Русіфікацыя Беларусі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў Меткі: Візуальная праўка Рэдагаваньне з мабільнай прылады Праўка праз мабільную вэрсію сайту |
палітычна нэўтральная тэрміналёгія |
||
Радок 1:
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Полацак.jpg|358пкс|значак|[[Полацак]] у 1812, 1912 і 2006 гг. Зьнішчэньне гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў места супольнымі намаганьнямі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] і [[СССР]]: да 1865 г. [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|расейскія ўлады зьнішчылі]] [[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Полацак)|касьцёл францішканаў]], да 1912 г. — [[Манастыр базылянаў (Полацак)|манастыр базылянаў]]{{Заўвага|Яшчэ раней — па 1772 годзе — расейскія ўлады зруйнавалі мураваную [[Полацкая ратуша|Полацкую ратушу]] зь вежай, якую было відаць у панараме места з адпаведнага ракурсу}}; у 1940-я гг. [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкія ўлады зьнішчылі]] [[Касьцёл Маці Божай Ружанцовай і кляштар дамініканаў (Полацак)|касьцёл і кляштар дамініканаў]] і часткова зруйнавалі [[Касьцёл Сьвятой Ганны і кляштар бэрнардынаў (Полацак)|касьцёл бэрнардынаў]], у 1964 г. — узарвалі [[Касьцёл Сьвятога Стэфана (Полацак)|касьцёл езуітаў]].]]
'''[[Русіфікацыя]] Беларусі''',
Русіфікацыя Беларусі складаецца з шэрагу кампанэнтаў:
Радок 66:
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Бяроза Картуская. Касьцёл Сьвятога Крыжа.jpg|значак|250пкс|[[Бярозаўскі кляштар|Касьцёл Сьвятога Крыжа]] ў [[Бяроза (горад)|Бярозе Картускай]] да (налева) і па (направа) руйнаваньні расейскімі ўладамі]]
Па здушэньні [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] працэс
{{Цытата|
Што не дарабіў расейскі штык — даробіць расейскі чыноўнік, расейская школа і расейская царква
Радок 82:
}}
Істотнымі фактарамі
=== Расейскія рэпрэсіі ===
Радок 127:
{{арыгінал|ru|Со стороны гражданского начальства истязанием заведовал окружной Новицкий. Этот полицейский апостол сек людей до тех пор, пока мучимый соглашался принять причастие от православного попа. Один четырнадцатилетний мальчик после двухсот розг отказался от такого общения со Христом. Его снова начали сечь, и только тогда, уступая страшной боли, он согласился. Православная церковь восторжествовала!}}|А. Герцен. Секущее православие // Колокол. № 27, 1858 г.}}
Зьнішчэньне ўніяцтва падзяліла беларускі народ на праваслаўных і рыма-каталікоў, што стала адной з галоўных прычынаў слабой нацыянальнай згуртаванасьці беларусаў<ref name="150pyt"/>. Тым часам [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Найсьвяцейшаму ўрадаваму сыноду]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскаму патрыярхату]]) даручылі галоўную ролю ў
У 1865 годзе Мураўёў-вешальнік нагадаў маскоўскаму гаспадару пра патрэбу ўзмацненьня ролі Маскоўскай царквы ў колішнім Вялікім Княстве Літоўскім<ref name="ablamiejka"/>:
Радок 186:
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Нясьвіж. Ратуша.jpg|значак|250пкс|[[Нясьвіская ратуша]] ў 1820-я гады (налева) і ў 1894 годзе (направа)]]
Палітыка
3 сакавіка 1918 году ў нямецкай прэсе выйшла публікацыя пра ўражаньні ад таго места, у якое ператварыўся Менск пад уладай Расейскай імпэрыі<ref>[https://news.tut.by/culture/583845.html Как германская армия 100 лет назад вступила в Минск. Письмо немецкого солдата], [[TUT.BY]], 5 сакавіка 2018 г.</ref><ref>Волкава В. Мінск 21 лютага 1918 г. вачыма нямецкага салдата (па матэрыялах газеты «Zeitung der 10. Armee») // Беларускі гістарычны часопіс. № 2, 2018. С. 11.</ref>: «''Менск ня робіць надта спрыяльнага ўражаньня, галоўным чынам таму, што шмат з старых выдатных барокавых будынкаў, цэркваў і манастыроў было абязьлічана расейцамі празь перабудову яшчэ горш, чым у Вільні. Наогул, урад імкнецца наўмысна зьнішчыць усё, што магло б нагадваць былыя часы, тым ня менш нічога не робіць з свайго боку дзеля ўпрыгажэньня места. Галоўныя будынкі <…> былі збудаваныя ў большасьці ў XVII стагодзьдзі. Роўна як цэрквы, таксама праваслаўныя, частка зь якіх раней была каталіцкімі. Манастыры былі зьведзеныя да ролі казармаў''».
