Вікіпэдыя

13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
(імя ўдзельніка выдаленае)
(імя ўдзельніка выдаленае)
Радок 1:
{{Вайсковае падразьдзяленьне
|назва = 13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД
|арыгінальная назва = Weissruthenische-Polizei(SD)-Bataillon № 13
|выява = [[Файл:13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД. Weissruthenische-Polizei(SD)-Bataillon № 13.jpg|300px300пкс]]▼
|гады=1943 — 1945
|подпіс выявы = Батальён на парадзе ў [[Менск]]у, 1 траўня 1944 году
|краіна={{Сьцяг Трэцяга райху}} [[Трэці райх]]
|гады = 1943—1945
|падпарадкаваньне=[[Райхскамісарыят Остлянд]]▼
|краіна = {{Сьцягафікацыя|Трэці райх}}
|у складзе=[[Служба бясьпекі (СД)|СД]] ([[беларуская дапаможная паліцыя]])▼
▲|падпарадкаваньне = [[Райхскамісарыят Остлянд]]
|тып=[[дапаможная паліцыя]]▼
▲|у складзе = [[Служба бясьпекі (СД)|СД]] ([[беларуская дапаможная паліцыя]])
|уключае ў сябе=|роля=антыпартызанскія апэрацыі▼
▲|тып = [[дапаможная паліцыя]]
|памер=да 1000 чалавек (восень 1943)<br />да 600 чалавек (восень 1944)▼
|уключае ў сябе =
|разьмяшчэньне=[[Менск|Меншчына]], [[Вялейка|Вялейшчына]],<br />[[Ліда|Лідчына]], [[Глыбокае|Глыбоччына]], [[Баранавічы|Баранавіччына]] [[Трэці Райх|Нямеччына]]|узбраеньне=[[вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]] й іншае|войны=[[Другая сусьветная вайна]]<br />[[Нямецка-савецкая вайна]]▼
▲|уключаероля ў сябе=|роля= антыпартызанскія апэрацыі
|вядомыя камандзіры=СС-[[штурмбанфюрэр]] Юнкер<br />[[Іван Орсіч]]<br />Іван (або Васіль) Мялешка{{ЗУБ}}<br />[[Антон Бандык]]<br />С. Бобка<br />Л. Якубёнак▼
▲|памер = да 1000 чалавек (восень 1943)<br />да 600 чалавек (восень 1944)
▲|выява=[[Файл:13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД. Weissruthenische-Polizei(SD)-Bataillon № 13.jpg|300px]]
|камандная структура =
|подпіс выявы=Батальён на парадзе ў [[Менск]]у, 1 траўня 1944 году|бітвы=[[Апэрацыя «Котбус»]]|мянушка=Батальён [[СС]]|колеры=[[бел-чырвона-белы сьцяг|чырвона-белыя]]}}
▲|разьмяшчэньне = [[Менск|Меншчына]], [[Вялейка|Вялейшчына]],<br />[[Ліда|Лідчына]], [[Глыбокае|Глыбоччына]], [[Баранавічы|Баранавіччына]] [[Трэці Райх|Нямеччына]]|узбраеньне=[[вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]] й іншае|войны=[[Другая сусьветная вайна]]<br />[[Нямецка-савецкая вайна]]
'''13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД''' — [[Калябарацыя|калябаранцкі]] аддзел [[Дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]] ў часе [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], складзены зь беларусаў [[Менск|Меншчыны]], [[Вялейка|Вялейшчыны]], [[Глыбокае|Глыбоччыны]] й шмат якіх іншых мясьцінаў [[Беларусь|Беларусі]]. Самі ж беларусы звычайна называлі яго батальёнам [[СС]]<ref name=":0">▼
|мянушка = Батальён [[СС]]
{{Артыкул
|заступнік =
|заступнікі =
|дэвіз =
|колеры = [[бел-чырвона-белы сьцяг|чырвона-белыя]]
|марш =
|талісман =
|узбраеньне = [[вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]] й іншае
|войны = [[Другая сусьветная вайна]]<br />[[Нямецка-савецкая вайна]]
|бітвы = [[Апэрацыя «Котбус»]]
|знакі ўзнагароды =
▲|вядомыя камандзіры = СС-[[штурмбанфюрэр]] Юнкер<br />[[Іван Орсіч]]<br />Іван (або Васіль) Мялешка{{ЗУБ}}<br />[[Антон Бандык]]<br />С. Бобка<br />Л. Якубёнак
}}
▲'''13-ы БеларускіБелару́скі паліцыйныпаліцы́йны батальён СД''' — [[Калябарацыя|калябаранцкі]] аддзел [[Дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]] ў часе [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], складзены зь беларусаў [[Менск|Меншчыны]], [[Вялейка|Вялейшчыны]], [[Глыбокае|Глыбоччыны]] й шмат якіх іншых мясьцінаў [[Беларусь|Беларусі]]. Самі ж беларусы звычайна называлі яго батальёнам [[СС]]<ref name=":0">{{Артыкул
|год=1998
|аўтар=[[Францішак Кушаль]].
|спасылка=http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html
|загаловак=Спробы арганізацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі Беларусі
|выданьне=[[Беларускі Гістарычны Агляд]]
}}</ref>. Таксама батальён часам называўся 1-м беларускім. Гэтая баёвая адзінка была адной з самых баяздольных (сярод беларускіх) і, у нейкім сэнсе, элітным беларускім фармаваньнем. Адно з найлепшых беларускіх калябарацыйных фармаваньняў<ref name=":1">{{Артыкул|год=2016|аўтар=Раман Вольнадумаў.|спасылка=https://petrimazepa.com/militarywayofbelarus.html|загаловак=Боевой путь белорусских коллаборационистов|выданьне=|languageмова =[[расейская мова]]ru}}</ref><ref name=":2">{{Артыкул|год=2008|аўтар=[[Іван Каўтун]].|спасылка=http://inbelhist.org/belarusy-na-sluzhbe-v-ss/|загаловак=Беларусы на службе в «СС»|выданьне=Эхо войны|languageмова=[[расейская мова]]ru|нумар=2|старонкі=39—48}}</ref>.▼
|language=[[беларуская мова]]
▲}}</ref>. Таксама батальён часам называўся 1-м беларускім. Гэтая баёвая адзінка была адной з самых баяздольных (сярод беларускіх) і, у нейкім сэнсе, элітным беларускім фармаваньнем. Адно з найлепшых беларускіх калябарацыйных фармаваньняў<ref name=":1">{{Артыкул|год=2016|аўтар=Раман Вольнадумаў|спасылка=https://petrimazepa.com/militarywayofbelarus.html|загаловак=Боевой путь белорусских коллаборационистов|выданьне=|language=[[расейская мова]]}}</ref><ref name=":2">{{Артыкул|год=2008|аўтар=[[Іван Каўтун]]|спасылка=http://inbelhist.org/belarusy-na-sluzhbe-v-ss/|загаловак=Беларусы на службе в «СС»|выданьне=Эхо войны|language=[[расейская мова]]|нумар=2|старонкі=39—48}}</ref>.
 
