок 80 ⟶ 81:
Выкарыстоўваў слова «маскаль» і польска-беларускі паэт [[Адам Міцкевіч]].
 
За часамі [[Першая Сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайны]] маскалямі называлі ўсіх [[расейцы|расейцаў]], незалежна ад іх нацыянальнасьці. З таго часу ў люду засталося шмат жартаў, у якіх высьмейвалася няўменьне маскаля весьці гаспадарку (капаць бульбу, жаць жыта, касіць сена і г. д.) і тое, як яны прыкрывалі сваё махлярства («Махнаты цуд у Хойніках»), злаўчайства («Прададзенае сала», «Рыбалка на жыўцы») і нахвальбу («Маскальскія пчолы»){{Шаблён:Няма крыніцы}}.
 
У вершы беларускага паэту XIX стагодзьдзя [[Паўлюк Багрым|Паўлюка Багрыма]] ёсьць радкі — «Каб я каршуном радзіўся, я бы без паноў абыўся: у паншчыну б не пагналі, у рэкруты б не забралі і ў маскалі не аддалі.». У творы паняцьці «рэкрут» і «маскаль» разьмежаваныя і адпавядаюць тэрмінам «навабранец» і «салдат»{{Шаблён:Няма крыніцы}}.
 
== Назва «Маскальмаскаль» у Беларусі ==
На сёньняшні дзень у Беларусі ды Ўкраіне слова ''маскаль'' часьцей за ўсё прымяняецца ў адносінах да асобаў, якія [[шавінізм|шавіністычна]] настроены да незалежных рэспублік і іх [[культура|культур]].
 
== Назва «Маскаль» у Беларусі ==
=== Беларускія прыказкі<ref>[http://alpenforum.forumsmotion.com/t24593-topic Товарищи и граждане!]</ref> ===
* ''Ад жыда адкупіся, ад д’ябла адмаліся, а ад маскаля палы ўрэж і ўцякай.''
Радок 104 ⟶ 103:
Існуе вялікая колькасьць беларускіх жартаў, дзе прама ці ўскосна згадваецца маскаль.<ref>[http://kyky.org/pain/o-brat-ghdie-zhie-ty-bielorusy-o-rodstvie-s-russkimi О, брат, где же ты? Белорусы о родстве с русскими]</ref>
 
=== Забарона крычалкі «Хто ня скача, той маскаль!» ===
== Назва «Маскаль» ва Ўкраіне ==
У кастрычніку 2018 г. крычалка ''«Хто ня скача, той маскаль!»'', якая атрымала пэўную папулярнасьць пад уплывам украінскіх футбольных фанатаў пасьля расейска-ўкраінскай вайны, рашэньнем суда Цэнтральнага раёну Менска была прызнаная экстрэмісцкай, яе нанясеньне на візуальныя інфармацыйныя носьбіты, а таксама прайграваньне гукам і выкрыкваньне былі прызнаныя праявамі экстрэмізму<ref>[https://charter97.org/ru/news/2018/10/24/310262/ В Беларуси запретили речовку «Хто не скача, той...»] - [[Хартыя'97]], 28 кастрычніка 2018 г.</ref>.
 
== Назва «Маскальмоскаль» ва Ўкраіне ==
{{Няма крыніц|сэкцыя}}
[[Файл:Shevchenko Kateryna Olia 1842.jpg|міні|220пкс|[[Тарас Шаўчэнка]]. Малюнак да паэмы Тараса Шаўчэнкі «Катарына». На заднім пляне афіцэр-маскаль, які згвалціў дзяўчыну]]
Радок 121 ⟶ 123:
</poem></blockquote>
 
Выраз «москаля везть» ([[Мікалай Гогаль|Гогаль]]) азначае «хлусіць»{{Шаблён:Няма крыніцы}}.
 
У вершы ўкраінскага паэту XX стагодзьдзя [[Дзьміцер Паўлычка|Дзьмітра Паўлычка]] сказанае:
<blockquote><poem> …І прыйдзе нахабны маскаль
да вас у [[Парыж]],
як зруйнуе [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнію]].
''(7 сьнежня 1994)'' </poem></blockquote>
 
[[Юры Кукін]]. [http://www.pesni.ru/song/3544/ Песьня пра маскалёў]
 
=== У папулярнай культуры ===
Радок 149 ⟶ 143:
* ''Гэты «перасічны»'' («радавы», «звычайны», «сярэднестатыстычны») ''жыхар не разумее маскальскі дыялект украінскай мовы'' (<small>пасьля</small> 2005).
 
== Назва «Маскальmoskal» у Польшчы ==
{{Няма крыніц|сэкцыя}}
Слова ''маскаль'' шырока ўжывалася польскімі сялянамі і выкарыстоўвалася ў традыцыйным сьвеце — маскалі выглядалі ў якасьці рабаўнікоў ды гвалтаўнікоў.
Радок 218 ⟶ 212:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://newgrodno.by/society/v-belarusi-vyyasnyali-oskorbitelny-li-slova-bulbash-moskal-labus-i-zhid/ У Беларусі высьвятлялі, ці зьяўляюцца абразамі словы «бульбаш», «маскаль», «лабус» і «жыд»] {{ref-ru}} - Newgrodno.by, 26 верасьня 2018 г.
* [http://www.inosmi.ru/translation/233272.html Астап Крывдык. Маскалі]{{ref-ru}} — «Украінська правда» ад 7 сакавіка 2007 на иносми.ру
* [http://www.untp.org.ua/index.php?id=49 Розьніца паміж расейцамі і маскалямі]{{ref-uk}}
* [http://tatarica.yuldash.com/culture/article498/comments#view Адкуль узяліся маскалі?]{{ref-ru}}
 
[[Катэгорыя:Расея]]