Радок 1434:
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Чарнаўчыцы. Пятніцкая царква.jpg|значак|250пкс|[[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы)|Пятніцкая царква]] ў [[Чарнаўчыцы|Чарнаўчыцах]]: выгляд да (налева) і па маскоўскай перабудове (направа)]]
З 2010-х гадоў антырэстаўрацыйная актыўнасьць Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату набыла беспрэцэдэнтныя маштабы<ref>[[Глеб Лабадзенка]]. [http://labadzenka.by/?p=28149#disqus_thread Хроніка знішчэння беларускай архітэктуры Рускай Праваслаўнай Царквой], 20 жніўня 2015.</ref>, параўнальныя зь дзейнасьцю [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёўва-вешальніка]] ў справе
[[Файл:Маскалізацыя (русіфікацыя). Валавель. Царква Сьвятога Юрыя.jpg|значак|250пкс|[[Царква Сьвятога Юрыя (Валавель)|Юр’еўская царква]] ў [[Валавель|Валавелі]]: выгляд да (налева) і па сучаснай маскоўскай перабудове (направа)]]
Радок 1483:
9 чэрвеня 2017 году ў вёсцы [[Лыскаўшчына|Лыскаўшчыне]] [[Круглянскі раён|Круглянскага раёну]] Магілёўскай вобласьці паставілі помнік расейскаму генэралу [[Міхаіл Чарняеў|Міхаілу Чарняеву]], рэдактару пецярбурскай газэты «Русскій мір». Паводле поглядаў ён быў вядомым імпэрцам і адэптам ідэі, што [[Расея]] мае «сабраць» вакол сябе землі ўсіх славянаў і падпарадкаваць славянскія народы. Расейскі генэрал заклікаў да здушэньня [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]]. Помнік расейскаму асадніку на дзяржаўныя сродкі паставіла арганізацыя «Круглянская перасоўная мэханізаваная калёна №266»<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=192253 Пад Магілёвам паставілі помнік расейскаму генэралу-славянафілу, рэдактару «Русского міра»], [[Наша Ніва]], 12 чэрвеня 2017 г.</ref>.
23 чэрвеня 2017 году на [[Дом Абрампольскага|Доме Абрампольскага]], што выходзіць фасадам на [[Пляц Незалежнасьці (Менск)|пляц Незалежнасьці]], зьявілася памятная шыльда. Яна сьведчыць, што ў гэтым доме ў 1922 годзе знаходзіўся Аддзел аховы рэвалюцыйнай законнасьці народнага камісарыяту юстыцыі БССР ([[ОГПУ]], папярэднік [[НКВД]]). Адначасна з гэтым улады праігнаравалі той факт, што ў гэтым доме жыла беларуская мэцэнатка [[Магдалена Радзівіл]], якая фінансава дапамагала выдаваць першыя кнігі [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]], [[Максім Гарэцкі|Максіма Гарэцкага]] і адкрывала беларускія школы. Памятная шыльда, прысьвечаная Магдалене Радзівіл, на доме адсутнічае. Акурат па тым, як у Доме Абрампольскага разьмясьцілі першую ў БССР пракурорскую ўстанову, у краіне пачалася першая хваля рэпрэсіяў. Паводле клясыфікацыі гісторыка [[Уладзімер Адамушка|Ўладзімера Адамушкі]], прыведзенай у кнізе «Палітычныя рэпрэсіі 20-50-х гадоў у Беларусі», яна працягвалася з 1923 да 1928 году. У тагачаснай Беларусі, тэрыторыя якой на 1923 год была меншай за сучасную ў чатыры разы, а на 1928 год — амаль удвая, арыштавалі прыкладна столькі ж людзей, колькі і ўва ўсёй Расеі. Згодна з падлікамі гісторыкаў, маштабы рэпрэсіяў у Беларусі ў першай палове 1920-х гадоў значна перавышалі тыя, якія адбываліся на іншых тэрыторыях СССР. У сярэднім жыхар Беларусі меў у 20 разоў больш шанцаў быць рэпрэсаваным, чым жыхар [[РСФСР]]. Першымі пракурорамі БССР, якія ня толькі працавалі ў Доме Абрампольскага, але і жылі там, былі Адольф Гентнер (займаў пасаду ў 1925—1928 гадох), Маісей Сегаль (1925—1928), Максім Ляўкоў (1929—1931). Усе яны пазьней таксама сталі ахвярамі рэпрэсіяў. Усталяваньне шыльдаў карнаму акупацыйнаму органу сьведчыць пра працяг
У ліпені 2018 году ў Берасьці з ініцыятывы генэрал-маёра расейскай арміі Аляксандра Куліка паставілі скульптуру дэсантніка Сьцёпачкіна ({{мова-ru|Стёпочкин|скарочана}}) з расейскага мультфільму. На адкрыцьці скульптуры прысутнічаў старшыня камітэту па абароне Дзяржаўнай Думы РФ Уладзімір Шаманаў<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=213508 У Брэсце паставілі помнік дэсантніку з расійскага мультфільма ФОТЫ] // [[Наша Ніва]], 31 ліпеня 2018 г.</ref>. У верасьні 2018 году на арку, збудаваную да 750-годзьдзя Магілёва, павесілі [[ордэн Леніна]], якім само места ніколі не ўзнагароджвалі<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=216001 На новай «трыумфальнай арцы» ў Магілёве павесілі ордэн Леніна] // [[Наша Ніва]], 15 верасьня 2018 г.</ref>.
|