== Перадумовы ==
Радок 44 ⟶ 56:
У шмат якіх навуковых працах, якія тычацца батальёну, Мазур і Орсіч маюць годнасьці старшых лейтэнантаў, але паводле Кушаля, яны былі падлейтэнантамі<ref name=":0" />.
 
Пра батальён Кушаль пісаў:<blockquote>''Батальён гэты быў добра абмундзіраваны й знаходзіўся на ваенным харчаваньні. Справа ўзгадаваньня жаўнераў была пастаўленая вельмі высока. Усё беларускае грамадзянства зьвяртала на батальён вялікую ўвагу, для батальёну ладзіліся тэатральныя паказы, вечарыны й іншае. [[Саюз беларускай моладзі|Саюз моладзі]] з свайго боку даваў для жаўнераў аматарскія паказы. Адным словам, гэта быў узорны вайсковы аддзел — улюбёнец беларускага грамадзянства.''<ref name=":0" /></blockquote>Нямецкім камандоўцам батальёну прызначылі афіцэра з апарату Штраўха — [[СС]]-[[штурмбанфюрэр]]а Юнкера<ref name=":1" /> (або Юнкерса)<ref name=":4">{{Артыкул|год=2004|аўтар=[[Сяргей Чуеў]].|спасылка=http://www.warmech.ru/karateli/bel_pol_1.html|выданьне=Проклятые солдаты. Предатели на стороне III рейха|загаловак=Белорусские полицейские батальоны|мова=[[расейская мова]]ru}}</ref>.
 
