Вікіпэдыя

Езяросы: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
– выдалены файл
дапаўненьне, выява, стыль, пунктуацыя
Радок 21:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 64586051
|Год падліку колькасьці = 20172020
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва =
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
Радок 47:
|Сайт =
}}
'''Езяро́сы''' ({{Мова-lt|Zarasai|скарочана}}, {{Мова-pl|Jeziorosy|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], паміж азёрамі Оса і Асіда. Адміністрацыйны цэнтар [[Езяроскі раён|Езяроскага раёну]] [[Уцянскі павет|Уцянскага павету]]. Насельніцтва на 20172020 год — 64586051 чалчалавек. Знаходзяцца за 49 км ад [[Уцяна|Уцяны]], за 18 км ад чыгуначнай станцыі [[Турмонты]]; на шашы [[Коўна]] — [[Дзьвінск]].
 
Езяросы — даўняе [[мястэчка]] [[Браслаўскі павет|гістарычнай Браслаўшчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
 
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўспамінўпамін пра Езяросы як уладаньне Віленскага біскупства датуецца 1522 годам, калі пры мясцовымтутэйшым касьцёле заснавалі алтарыю. У 1530 годзе біскуп віленскі [[Ян з князёўкняжатаў літоўскіх]] дадаткова дараваўнадаў плябаніі ў Езяросах зямлю і сялянаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясьцінагадоў ўвайшлаяны ўвайшлі ў склад [[Браслаўскі павет|Браслаўскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]].
 
У 1610 годзе коштам [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]] ў Езяросах збудавалі новы драўляны касьцёл. На Радзівілаўскай мапе (1613) году паселішча значыцца як [[мястэчка]]. Станам наНа 1631 год тут было 22 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымы]]. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) мястэчка разбурылізруйнавалі [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі (у 1674 годзе адноўлены касьцёл). На 1669 год у Езяросах было 34 дымы, карчма, 5 вуліцаў. За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] мястэчка зноў значна пацярпела.▼
[[Файл:Jeziarosy. Езяросы (1864).jpg|міні|зьлева|Краявід Езяросаў, 1864 год]]
 
З пачатку XVIII стагодзьдзя ў ваколіцах Езяросаў пачалі сяліцца стараверы з Маскоўскай дзяржавы. У 2-й палове XVIII стагодзьдзя ў мястэчку адкрылася школа. Станам наНа 1721 і 1739 гады ў Езяросах было 17 дымоў, на 1772 год — 21 дым, на 1790 год — 47 дымоў<ref>Езяросы // {{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 213.</ref>.▼
▲У 1610 годзе коштам [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]] ў Езяросах збудавалі новы драўляны касьцёл. На Радзівілаўскай мапе (1613) паселішча значыцца як [[мястэчка]]. Станам на 1631 год тут было 22 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымы]]. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] (1654—1667) мястэчка разбурылі [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі (у 1674 годзе адноўлены касьцёл). На 1669 год у Езяросах было 34 дымы, карчма, 5 вуліцаў. За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] мястэчка зноў значна пацярпела.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
▲З пачатку XVIII стагодзьдзя ў ваколіцах Езяросаў пачалі сяліцца стараверы з Маскоўскай дзяржавы. У 2-й палове XVIII стагодзьдзя ў мястэчку адкрылася школа. Станам на 1721 і 1739 гады ў Езяросах было 17 дымоў, на 1772 год — 21 дым, на 1790 год — 47 дымоў<ref>Езяросы // {{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 213.</ref>.
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Езяросы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Па адкрыцьці ў 1836 годзе шашы [[Коўна]] — [[Дзьвінск]] расейскія ўлады зьмянілі назву места на ''Новааляксандраўск'', сюды перанесьлі адміністрацыйны цэнтар [[Браслаўскі павет (Расейская імпэрыя)|Браслаўскага павету]].
 
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) Езяросы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Па адкрыцьці шашы [[Коўна]] — [[Дзьвінск]] (1836) расейскія ўлады зьмянілі назву места на ''Новааляксандраўск'', сюды перанесьлі адміністрацыйны цэнтар [[Браслаўскі павет (Расейская імпэрыя)|Браслаўскага павету]]. У 1842 годзе ўтварыўся асобны [[Нова-Аляксандраўскі павет]] у складзе [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]]. На 1857 год у месьце было 8 мураваных і 155 драўляных будынкаў.
 