=== Змаганьне з польскім уплывам ===
Радок 55 ⟶ 67:
=== Канфлікты зь немцамі ===
У гэтым самым часе, калі здавалася, што ўсё для [[Беларускі калябарацыянізм у Другой сусьветнай вайне|калябарацыяністаў]] ідзе цудоўна, пачалі здарацца канфлікты паміж камандоўцам батальёну, немцам, і беларускімі афіцэрамі. Кушаль, як апякун гэтага батальёну, мусіў выступаць пры кожным канфлікце як пасярэднік паміж камандоўцам-немцам і афіцэрамі-беларусамі<ref name=":0" /><ref name=":1" />.
Кушаль вызначаў дзьве прычыны гэткіх канфліктаў:<blockquote>''…Адна тая, што немцы папрыдзялялі да ротаў сваіх падафіцэраў, якія называліся шэфамі ротаў і інструктарамі. Вось гэтыя шэфы ротаў і пачалі ўваходзіць у кампэтэнцыі камандзіраў ротаў і зьвязаў. Нашыя афіцэры не хацелі зрачыся сваіх правоў і прывілеяў камандзіраў на карысьць нямецкіх падафіцэраў. Ізноў нямецкія падафіцэры пры кожным асаджэньні іх, у выпадку, калі яны мяшаліся ў правы нашых камандзіраў, жаліліся камандзіру батальёну. Немец, камандзір батальёну, заўсёды прымаў бок сваіх нямецкіх падафіцэраў і нападаў на афіцэраў беларусаў, хоць бы яны мелі стопрацэнтовую рацыю. Нашыя афіцэры ў такім выпадку адклікаліся да мяне.'' ''Другая прычына канфлікту была тая, што на ўсіх гаспадарскіх функцыях у батальёне стаялі нямецкія падафіцэры, якія абкрадалі нашых жаўнераў. Я асабіста сцьвердзіў некалькі'' ''раз крадзеж нямецкімі'' ''падафіцэрамі харчоў, аб чым дакладваў нямецкім вышэйшым уладам. З гэтай прычыны камандзір батальёну меў частыя няпрыемнасьці'' ''й канфлікт гэты паміж ім і намі што раз больш паглыбляўся.''<ref name=":0" /></blockquote>
 
==== Лейтэнант Мазур ====
Радок 63 ⟶ 75:
 
==== Папаўненьне ====
[[Файл:Беларускі камандовец індывідуальна вучыць жаўнера (13-ы беларускі батальён СД).jpg|зьлева|значак|Беларускі камандовец індывідуальна вучыць жаўнера]]
Усё лета 1943 году батальён прымаў удзел у акцыях. Былі ахвяры ў людзях, але батальён стаўся незвычайна баёвай адзінкай. Восеняй таго ж году батальён быў пераведзены зь [[Менск]]у ў [[Вялейка|Вялейку]]. У Вялейцы яго папоўніла рота, якая была створаная пры СД у гэтым жа месьце, пад камандаваньнем лейтэнанта [[Аркадзь Качан|Аркадзія Качана]]<ref name=":0" />. Апрача таго, з [[Глыбокае|Глыбоцкае]] акругі прыбыло каля 150 чалавек на чале зь лейтэнантам Л. Якубёнкам<ref name=":0" />. Такім чынам, у Вялейцы батальён разгарнуўся ў вялікую адзінку ў складзе каля тысячы чалавек.
 
Тамака ж батальён атрымаў нумар 13 і афіцыйна стаў называцца «''13-тыы Беларускі Паліцыйны Батальён пры СД''». Аднак беларусы звычайна называлі яго «''Батальён [[СС]]''»<ref name=":0" />.
 
У траўні 1943 году ў батальёне зьявілася вучэбная рота, якая пазьней будзе перйменаваная ў школу СД. Курсанты вывучалі мэтады антыпартызанскай барацьбы, тактыку, шыхтовую падрыхтўоку, савецкую й нямецкую зброю<ref name=":4" />.
Радок 86 ⟶ 99:
 
=== Ліда ===
У [[Ліда|Лідзе]] знаходзіўся зьвяз батальёну пад камандаваньемкамандаваньнем Івана<ref name=":1" /> (або Васіля)<ref name=":2" /> Мялешкі.
 
У студзені 1944 году фюрэр СС паліцыі Лідзкай акругі вырашыў правесьці апэрацыю супраць тутэйшых партызанаў. З гэтаю мэтаю ён стварыў баёвую суполку, у якую, акрамя зьвязу Мялешкі, увайшлі іншыя фармаваньні з болей нізкімі баявымі якасьцямі. У апэрацыі мусілі ўдзельнічаць:<ref name=":1" />
Радок 102 ⟶ 115:
 
=== Эвакуацыя ===
Напрыканцы чэрвеня (паводле [[Сяргей Чуеў|Сяргея Чуева]], восені<ref name=":4" />, а, паводле [[Юры Туронак|Туронка]], у ліпені)<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|год=1993|загаловак=Дзейнасьць БЦР у Нямеччыне|спасылка=https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read#t18|месца=[[Менск]]|выданьне=Беларусь пад нямецкай акупацыяй|мова=[[беларуская мова]]}}</ref> 1944 году распачалася эвакуацыя зь Беларусі. 13-ы батальён пачаў адступаць на захад разам зь [[Вэрмахт|нямецкім войскам]]. Па дарозе далучаліся да яго часткі, якія былі аддзеленыя ад батальёну.
 
==== Бандыкава дэзэрцыя ====
Стасункі паміж камандоўцам батальёну, немцам, і беларускімі афіцэрамі штораз горшаліся й сталі немагчымымі. Нямецкія афіцэры былі поўнымі панамі становішча ў ротах. Гэткі стан рэчаў не задавальняў беларускіх афіцэраў. У [[Аўгустова (Польшча)|Аўгустове]] на пастою лейтэнант [[Антон Бандык]] заалярмаваў сваю роту. Да паўстанцаў далучыліся афіцэры Іваніцкі, Дрозд і Мохарт і пад камандай Бандыка адлучыліся ад батальёну й пайшлі ў [[Аўгустоўская пушча|лес]]. Такім чынам 150 стральцоў і 4 афіцэры сыйшлісышлі адз батальёну<ref name=":1" />.
 
==== Расправа немцаў ====
Радок 152 ⟶ 165:
 
== Злачынствы ==
Сам батальён у расстрэлах ня ўдзельнічаў, а выкарыстоўваўся толькі ў антыпартызанскіх апэрацыях. У злачынствах, учыненых нацыстамі ў Беларусі супраць мірнага насельніцтва, беларусы ўдзельнічалі зрэдку. 13-ы Беларускі паліцыйны батальён ніколі не пасылаўся на карныя апэрацыі супраць мірнага насельніцтва,<ref name=":1" /> але магчыма, што маглі забіваць мірных людзей падчас антыпартызанскіх апэрацыяў, аднак дакумэнтальных сьведчаньняў гэткіх выпадкаў няма. Дакумэнтальна вядомыя толькі злачынствы Бобкавай роты<ref name=":2" /> (7-я рота)<ref name=":1" /> і жаўнераў Якубёнкавай роты<ref name=":2" /><ref name=":5">{{Артыкул|год=2015|спасылка=https://www.sb.by/articles/oni-unichtozhali-lyudey.html|загаловак=Рассекреченные материалы из архива КГБ раскрывают имена убийц людей в Тростенце|выданьне=[[Савецкая Беларусь]]|мова=[[расейская мова]]ru|нумар=215 (24845)}}</ref> (5-я рота)<ref name=":5" /> батальёну.
 
Рота ў Калдычэве часам разглядаецца як асобная адзінка, бо падпарадкавалася пэўны час Баранавіцкаму аддзелу СД<ref name=":1" />, хаця батальёнаў тагачасьнік і стваральнік [[Францішак Кушаль]] не ўспамінае пра іншыя асобныя беларускія фармаваньні СД<ref name=":0" />. Жаўнеры Баранавіцкага аддзелу таксама ўдзельнічалі ў апэрацыях [[Апэрацыя «Герман»|«Герман»]], [[Апэрацыя «Балотная ліхаманка»|«Балотная ліхаманка»]], [[Апэрацыя «Гамбург»|«Гамбург»]]<ref name=":4" />.
Радок 183 ⟶ 196:
 
== Форма ==
[[Файл:Малюнак жаўнера 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД.jpg|значак|315x315пкс315пкс|Малюнак тыповага жаўнера батальёну]]
[[Файл:Шлямы 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД.jpg|значак|365x365пкс365пкс|ШлямыШлёмы батальёну|alt=|зьлева]]
Паводле ўмоваў [[Францішак Кушаль|Францішка Кушаля]], жаўнеры насілі [[бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белы сьцяжок]] на левым рукаве й [[Пагоня|пагоню]] ў якасьці кукарды<ref name=":0" />. У якасьці пятліцаў быў — «Ярылаўскі крыж». Пагоны ў батальёне былі нямецкія<ref name=":1" />.
 