<gallery caption="Старая графіка Езяросаў" widths=150 heights=150 class="center">
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] (1921) Езяросы апынуліся ў складзе [[Летува|Летувы]]. Новыя ўлады палічылі традыцыйную назву паселішча за [[палянізм]] і сканструявалі новую — {{мова-lt|Ežerėnai|скарочана}} (''Эжэрэнай''; ад {{мова-lt|ežeras|скарочана}} — возера), якую аднак па працяглых дыскусіях у 1929 годзе зьмянілі на {{мова-lt|Zarasai|скарочана}} (''Зарасай'').▼
Jeziarosy. Езяросы (1864).jpg|Касьцёл, 1864 г.
Jeziarosy. Езяросы (C. Franis, 1917).jpg|Касьцёл, 1917 г.
Jeziarosy, Rynak. Езяросы, Рынак (H. Bacher, 1917).jpg|Рынак, 1917 г.
Jeziarosy. Езяросы (M. Dohmen, 1918).jpg|Праваслаўныя могілкі, {{nowrap|1918 г.}}
</gallery>
 
=== Найноўшы час ===
2 жніўня 1946 году Езяросы атрымалі статус места. У 1996 годзе адбылося зацьверджаньне мескага гербу.▼
▲ЗгоднаПа зпольска-летувіскіх [[Рыскаябаях мірнаяі дамовападпісаньні 1921пагадненьня году|Рыскайпаміж мірнайміжваеннай дамовай]][[Польская Рэспубліка (19211918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Езяросы апынуліся ў складзе [[Летува|Летувы]]. Новыя ўлады палічылі традыцыйную назву паселішча за [[палянізм]] і сканструявалі новую — {{мова-lt|Ežerėnai|скарочана}} (''Эжэрэнай''; ад {{мова-lt|ežeras|скарочана}} — возера), якую аднак па працяглых дыскусіях у 1929 годзе зьмянілі на {{мова-lt|Zarasai|скарочана}} (''Зарасай'').
 
▲2 жніўня 1946 году Езяросы атрымалі статус места. У 1996 годзе адбылосяафіцыйна зацьверджаньнезацьвердзілі мескагамескі гербугерб.
 
<gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center">
Jeziarosy. Езяросы (J. Praździecki, 1911).jpg|Па кірмашы, 1911 г.
Jeziarosy, Rynak, Spaskaja. Езяросы, Рынак, Спаская (1915).jpg|Царква-[[мураўёўкі|мураўёўка]], 1915 г.
Jeziarosy, Rynak. Езяросы, Рынак (1916).jpg|Рынак, 1916 г.
Jeziarosy, Osa. Езяросы, Оса (1918).jpg|Возера Оса, 1918 г.
</gallery>
 
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''XIX стагодзьдзе''': 1857 год — 3459 чал. (1838 муж. і 1631 жан.), зь іх 2030 каталікоў, 404 праваслаўныя, 119 старавераў, 7 эвангелістаў, 909 юдэяў<ref>Krzywicki J. Nowoaleksandrowsk // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|77к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/240 240].</ref>; 1865 год — 4770 чал.; 1896 год — 7556 чал. (3761 муж. і 3792 жан.), зь іх паводле веры: 2322 каталікі, 512 праваслаўных, 323 стараверы, 28 пратэстантаў, 4277 юдэяў, 44 магамэтаніны, 50 іншай веры; паводле стану: 272 шляхты, 36 духоўнікаў, 64 ганаровых грамадзянаў і купцоў, 6796 мяшчанаў, 265 вайскоўцаў, 82 сялянаў, 41 іншага стану<ref>[http://gatchina3000.ru/brockhaus-and-efron-encyclopedic-dictionary/072/72421.htm Новоалександровск] // {{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>; 1897 год — 6,3 тыс. чал.
* '''XX стагодзьдзе''': 1923 год — 3785 чал.; 1939 год — 4,5 тыс. чал.; 1959 год — 4,7 тыс. чал.; 1970 год — 6624 чал.; 1976 год — 7,4 тыс. чал.; 1979 год — 7250 чал.; 1989 год — 8916 чал.
* '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 8365 чал.; 2010 год — 7571 чал.; 2020 год — 6051 чал.
 
== Турыстычная інфармацыя ==
 
=== Славутасьці ===
* Капліца
* Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1878)
* Малельня стараверская
* Царква Ўсіх Сьвятых (1885)
 
=== Страчаная спадчына ===
* Царква Сьвятога Спаса (2-я палова XIX ст.; [[мураўёўкі|мураўёўка]])
 
== Галерэя ==
<gallery caption="Краявіды Езяросаў" widths=150 heights=150 class="center">
Zarasai, churchbažnyčia.jpgJPG|Касьцёл
Zarasai, Lithuania - panoramio (414).jpg|Капліца
Zarasu kc1.jpg|Царква
Zarasai, Visų Šventųjų cerkvė.JPG|Царква
Zarasu cerkve.jpg|Малельня
Zarasai, sentikių cerkvė 2.JPG|Малельня
</gallery>
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|3}}
* Nowoaleksandrowsk // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/240 240]—242.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Езяросы»