Радок 192 ⟶ 205:
Для экіпіроўкі паліцыянтаў выкарыстоўваліся шэрыя кіцелі частак узмацненьня СС мадэлі 1937 году, агульных СС мадэлі 1938 году, пазьней кіцелі Вафэн-СС. Каскі выкарыстоўваліся паліцыйныя (зь левага боку [[свастыка]], з правага паліцыйная эмблема), агульных СС (зьлева руны СС, справа свастыка), так і W-SS (руны СС зь левага боку). Рыштунак, зброя выкарыстоўваліся як нямецкія, польскія, так і чырвонаармейскія (напрыклад, [[Вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]]). Дзягі насіліся бальшавіцкія ці нямецкія са спаражкамі СС<ref name=":6" />.
 
Беларускія афіцэры, падафіцэры й жаўнеры пры СД насілі наплечнікі СД з чорнага кардону. З 20 чэрвеня 1944 году афіцыйна немцам у СД і беларусам пры СД было дазволена выкарыстоўваць кіцелі Вафэн-СС зь пятліцамі СД і наплечнікамі СС з выпушкай паліцайвафэнфарбэ (зялёнага колеру). Шараговыя беларускія паліцыянты звычайна пятліцы й наплечнікі не насілі<ref name=":6">{{Артыкул|загаловак=Schutzmannschafts Bataillon der SD 13|спасылка=https://bka.ucoz.ru/publ/schutzmannschafts_bataillon_der_sd_13/1-1-0-103|аўтар=[[Сяржук Кабрусеў]].|год=2009|мова=[[беларуская мова]]}}</ref>.
 
== Газэты ==
Радок 215 ⟶ 228:
 
== Цікавінкі ==
* З 27 сьнежня 2019 году, паводле пастанаўленьня [[МУС Беларусі]], у Беларусі сымболіка батальёну патрапіла пад забарону, але ня згадваецца, што менавіта маецца на ўвазе пад ягонай сымболікаю (рашэньне ўступіла ў моц 1 лютага 2020 году)<ref>{{Артыкул|год=2020|загаловак=МВД Белоруссии запретило нацистскую символику|выдавецтва=REGNUM|спасылка=https://regnum.ru/news/polit/2831226.html|languageмова=[[расейская мова]]ru}}</ref><ref>{{Артыкул|год=2020|загаловак=Опубликован перечень символики и атрибутики, запрещенной в Беларуси|выдавецтва=onlinebrest.by|спасылка=https://onlinebrest.by/novosti/opublikovan-perechen-simvoliki-i-atributiki-zapreshchennoy-v-belarusi.html|languageмова=[[расейская мова]]ru}}</ref>.
 
== Крыніцы ==
Радок 222 ⟶ 235:
== Літаратура ==
 
*{{Артыкул|год=1998|аўтар=[[Францішак Кушаль]].|спасылка=http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html|загаловак=Спробы арганізацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі Беларусі|выданьне=[[Беларускі Гістарычны Агляд]]|language=[[беларуская мова]]}}
*{{Кніга|год=1993|аўтар=[[Юры Туронак]].|назва=Беларусь пад нямецкай акупацыяй|isbn=5-338-00960-9|старонак=236|горад=[[Менск]]|спасылка=https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read}}
*{{Кніга|год=2004|аўтар=[[Сяргей Чуеў]].|старонак=576|выдавецтва=«Яуза», «Эксмо»|горад=[[Масква]]|isbn=5-699-05970-9|назва=Проклятые солдаты. Предатели на стороне III рейха|спасылка=https://www.litmir.me/br/?b=72735&p=1}}
*{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько]].|горад=[[Масква]]|выдавецтва=«Вече»|год=2008|сэрыя=Военные тайны ХХ века|isbn=978-5-9533-1909-6|старонак=432|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf}}
 
{{Кандыдат у абраныя артыкулы}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/13-ы_Беларускі_паліцыйны_батальён_СД»